H ανθρωπογεωγραφία και τα κρυφά «μηνύματα» του ανασχηματισμού. Γράφει ο Ceteris Paribus

Σε αντίθεση με τη διάσημη και προφανώς ψευδόμενη ατάκα «Αγάπη μου, δεν είναι αυτό που φαίνεται», που αφορά σκηνές αυτόφωρης συζυγικής απιστίας, ο ανασχηματισμός της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ δεν είναι πράγματι αυτό που φαίνεται. Η αξιολόγησή του ανασχηματισμού με βάση κάποια προφανή, γενικά, κεντρικού πολιτικού και επικοινωνιακού τύπου χαρακτηριστικά, λέει πάντα μόνο ένα μέρος της αλήθειας. Τα κρυμμένα «νοήματα» όμως είναι πολλά…

Θα προσπαθήσω να τα παρουσιάσω σε σημεία, με βάση τα πρόσωπα-πρωταγωνιστές, ώστε να καταλήξω και σε κάποιο συμπέρασμα:

1. Παπαδημητρίου και Σταθάκης:
Πίσω από την ανάληψη του υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης από τον κ. Δημήτρη Παπαδημητρίου και τη «μετάθεση» του κ. Γιώργου Σταθάκη στο υπουργείο Ενέργειας και Περιβάλλοντος, υπάρχουν πολλές στοχεύσεις.
Πρώτα απ’ όλα, η στόχευση που διαπερνά τον ανασχηματισμό στο σύνολό του: η διευκόλυνση και επιτάχυνση της αξιολόγησης. Ο Γ. Σταθάκης έχει το προφίλ στελέχους… φιλικού προς τον δανειστή και επίσης αποτελεσματικού στη διεκπεραίωση κρίσιμων κεφαλαίων της αξιολόγησης – για παράδειγμα, στο προηγούμενο πόστο του είχε σχεδόν τελειώσει τη δουλειά με την υπόθεση των «κόκκινων» δανείων. Επιπλέον, ο Γ. Σταθάκης, προερχόμενος ο ίδιος από εφοπλιστική οικογένεια, είναι επίσης business friendly – κάτι εξαιρετικά κρίσιμο τόσο στο παλιό όσο και στο νέο του πόστο…
Όσον αφορά τώρα τον κ. Παπαδημητρίου, πρόεδρο του εν Ελλάδι Ινστιτούτου Levy, τόσο ο ίδιος όσο και το Ινστιτούτο αποτελούν τμήματα ενός διεθνούς «χώρου», επιχειρηματικού και πολιτικού ταυτόχρονα, που περιλαμβάνει ή έχει καλές σχέσεις με περιβάλλοντα του Δημοκρατικού κόμματος των ΗΠΑ, με τμήμα της ισραηλινής ελίτ, τον Τζορτζ Σόρος, τον γνωστό νομπελίστα οικονομολόγο Τζορτζ Στίγκλιτς κ.λπ. Στον χώρο αυτό, η δυσανεξία προς τη Γερμανία και τη γερμανική πολιτική είναι έντονες. Επίσης, οι απόψεις για το τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα σε περίπτωση που η Γερμανία αποτρέψει μέχρι τέλους μια πραγματική ελάφρυνση του ελληνικού χρέους, οι απόψεις κινούνται στο φάσμα ανάμεσα στο διπλό νόμισμα και την έξοδο από το ευρώ! Καθόλου τυχαία, λοιπόν, η Bild τιτλοφόρησε το άρθρο της για τον ανασχηματισμό της κυβέρνησης Τσίπρα με τίτλο «Ισχυρή αμερικανική και όχι γερμανική επιρροή στην κυβέρνηση»…
Βεβαίως, όλα αυτά θα αποδειχτεί ότι έχουν κάποια χρησιμότητα στο βαθμό που τα πράγματα οδηγηθούν σε οριακά σημεία στις σχέσεις με τη Γερμανία και την Ε.Ε. Μέχρι τότε, το προφίλ και οι διεθνείς σχέσεις του κ. Παπαδημητρίου θα είναι χρήσιμα για την επίτευξη ενός όχι και τόσο ευκαταφρόνητου στόχου: το να ξαναγίνει η Ελλάδα ελκυστικός επενδυτικός προορισμός.

2. Τσακαλώτος και Χουλιαράκης:
Ήταν… απαίτηση της ευρωπαϊκής τρόικας, αλλά και του… κοινού νου, να παραμείνουν στις θέσεις τους. Οι δανειστές εκφράζονται γι’ αυτούς με τα καλύτερα λόγια, θεωρώντας τους τους πιο creditor friendly υπουργούς ελληνικών κυβερνήσεων ever και δεν ήθελαν καν να διανοηθούν ότι θα είχαν να κάνουν με νέες «ιδιοσυγκρασίες» σε αυτή τη λεπτή και κρίσιμη φάση. Η τοποθέτησή τους έχει «νόημα», τουλάχιστον εν μέρει και υπό προϋποθέσεις, ανταγωνιστικό με την υπουργοποίηση του Δ. Παπαδημητρίου. Θα μπορούσαμε, μιλώντας πολύ αφαιρετικά, να πούμε ότι αν οι Τσακαλώτος – Χουλιαράκης παραπέμπουν στο Plan A, ο Δ. Παπαδημητρίου παραπέμπει στο Plan B… Σίγουρα πάντως παραπέμπουν σε άλλα «κέντρα», σχέσεις, «συστήματα» επιρροής…

3. Γιώργος Κατρούγκαλος – Έφη Αχτσιόγλου:
Εδώ, η υφισταμένη «εξόρισε» τον έως χθες πολιτικό της προϊστάμενο σε μια άχρωμη θέση – στην αργκό της δημοσιογραφικής πιάτσας αυτό λέγεται «παρκάρισμα»…
Πέρα από το γεγονός ότι ήταν κεντρικό πρόσωπο στη διαπραγμάτευση ως γενική γραμματέας του υπουργείου Εργασίας, άρα δεν θα χαθεί ούτε λεπτό για ενημερώσεις και κατανόηση του αντικειμένου της αξιολόγησης, το βασικό προσόν της κ. Αχτισόγλου είναι ότι, σε αντίθεση με τον προκάτοχό της, δεν έχει να νοιάζεται για το πολιτικό κόστος. Γνωρίζοντας ότι τελικά δεν μπορούσε να αποφύγει το μοιραίο «ναι σε όλα» στους δανειστές, ο κ. Κατρούγκαλος παρ’ όλα αυτά είχε λανσάρει ένα στυλ αργόσυρτων διαπραγματεύσεων που ξεκινούσαν με «κόκκινες» γραμμές και διαβεβαιώσεις. Πάλι «ναι σε όλα» θα έλεγε στο τέλος, αλλά υπηρετώντας αυτό το στιλ, θα χανόταν χρόνος, κάτι που είναι ενάντια στην επιδίωξη του κ. Τσίπρα για ταχύτατη ολοκλήρωση της αξιολόγησης.
Πέρα από αυτό, που είναι το βασικό, η κ. Αχτσιόγλου λανσάρει και μια νέα πολιτική «φιγούρα» στο κυβερνητικό σχήμα σε κορυφαίο υπουργικό πόστο: γυναίκα, νέα, τεχνοκράτισσα και πολιτικά άχρωμη – μια Άννα Διαμαντοπούλου του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά στο πιο πολιτικά άχρωμο…

4. Νίκος Κοτζιάς:
Είναι μόνος του μία κατηγορία! Ένθερμός θιασώτης της στρατηγικής συμμαχίας με Κύπρο (αυτονόητα) – Ισραήλ – Αίγυπτο, σαν απάντησης στην Τουρκία, της «διπλωματίας των ΑΟΖ» κ.λπ., θεωρήθηκε αμετακίνητος στο πόστο του

5. Κ. Γαβρόγλου – Κ. Ζουράρις – Δ. Μπαξεβανάκης – Γ. Αμανατίδης – Ν. Φίλης:
«Τα της τρόικας τη τρόικα και τα του Θεού τω Θεώ» ήταν μια εύστοχη ατάκα που είδα σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης όσον αφορά την αποπομπή του κ. Φίλη από την κυβέρνηση. Αν το δεύτερο μισό της ατάκας αφορά τον κ. Φίλη, ο Κ. Γαβρόγλου αφορά το πρώτο μισό, οι δε Κ. Ζουράρις, Η. Μπαξεβανάκης και Γ. Αμανατίδης αφορούν… επίσης το δεύτερο μισό.
Εξηγούμαι: Αν η πιο διάσημη «ιδιότητα» του Νίκου Φίλη ήταν οι ανταγωνιστικές σχέσεις με την Εκκλησία, μια άλλη, λιγότερο γνωστή, ήταν η μη φιλική του διάθεση προς το πνεύμα των αναδιαρθρώσεων στην εκπαίδευση που ευνοούν οι δανειστές και οι ευρωπαϊκές οδηγίες. Επ’ αυτού, οι επιδόσεις του Κ. Γαβρόγλου αναμένονται σαφώς καλύτερες, αφού είναι εγνωσμένος οπαδός της «αριστείας», υποστηρικτής του νόμου της κ. Άννας Διαμαντοπούλου (για τον οποίο οι κ. Φίλης, αλλά και ο πριν απ’ αυτόν κ. Αριστείδης Μπαλτάς δεν είχαν τις καλύτερες των γνωμών και των προθέσεων…), των μεταπτυχιακών με δίδακτρα κ.λπ. Εξάλλου, ο κ. Γαβρόγλου έχει και τα διαπιστευτήρια ότι διετέλεσε επί χρόνια μέλος του διοικητικού και εκτελεστικού συμβουλίου του Ιδρύματος Λάτση.
«Μ’ ένα σμπάρο δυο τρυγόνια», λοιπόν, ο Ν. Φίλης «φαγώθηκε» όχι μόνο για τις κακές σχέσεις με την Εκκλησία, αλλά και για τις όχι καλές σχέσεις με το νόμο Διαμαντοπούλου και με την αριστεία.
Οι νέοι υφυπουργοί έχουν απαξάπαντες καλές σχέσεις με διάφορα κέντρα της Εκκλησίας (και όχι μόνο, τουλάχιστον εις εξ αυτών): Ο νεοορθόδοξος κ. Κώστας Ζουράρις (που κατά δήλωσή του αισθάνεται σαν τον Άρη Βελουχιώτη), έχει καλές σχέσεις με την Εκκλησία, αλλά και με τον κ. Ιβάν Σαββίδη και μέσω αυτού και με τον ρωσικό παράγοντα (όπως και τμήμα των ΑΝΕΛ γενικότερα). Ο εξ Ηλείας ορμώμενος κ. Δημήτρης Μπαξεβανάκης σύμφωνα με πληροφορίες διατηρεί εξαιρετικές σχέσεις με έναν εκ των αφανών «kingmakers» και γεφυροποιών της ελλαδικής Εκκλησίας, τον Μητροπολίτη Ηλείας και Ωλένης Γερμανό Παρασκευόπουλο, ο οποίος αν και βαθιά συντηρητικών απόψεων στους κόλπους της Ιεραρχίας, έχει φιλοτεχνήσει ένα σχετικά χαμηλό προφίλ, με αποτέλεσμα να έχει αναλάβει συχνά τον παρασκηνιακό ρόλο διαπραγματευτή μεταξύ της Ιεραρχίας και των εκάστοτε κυβερνήσεων, όταν έχουν προκύψει «τριβές» και «εντάσεις». Τέλος, ο Γιάννης Αμανατίδης, βουλευτής Θεσσαλονίκης του ΣΥΡΙΖΑ, που παραμένει υφυπουργός Εξωτερικών, έχει πολύ καλές σχέσεις με το Πατριαρχείο.
Δεν πρόκειται λοιπόν μόνο για το γεγονός ότι έφυγε ένας «ενοχλητικός» στις σχέσεις με την Εκκλησία, αλλά για το ότι αυτές οι σχέσεις οργανώνονται πλέον με τους «κατάλληλους ανθρώπους».

6. Σ. Κοντονής – Γ. Βασιλειάδης:
Τα χαρτοφυλάκια του υπουργείου Δικαιοσύνης αλλά και του υφυπουργείου Αθλητισμού έχουν εξελιχθεί σε «καυτά», αφού αφορούν τη μάχη ερεισμάτων στον ευρύτερο κρατικό τομέα, αλλά και τις σχέσεις με τα μίντια και τμήματα της επιχειρηματικότητας (υφυπουργείο Αθλητισμού). Ο Σταύρος Κοντονής κατηγορείται ότι «παραπάτησε» πολλές φορές στις σχέσεις με κορυφαίους επιχειρηματίες του χώρου του Αθλητισμού, κινούμενος πότε προς το ένα στρατόπεδο και πότε προς το άλλο, μέχρι να «κατασταλάξει». Μετατίθεται στο υπουργείο Δικαιοσύνης διότι κρίνεται πως διαθέτει το απαραίτητο «μαχητικό πνεύμα» και στη θέση του έρχεται ο πρώην γ.γ. Διαφθοράς κ. Γιώργος Βασιλειάδης. Ο τελευταίος, παραμένοντας εντός του πλαισίου στο οποίο «καταστάλαξε» ο κ. Κοντονής αλλά και μη ελεγχόμενος απ’ αυτό, έχει πίσω του έργο που για την κυβέρνηση έβγαλε «πολιτική υπεραξία»: είναι γνωστή η συνεργασία του με το γερμανικό κρατίδιο Βεστφαλίας – Ρηνανίας μέσω της οποίας εξασφάλισε την περιβόητη «λίστα Μπόργιανς» αλλά και οικοδομώντας σχέσεις που απέφεραν ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης στο εν λόγω κρατίδιο δεκάδων εφοριακών στα ζητήματα της διαφθοράς. Η δουλειά του είχε επίσης σημαντικά αποτελέσματα στο ζήτημα της πάταξης του λαθρεμπορίου στα καπνικά ήδη. Τέλος, είναι στο στάδιο της τελικής διαμόρφωσης δύο νομοσχέδια στα οποία ήταν συναρμόδια η υπ’ αυτόν γ.γ. Διαφθοράς: το πρώτο αφορά το πολιτικό χρήμα (χρηματοδότηση κομμάτων) και το δεύτερο την τοποθέτηση στη γ.γ. Διαφθοράς εισαγγελέα αρμόδιου για τον έλεγχο σχετικών καταγγελιών και «ευρημάτων».

7. Λυδία Κονιόρδου – Αριστείδης Μπαλτάς:
Ο κ. Αριστείδης Μπαλτάς, πανεπιστημιακός, θεωρητικός της Αριστεράς και «κομματικός», κρίθηκε αρκετά «βαρύς» και «απρόθυμος» στις μεταρρυθμίσεις και στο άνοιγμα στην αγορά κατά τη θητεία του τόσο στο υπουργείο Παιδείας στην πρώτη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ όσο και στο υπουργείο Πολιτισμού στη δεύτερη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Η κ. Λυδία Κονιόρδου, αντίθετα, θεωρείται «δεκτική» και «πρόθυμη» και στα δύο αυτά πεδία…

8. Οι «άνθρωποι του προέδρου»: ο στρατηγός, ο λοχαγός και οι υπολοχαγοί
Είναι ο «στρατηγός» Νίκος Παππάς, ένας λοχαγός και τρεις υπολοχαγοί. Εντός και εκτός κυβέρνησης, είναι πλέον ισχυρή η αίσθηση ότι ο πρωθυπουργός και ο κ. Νίκος Παππάς είναι διόσκουροι. Ότι τους ενώνουν σε τέτοιοι βαθμό κρίσιμα, «υπαρξιακά» πρότζεκτ, ώστε είναι δύσκολο να «χωριστούν». Έτσι, ενώ πολλοί στο κόμμα ζητούσαν την «καρατόμησή» του και παρά την «πολιτική καταστροφή» στο ζήτημα της αδειοδότησης των καναλιών, αναβαθμίστηκε σε τρίτο τη τάξει υπουργό – σαφές και μη επιδεχόμενο παρερμηνειών!
Ο λοχαγός είναι ο Δημήτρης Τζανακόπουλος, «κουμανταδόρος» του Μαξίμου και πλέον κυβερνητικός εκπρόσωπος. «Κολλητός» του πρωθυπουργού από τα φοιτητικά χρόνια, με ύψιστο προσόν τον «κώδικα απολύτου εμπιστοσύνης», θεωρείται ικανός να διαχειριστεί το επικοινωνιακό «υβρίδιο» που συνδυάζει το «ανοιχτό πνεύμα» και -όταν χρειάζεται- τους κομματικούς «υπαινιγμούς»…
Όσον αφορά τώρα τους υπολοχαγούς, πρόκειται για τους εξής:
Νεκτάριος Σαντορινιός, υφυπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής: Εκ των «διευρυνσιών» του ΣΥΡΙΖΑ, εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής του στις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015. Δυνατά στοιχεία στο βιογραφικό του, η αφοσίωσή του στον κ. Τσίπρα και η ενασχόλησή του με ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις.
Σωκράτης Φάμελλος, υφυπουργός Ενέργειας και Περιβάλλοντος: Μηχανικός, από τη «φράξια» του ΤΕΕ, εκλέχτηκε επίσης για πρώτη φορά βουλευτής τον Ιανουάριο του 2015, πιστός στον κ. Τσίπρα, στέλεχος με «ανοιχτό πνεύμα» και από τους «φωνακλάδες» του προεδρικού περιβάλλοντος.
Έφη Αχτσιόγλου: Μιλήσαμε γι’ αυτήν πριν.

9. Οι «αυτοκριτικοί» και οι «παρκαρισμένοι»:
Ο κ. Πάνος Σκουρλέτης, κατ’ απαίτηση και των λεγόμενων «53», μετετέθη σε πόστο αναβαθμισμένο μεν, σχετικά «ουδέτερο» δε όσον αφορά τις σχέσεις με το κουαρτέτο των δανειστών. Ο κ. Σκουρλέτης είναι επικεφαλής των λεγόμενων «αυτοκριτικών», που για να κάνουν ένα βήμα στην κατεύθυνση των απαιτήσεων των δανειστών, έπρεπε πρώτα να δηλώσουν διαφωνούντες και να καταναλώσουν πολύ χρόνο στη διαχείριση αυτής της αντίφασης. Ο δεύτερος επιφανής «αυτοκριτικός» είναι ο κ. Γιώργος Κατρούγκαλος. Ο τρίτος, ο κ. Θοδωρής Δρίτσας. Ο πρώτος, αναβαθμίστηκε αλλά και «ουδετεροποιήθηκε». Ο δεύτερος «παρκαρίστηκε» στο υπουργείο Εξωτερικών, χωρίς ουσιαστικό ρόλο. Ο τελευταίος τέθηκε εκτός.
Το μήνυμα είναι σαφές: δεν υπάρχει πλέον χώρος για «αυτοκριτικούς» στην κυβέρνηση!

10. Οι ΠΑΣΟΚοι:
Από το 2012 και ύστερα αποτέλεσαν μια ειδική κατηγορία στον ΣΥΡΙΖΑ. Ήταν πάντα δύσκολο να «αποκωδικοποιήσει» κανείς τις ιδιαίτερες φράξιες στις οποίες εντάσσονταν, αλλά με τον καιρό επιβίωναν και αναδεικνύονταν πάντα αυτοί που είχαν συνδεθεί με κέντρα ισχύος. Ο Νίκος Κοτζιάς και ο Παναγιώτης Κουρουμπλής,του ΠΡΑΤΤΩ, αποδείχτηκαν οι πλέον ανθεκτικοί. Οι υπόλοιποι τέθηκαν εκτός μάχης» σε διάφορες φάσεις της διαδρομής του ΣΥΡΙΖΑ. Οι μονάδες τύπου Αλέξη Μητρόπουλου, Θεοδώρας Τζάκρη και Μάρκου Μπόλαρη βρέθηκαν εκτός νυμφώνος: πρώτος ο Αλέξης Μητρόπουλος, και σε αυτό τον ανασχηματισμό οι δύο άλλοι.

Χωρίς να έχει ηγεμονική πνοή, χωρίς να εντυπωσιάσει με θεαματικά ανοίγματα, αυτή η κυβέρνηση έχει λειτουργικότητα και συνοχή όσον αφορά τις επιδιώξεις που θέλει να καλύψει:
• Γρήγορη ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης. Στο πλαίσιο αυτό, μετατέθηκαν, «παρκαρίστηκαν» ή «θυσιάστηκαν» οι λεγόμενοι «αυτοκριτικοί» υπουργοί.
• Εξορθολογισμός και εξισορρόπηση των επιρροών διάφορων κέντρων, διεθνών και εγχώριων: ΗΠΑ και Ευρώπη (αλλά όχι Γερμανία…), επιχειρηματικότητα και μίντια, Εκκλησία.
• Άνοιγμα στην αγορά και την επιχειρηματικότητα και άδηλη ρήξη με το κόμμα. Στη θέση των «κομματικών» και των «αυτοκριτικών», που συχνά ταυτίζονταν, υπουργοί και υφυπουργοί με πνεύμα τεχνοκρατικό και θετικό προς την αγορά και την επιχειρηματικότητα. Στο πλαίσιο αυτό, ο Αλέξης Τσίπρας δεν δίστασε να αγνοήσει την «προστασία» που προσέφερε το κόμμα κατά το πρόσφατο συνέδριό του σε «έκθετα» στελέχη όπως ο κ. Νίκος Φίλης και να υλοποιήσει τις τρεις ταχύτητες: κόβοντας, «παρκάροντας» και «ουδετεροποιώντας» κορυφαία κομματικά στελέχη.

Μια κυβέρνηση χωρίς ηγεμονική πνοή, αλλά λειτουργική και με στοχευμένη σύνθεση… Αν τα πράγματα εξελιχτούν καλά για την κυβέρνηση, έχει καλώς. Αν όμως εξελιχτούν άσχημα για λόγους υπέρτερους από τη σύνθεση της νέας κυβέρνησης, τότε ο «μαέστρος» κ. Τσίπρας θα έχει πολύ δύσκολο έργο με την… πολυφωνική ορχήστρα που έχει συγκροτήσει, δηλαδή με μια κυβέρνηση πολλαπλών κέντρων επιρροής. Αλλά τότε, πιθανότατα τα προβλήματά του θα είναι πολύ μεγαλύτερα απ’ αυτό…