Από την 3η του Σεπτέμβρη στην αγκαλιά του νεοφιλελευθερισμού. Του Αριστοτέλη Βασιλάκη

Με αφορμή σε λίγες μέρες την συμπλήρωση 37 χρόνων από την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ, φέτος περισσότερο από ποτέ γεννάται το ερώτημα, πως το «πάλαι ποτέ» σοσιαλιστικό κίνημα του Ανδρέα Παπανδρέου, μεταλλάχτηκε με τα χρόνια σ’ ένα σκληρό νεοφιλελεύθερο κόμμα, το οποίο εκτός όλων των άλλων «κατάφερε» να βάλει τη χώρα σε τροχιά διεθνούς επιτήρησης και συνακόλουθα να πάρει τα πιο βάρβαρα αντιλαϊκά μέτρα που έχει πάρει ελληνική κυβέρνηση, από ιδρύσεως του ελληνικού κράτους…

Πρόδρομος του ΠΑΣΟΚ υπήρξε το Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα (ΠΑΚ). Η αλήθεια είναι ότι το ΠΑΣΟΚ, ξεκίνησε ως ένα κίνημα των μη προνομιούχων. Εκείνων που ήταν «κυνηγημένοι» από το παρακράτος της «επάρατης δεξιάς» στα προδικτατορικά χρόνια… Εκείνων που ήταν οι «παροπλισμένοι» στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης… Δεν ήταν δύσκολο το όραμα και τα εύηχα συνθήματα του αείμνηστου Ανδρέα Παπανδρέου να βρουν πολύ μεγάλο ακροατήριο. Η ιδρυτική διακήρυξη της 3^ης του Σεπτέμβρη μετατράπηκε σε ένα μαζικό κίνημα και ακολούθως σ’ ένα μεγάλο λαϊκό κόμμα, το οποίο υπήρξε ο βασικός πρωταγωνιστής του λεγόμενου «κύκλου της μεταπολίτευσης».

Ο Ανδρέας Παπανδρέου υπήρξε μακράν ο πιο λαοφιλής πολιτικός μετά τον εμφύλιο… Και όπως όλοι οι λαοφιλείς πολιτικοί, ήταν εξίσου κι ακόμα περισσότερο λαοπλάνος… Συνθήματα όπως «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ στο ίδιο συνδικάτο» ή το «Τσοβόλα δώστα όλα» έμειναν στην ιστορία, ως τα πλέον χαρακτηριστικά συνθήματα δημαγωγίας και λαϊκισμού.

Ωστόσο κανείς δεν μπορεί να τον κατηγορήσει ότι ξέφυγε πολύ από τις ιδεολογικές αρχές της 3^ηςΣεπτέμβρη… ΠΟΤΕ ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν υπήρξε φιλελεύθερος στην άσκηση της οικονομικής του πολιτικής… Μπορεί μετά το 1985 το ΠΑΣΟΚ να μεταλλάχθηκε ελαφρώς, να πρωτοακούστηκε η λέξη «λιτότητα», να υπήρξαν οι πρώτες σημαντικές διαγραφές, για ιδεολογικούς λόγους, ωστόσο ανέκαθεν προσπαθούσε να υπάρχει κρατικός έλεγχος στην αγορά και στην επιχειρηματικότητα… Άσχετα με τις στρεβλώσεις που δημιουργούσε ο κρατισμός του Ανδρέα (διόγκωση του δημοσιονομικού ελλείμματος), οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι ο Έλληνας στα χρόνια διακυβέρνησης του «πέρασε καλύτερα από ποτέ»… Πολλοί μιλούν για τους αριθμούς που δεν πήγαιναν καλά… Ο πληθωρισμός σε δυσθεώρητα ύψη, το έλλειμμα διαρκώς αυξανόμενο, ωστόσο αυτό που έχει σημασία είναι ο άνθρωπος… Και οι Έλληνες στα χρόνια του Ανδρέα ευημερούσαν…

Στην μετά Ανδρέα εποχή η πορεία του ΠΑΣΟΚ επί Κώστα Σημίτη αποτέλεσε την μεγάλη μετάλλαξη του Σοσιαλιστικού κινήματος, σ’ ένα σύγχρονο φιλελεύθερο κόμμα… Μπορεί το ΠΑΣΟΚ να βγήκε «εκ δεξιών» στη Νέα Δημοκρατία και να κατάφερε ορισμένα πρόσκαιρα οφέλη, ωστόσο στην πορεία αποδείχτηκε ένα κόμμα που βρήκε το δρόμο προς την κυβερνητική εξουσία και αφομοιώθηκε από αυτήν. Σήμερα, στην εποχή του Μνημονίου, κινδυνεύει να μετατραπεί σε έναν κομματικό φορέα που παράγει μόνο ειδικούς και διαχειριστές εξουσίας. Σε έναν «απλό» αγωγό πρόσβασης στα κέντρα λήψης απόφασης.

Ανέκαθεν το ΠΑΣΟΚ κατάφερνε να προσαρμοστεί στις πιο διαφορετικές εποχές και να είναι σήμερα εκείνο το κόμμα που έχει ως επικεφαλής του τον γιό του ιδρυτή του, έναν πολιτικό που γνωρίζει καλά το γίγνεσθαι στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Ωστόσο η μαζικότητα του συρρικνώνεται. Η κομματική του βάση αδρανοποιείται. Το ίδιο φαίνεται να είναι εγκλωβισμένο ανάμεσα στο σήμερα και το χτες… Τα ηγετικά στελέχη του δείχνουν προσκολλημένα στο μοντέλο της παγκοσμιοποίησης και η βάση, φαντάζει ρομαντική που αναπολεί το παρελθόν. Έχει αυξήσει την ικανότητά του να διασφαλίσει καριέρα σε όσους συστρατεύονται μαζί του, αλλά από την άλλη, οι πολίτες να απογοητεύονται από αυτό και να μην βλέπουν λόγους και προοπτικές συμμετοχής στις οργανώσεις του. Παρόλ’ αυτά, εξακολουθεί να διατηρεί κάποια λαϊκά ερείσματα και αποδοχή. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία εξακολουθούν να θυμούνται ότι είναι ο πολιτικός φορέας που έβαλε στην πολιτική σκηνή τα νέα μισθωτά και μη μεσαία στρώματα, ενώ έδωσε φωνή στην μικρομεσαία αγροτιά. Που αναγνώρισε την εθνική αντίσταση, δημιούργησε το (συνεχώς απαξιούμενο) ΕΣΥ, ίδρυσε τα ΚΑΠΗ. Οι μεσήλικες θυμούνται τον Κώστα Σημίτη και τον Γιάννο Παπαντωνίου να τους οδηγούν στην λαιμητόμο του Χρηματιστηρίου. Οι νεότεροι δεν θα ξεχάσουν ποτέ ΤΑ ΛΕΦΤΑ ΠΟΥ (ΔΕΝ) ΥΠΑΡΧΟΥΝ και τον Γιώργο Παπανδρέου να παίρνει αποφάσεις που θα τους ακολουθούν για τα επόμενα 20 χρόνια.