ΚΕΡΑΥΝΟΙ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ.ΟΔΗΓΙΕΣ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ. Του Συνεργάτη μας ΑΝΑΡΓΥΡΟΥ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

Ο καθένας γνωρίζει, ότι το μπουρίνι είναι η πηγή του κεραυνού. 

Η δημιουργία ενός μπουρινιού προκαλείται από έντονα ανοδικά και καθοδικά ρεύματα αερίων μαζών εμπλουτισμένων με υδρατμούς και ενδεχομένως κρυστάλλους πάγου. Τα φαινόμενα αυτά... διαδραματίζονται μεταξύ εδάφους και άνω στρωμάτων της ατμόσφαιρας. Η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ εδάφους (π.χ.+25 βαθμοί) και άνω στρωμάτων ατμόσφαιρας (περί τους –50 βαθμούς) σε υψόμετρο 14 χιλιομέτρων περίπου, προκαλεί έντονα ανοδικά και καθοδικά ρεύματα που είναι και η κύρια αιτία του διαχωρισμού των στατικών φορτίων. Αυτά τα στατικά φορτία μεταφέρονται προς τα κάτω με τα ηλεκτρικά «φορτισμένα» σύννεφα. Κάθε μπουρίνι λοιπόν, εκδηλώνεται με έντονους ανέμους και με κεραυνούς, όπως όλοι γνωρίζουμε. Όταν ταξιδεύουμε με ένα μικρό σχετικά σκάφος, οι άνεμοι του μπουρινιού μας τρομάζουν λόγω της αμεσότητας και συνήθως μας διαφεύγει ο κίνδυνος από πιθανούς κεραυνούς που κι αυτός είναι υπαρκτός την ώρα εκείνη. Ο κίνδυνος του κεραυνού μας αφήνει συνήθως απροβλημάτιστους ή μπαίνει σε δεύτερη μοίρα. Δυστυχώς όμως ένα πλήγμα από κεραυνό είναι πολύ πιθανό, είτε το αναμένουμε είτε όχι. Το γεγονός ότι όσοι ζούμε σε μια πόλη έχουμε σχεδόν ξεχάσει αυτόν τον κίνδυνο, οφείλεται σε υπαρκτά δεδομένα. Τα σημερινά κτήρια με τον οπλισμό του μπετόν απορροφούν τα φορτία του κεραυνού προς τη Γη πριν αυτά αυξηθούν σημαντικά και πριν φθάσουν στο δρόμο που εμείς κυκλοφορούμε. Τα κτήρια της πόλης, αλλά και κυρίως οι εναέριες γραμμές ηλεκτρισμού, «παγιδεύουν» τους κεραυνούς απορροφώντας πρόωρα τα φορτία τους και συνήθως πριν αυτά εκτονωθούν με μορφή κεραυνού. Δημιουργούν έτσι ένα είδος ασπίδας για όσους περιφέρονται στους δρόμους την ώρα του μπουρινιού, ακόμη και για τα αυτοκίνητα, αν και στα τελευταία δεν κινδυνεύουν οι επιβάτες τους επειδή το αυτοκίνητο αποτελεί το λεγόμενο «κλωβό». Παρά ταύτα και σ’ αυτές τις περιπτώσεις οι κίνδυνοι είναι αρκετοί απ την «έμμεση» επίδραση όπως θα εξηγήσουμε πιο κάτω. Ας αφήσουμε όμως την πόλη και ας πάμε πιο έξω ή στη θάλασσα που είναι και το θέμα μας. Η κεραυνοπληξία στο ύπαιθρο ή στη θάλασσα, είναι αρκετά πιθανή και πολύ επικίνδυνη, όταν βρεθούμε σε μπουρίνι. Η χώρα μας βρίσκεται στην ψηλότερη συχνότητα κεραυνών έναντι των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, σύμφωνα με μία παλαιότερη έρευνα. Το «ηλεκτρισμένο» σύννεφο που έχει συγχρόνως αποκτήσει λόγω του στατικού φορτίου μια τάση μερικών 100ντάδων χιλιάδων βολτ ως προς τη Γη, θα προσπαθήσει να «αδειάσει» τα φορτία του στη Γη. Αυτό θα γίνει βέβαια, αν εν τω μεταξύ δεν τα εξισορροπήσει με γειτονικό του σύννεφο που έτυχε να έχει αντίθετα φορτία όταν έγινε ο διαχωρισμός που περιγράψαμε πιο πριν. Το τελευταίο είδος κεραυνού όμως, δεν αφορά στα συμβαίνοντα στη Γη και δεν το εξετάζουμε. Μόλις το φορτισμένο σύννεφο χαμηλώσει, διευκολυνόμενο και από ένα «οδηγό υλικό» («leader) που προέρχεται από σταγονίδια ή και κρυστάλους πάγου, αποβάλλει σε κλάσμα δευτερολέπτου το φορτίο προς τη Γη. Αυτό εκδηλώνεται με μία έντονη λάμψη και ένα δυνατό κρότο που είναι ο γνωστός κεραυνός. Η εκδήλωση του κεραυνού αρχίζει συνήθως από το πλησιέστερο προς το σύννεφο σημείο και αυτό θα είναι ότι εξέχει περισσότερο σε σχέση με το περιβάλλον. Αν αυτό που εξέχει είναι άνθρωπος ή το κατάρτι ή η γέφυρα κάποιου σκάφους στη θάλασσα κ.λ.π., θα εισπράξει τον κεραυνό, δηλαδή θα «κεραυνοπληγεί». Με δύο τρόπους μας πλήτει ο κεραυνός, που δεν είναι τίποτε άλλο από ρεύμα μερικών 100ντάδων χιλιάδων « Aμπέρ »: 1) Άμεσα , 2) Έμμεσα. 2 Άμεσο πλήγμα Το άμεσο πλήγμα είναι προφανές και γνωστό. Είναι δηλαδή η απ ευθείας επίδραση του κεραυνού στο «διάβα» του προςτη Γη. Συνήθως οι ζημιές στά σημεία αυτά είναι καταστρεπτικές. Για να ελαχιστοποιήσουμε τη ζημιά από ένα άμεσο πλήγμα, πρέπει να διευκολύνουμε τη διέλευση του κεραυνού, δηλαδή να μειώσουμε την ηλεκτρική αντίσταση του «δρόμου» απ όπου θα περάσει. Κάθε εμπόδιο στο δρόμο του, ο κεραυνός το «εξολοθρεύει» και συχνά με έκκρηξη το «εξαϋλώνει». Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης του κεραυνού, είναι να τον οδηγήσουμε απ τον συντομώτερο δρόμο προς τη γείωση και με τη μικρότερη δυνατή αντίσταση χωρίς να του επιτρέψουμε να διακλαδωθεί και σε άλλες διελεύσεις. Όσο μεγαλύτερη η αντίσταση στη διέλευση του κεραυνού, τόσο μεγαλύτερες οι ζημιές που θα επιφέρει. Για το σκοπό αυτό πρέπει να χρησιμοποιήσουμε καλό αγωγό ηλεκτρισμού, όπως π.χ. 10 –16 καρρέ χαλκόσυρμα ή 16 –25 καρρέ αλουμινόσυρμα ή 35-50 καρρέ χαλυβδόσυρμα (όλα πολύκλωνα), για να οδηγήσουμε τον κεραυνό προς τη Γη. Θα έχουμε φροντίσει για μια καλή γείωση. Αυτή η σύνδεση όπως καταλαβαίνετε, δεν είναι τίποτε άλλο από το γνωστό «αλεξικέραυνο». Για περισσότερες λεπτομέρειες θα αναφερθούμε πιο κάτω. Στό σκάφος αυτά μπορούν να γίνουν ως εξής: 1) Σε ταχύπλοο φροντίζουμε να έχουμε κάποιο μεταλλικό «μπαστούνι» περίπου 15Φ από ανοξείδωτο ή αλουμίνιο ή μπρούτζο επιχρωμιομένο, στο ψηλώτερο σημείο του σκάφους (π.χ. fly bridge), ώστε η άκρη του να εξέχει πάνω απ’ όλα. Το «μπαστούνι» αυτό, το συνδέουμε με καλή ηλεκτρική επαφή, σε πολύκλωνο αγωγό, κατά προτίμηση χάλκινο 10 καρρέ τουλάχιστον και το οδηγούμε απ το συντομώτερο δρόμο στη γείωση του σκάφους (αν έχουμε προβέψει). Αποφεύγουμε «γωνιάσματα» του αγωγού κατά μήκος. Στο καλώδιο γείωσης του αλεξικέραυνου δεν πρέπει να γειτονεύουν άλλα καλώδια ή «ντίζες» χειριστηρίων πιο κοντά από 1 μ., αν δεν είναι γεφυρωμένα με τη γείωση του αλεξικέραυνου. Επειδή τα καλώδια δεν μπορούν να είναι γειωμένα, πρέπει αυτά να βρίσκονται μέσα σε μεταλλικό σωλήνα ή να είναι ηλεκτρικά «θωρακισμένα» με μεταλλικό περίβλημα ή με πλέγμα. Αυτά όλα, δηλαδή ο σωλήνας ή το πλέγμα, πρέπει να γεφυρωθούν ηλεκτρικά με το καλώδιο γείωσης του ίδιου του αλεξικέραυνου. Αυτά πρέπει να γίνουν ακόμη και αν η απόσταση από τον αγωγό του αλεξικέραυνου είναι μεγαλύτερη από 1 μ. Οι λόγοι θα φανούν πιο κάτω (ιδέ έμμεσο πλήγμα). Αν δεν έχουμε προβλέψει γείωση σκάφους, τότε πρέπει να ζητήσουμε από ειδικό, να μας εγκαταστήσει μια αποτελεσματική γείωση, προσέχοντας παράλληλα και τα γαλβανικά φαινόμενα. Αυτά για την βασική διαδρομή του κεραυνού. 2) Σε ιστιοπλοϊκά και γενικά όσα σκάφη έχουν κατάρτι, το άμεσο πλήγμα από κεραυνό σε περίπτωση μπουρινιού είναι πολύ πιθανό να ξεκινήσει από την κορυφή του καταρτιού, εφόσον επικοινωνεί «αγώγιμα» με τη θάλασσα. Αν στο κατάρτι έχει τοποθετηθεί αλεξικέραυνο, τότε ισχύουν όλα όσα προαναφέραμε στο ταχύπλοο, για ότι αφορά στις «γειτνιάσεις» καλωδίων κ.λ.π. Αν το κατάρτι δεν είναι αρκετά αγώγιμο προς τη Γη και δεν έχουμε εγκαταστήσει αγωγό γείωσης ή τα «ξάρτια» του δεν είναι επαρκώς γειωμένα, τότε το κατάρτι αυτό κινδυνεύει να διαλυθεί από άμεση κεραυνοπληξία. Αν πάλι είναι από αλουμίνιο, τότε είναι πολύ σημαντικό να έχει γίνει σωστή η γείωσή του. 3) Σε ιστιοπλοϊκό με αλουμινένιο κατάρτι, πολλοί ναυπηγοί αποφεύγουν την γείωση μεταλλικών μερών, φοβούμενοι γαλβανική διάβρωση. Αν και για όλα υπάρχει σωστή λύση για όλα. Σε μια τέτοια περίπτωση, μπορεί να χρησιμοποιηθεί μια κινητή γείωση (ισχύει για όλους τους τύπους σκαφών). Προετοιμάζουμε την «υποδοχή» του κεραυνού ξεκινώντας απ το ψηλότερο σημείο και αφήνουμε σύστημα σύνδεσης της γείωσης με «αναμονή», για να συνδέσουμε τη γείωση την ώρα που τη χρειαζόμαστε. Δηλαδή ξεκινάμε την «υποδοχή» από το ψηλότερο μεταλλικό μέρος του σκάφους (roll bar, ιστός σημαίας, κατάρτι κ.λ.π.). Η σύνδεση 3 πρέπει να γίνει σωστά. Η κινητή γείωση μπορεί να είναι ένα εύκαμπτο χάλκινο καλώδιο του οποίου το ένα άκρο συνδέουμε με καλή επαφή, στην αναμονή που είχαμε ετοιμάσει. Το άλλο άκρο σε μια μεταλλική πλάκα (κατά προτίμηση χάλκινη) την οποία ρίχνουμε στο νερό να «βουτάει» καλά. Οι διαστάσεις μια τέτοιας πλάκας για θαλασσινό νερό, μπορούν να είναι 30 Χ 40 εκ. τουλάχιστον. Αν η πλάκα μας κάνει πρόβλημα λόγω ταχύτητας, μπορούμε να βυθίσουμε ένα εύκαμπτο χάλκινο καλώδιο από 16 καρέ και πάνω, ώστε να βουτάει 3-4 μέτρα στη θάλασσα. Όποια λύση και αν επιλέξουμε, πρέπει οπωσδήποτε όλα τα μεταλλικά μέρη του σκάφους (μηχανή, σώματα ηλεκτροκινητήρων, θωράκιση καλωδίων, «τάνκια», τιμόνι, «ρέλια» ξάρτια, μεταλλικά ζωνάρια κ.λπ.,) να είναι ανελλιπώς γεφυρωμένα με εύκαμπτο χάλκινο καλώδιο μεταξύ τους και να επικοινωνούν ηλεκτρικά (να έχουν γεφυρωθεί) με τη γείωση του σκάφους και με το πλησιέστερο σημείο του αγωγού του αλεξικέραυνου. Αν αυτό δεν συμβαίνει μπορεί να δημιουργηθούν ανεξέλεγκτες υπερτάσεις και «σπινθηρισμοί» μεταξύ μεταλλικών μερών με καταστροφικές ενδεχομένως συνέπειες για το σκάφος και τους επιβάτες, τη στιγμή που το ρεύμα του κεραυνού οδεύει προς τη θάλασσα. ΠΡΟΣΟΧΗ λοιπόν στο θέμα των γεφυρώσεων που είναι πολύ σημαντικό!!! Για την προστασία των επιβατών του σκάφους από άμεσο πλήγμα κεραυνού θα αναφερθούμε πιο κάτω. Έμμεσο πλήγμα Τα έμμεσα πλήγματα του κεραυνού είναι συνήθως αφανή και κατά κανόνα δεν θέτουν τους επιβάτες του σκάφους σε άμεσο κίνδυνο. Πρόκειται για επαγωγική επίδραση του κεραυνού. Θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε όσο πιο απλά γίνεται τι σημαίνει αυτό, ώστε να γίνουν κατανοητά τα φαινόμενα αυτά. Ξεκινώντας απ τη φωτεινή γραμμή (λάμψη) που διαγράφει ο κεραυνός μεταξύ σύννεφου και Γης την ώρα που εκδηλώνεται, πρέπει να εξηγήσουμε ότι η λάμψη αυτή είναι συγχρόνως ένας ηλεκτρικός αγωγός που μεταφέρει μερικές 100ντάδες χιλιάδες Αμπέρ στη Γη και ότι αυτό διαρκεί μόνο κάποια χιλιοστά του δευτερολέπτου. Όσο χρόνο διαρκεί αυτή η λάμψη, δημιουργείται γύρω της ένα τεράστιο και ισχυρότατο μαγνητικό πεδίο. Η ένταση του πεδίου αυτού, είναι τόσο πιο δυνατή, όσο πιο κοντά είναι προς τον κεραυνό και μειώνεται όσο απομακρύνεται. Όπως είναι κατανοητό, αυτό το τεράστιο και ισχυρότατο μαγνητικό πεδίο, δημιουργείται και σβήνει («αναβοσβήνει») μέσα σε χιλιοστά του δευτερολέπτου. Εξ αιτίας αυτού του φαινομένου, «επάγεται» μια στιγμιαία τάση στα άκρα κάθε μεταλλικού αγωγού, καμπύλου σχήματος (κύκλος, γωνιακό σχήμα, πεταλοειδές, Ω, Π, θηλιά κ.λ.π.) που η επιφάνειά του κόβει τις νοητές γραμμές αυτού του πεδίου (γνωστό φαινόμενο από τη φυσική). Η τάση στα άκρα αυτών των καμπυλών, συσσωρεύεται και προσπαθεί να «εκτονωθεί» απ το ένα άκρο προς το απέναντί του. Όταν με οποιοδήποτε τρόπο εκτονωθεί, προκαλεί μια αιχμή ρεύματος (pick) για χιλιοστά του δευτερολέπτου, η οποία είναι της τάξης μερικών χιλιάδων Αμπέρ. Με λίγα λόγια, αυτό το ρεύμα μπορεί να «εξαϋλώσει» όποιο αδύνατο στοιχείο βρεθεί σαν κρίκος στην αλυσίδα αυτού του κυκλώματος. Δηλαδή μπορεί να καταστρέψει διόδους, αντιστάσεις, τρανζίστορ και κυρίως «ολοκληρωμένα» (μικροτσίπ) ή οτιδήποτε βρεθεί στα τυπωμένα κυκλώματα και αντιστέκεται στο πέρασμα αυτού του ρεύματος. Μερικά παραδείγματα για συνέπειες του έμμεσου πλήγματος από κεραυνό: 4 Επειδή η ένταση του μαγνητικού πεδίου είναι σημαντικά μεγάλη ακόμη και σε απόσταση ενός (1) χιλιομέτρου, προκαλεί ζημιές σε ηλεκτρονικά κυκλώματα καταστρέφοντας τα «μικροτσίπ», ακόμη και σε τέτοιες αποστάσεις. Το φαινόμενο αυτό είναι συχνό σε όργανα όπως, ραντάρ, βυθόμετρα, όργανα ασύρματης τηλεπικοινωνίας, κεραίες κ.λ.π., αν αυτά έχουν εγκατασταθεί «απροστάτευτα» έναντι έμμεσου πλήγματος κεραυνού. Έχει παρατηρηθεί καταστροφή μικροτσίπ ηλεκτρονικού υπολογιστή, ακόμη και σε απόσταση 1,5 χιλιομέτρου από το σημείο πτώσης του κεραυνού Εξ άλλου, πριν από χρόνια ανατινάχθηκε όλη η δεξαμενή καυσίμου, παρά τις γειώσεις και γεφυρώσεις για άμεσα πλήγματα κεραυνού, από «σκάσιμο» αισθητήρα (αντίστασης) μέτρησης θερμοκρασίας, σε διυλιστήριο ευρωπαϊκής Χώρας, Το έμμεσο πλήγμα δεν το απέφυγαν επειδή η υπέρταση που κατέστρεψε την αντίσταση, οδηγήθηκε μέσα στη δεξαμενή με το καλώδιο μέτρησης θερμοκρασίας. Το καλώδιο αυτό είχε μήκος μερικές εκατοντάδες μέτρα, αναχωρούσε από το χώρο ελέγχου (control room), και έμπαινε στο χώρο της δεξαμενής. Η τάση που δημιουργήθηκε επαγωγικά στο υπαίθριο τμήμα του καλωδίου, προκάλεσε μερικά κιλοαμπέρ ικανά να εξαϋλώσουν την αντίσταση μέτρησης με ισχυρή φλόγα. Οι καταστροφές από έμμεσο πλήγμα είναι χιλιάδες έστω και αν ελάχιστες πληροφορούμαστε διότι και εμείς μπορεί να μη έχουμε συνειδητοποιήσει ότι μια ξαφνική βλάβη σε ηλεκτρονική συσκευή οφείλεται σε κεραυνό που έπεσε μακριά μας. Αυτές οι ζημιές όμως, μπορούν να προληφθούν αποτελεσματικά, αν λάβουμε τα σωστά μέτρα στην εγκατάσταση των καλωδίων και των οργάνων. Μερικά παραδείγματα, ειδικά για το σκάφος, αναφέρουμε πιο κάτω: 1) Όλα τα καλώδια χαμηλής ισχύος που μεταφέρουν ηλεκτρικά σήματα για όργανα, φροντίζουμε να είναι κατάλληλα για το σκοπό αυτό και να περιβάλλονται από μεταλλικό πλέγμα θωράκισης. Τη θωράκιση τη γειώνουμε στο άκρο και αν το καλώδιο είναι μακρύ και στα δύο άκρα. Επομένως, η θωράκιση δεν είναι μόνο «αντιπαρασιτική» αλλά και «αντικεραυνική» 2) Τα καλώδια παροχής ισχύος (φώτα, ηλεκτροκινητήρες κ.λ.π.), φροντίζουμε να περνούν μέσα από μεταλλικό σωλήνα, τον οποίο και γειώνουμε. 3) Όταν τα καλώδια μπαίνουν μέσα σε μεταλλικό κουτί (διακλάδωσης κ.τ.λ.), γεφυρώνουμε το κουτί με τη θωράκιση των καλωδίων που θα είναι και γειωμένη. 4) Καλώδια περισσότερα το ενός, που διανύουν κάποια σημαντική απόσταση μέσα στο σκάφος κατά ζεύγη και δεν είναι δυνατό να τα βάλουμε σε μεταλλικό σωλήνα, τα «στρίβουμε» όπως το σχοινί (τουλάχιστον 30 στροφές ανά τρέχον μέτρο). Με το τρόπο αυτό εξουδετερώνονται επαγόμενες τάσεις μεταξύ των καλωδίων αυτών από επίδραση εξωτερικού μαγνητικού πεδίου. Αυτό ενδιαφέρει κυρίως ζεύγη καλωδίων που τροφοδοτούν φώτα ή άλλες καταναλώσεις. 5) Αν θέλουμε π.χ. να προστατέψουμε συσκευή ή λάμπα φωτισμού κ.λ.π. από στιγμιαία υπέρταση, μπορούμε να «γεφυρώσουμε» τα καλώδια τροφοδοσίας ή και να τα γειώσουμε με κατάλληλο “VARISTOR”. To varistor είναι ένα είδος αντίστασης της οποίας η τιμή (σε Ωμ) μηδενίζεται όταν η τάση στα άκρα της περάσει το όριο για το οποίο έχει κατασκευαστεί. Τα” varistor “ χαρακτηρίζονται από το ρεύμα (Αμπέρ) που αντέχουν τη στιγμή της υπέρτασης καθώς και από την τάση με την οποία γίνονται αγώγιμα, όταν αυτή ξεπεραστεί. Αν π.χ. έχουμε γεφυρώσει με varistor των 10 kA / 35 V DC, δύο καλώδια μεταξύ τους καθώς και το καθένα με τη γείωση, τότε αυτά μπορούν να λειτουργούν κανονικά σε δίκτυο 24 V DC, δηλαδή να τροφοδοτούν κάποια συσκευή χωρίς απώλειες ή βραχυκύκλωμα. Μόλις όμως δημιουργηθεί μια στιγμιαία υπέρταση μεταξύ τους (π.χ λόγω επαγωγής από πλήγμα κεραυνού) που ξεπερνάει τα 35 V, τότε «ανοίγει» η ηλεκτρική επικοινωνία μεταξύ των καλωδίων και Γης, για όσο διαρκεί η υπέρταση. Έτσι μπορούν να διοχετευθούν μέσα απ τα varistors μέχρι 10 kA.(10.000 Αμπέρ). Με τη μέθοδο αυτή προστατεύεται η συσκευή που τροφοδοτούμε με τα καλώδια αυτά, απ το μεγάλο στιγμιαίο φορτίο που 5 δημιουργείται κατά τη στιγμή της υπέρτασης. Αν αυτό είχε προβλεφθεί και στην περίπτωση της δεξαμενής του διυλιστηρίου που προαναφέραμε, θα είχε αποφευχθεί και η έκρηξη. Δυστυχώς όμως οι περισσότερες γνώσης αποκτώνται μετά από τη ζημιά. Υπάρχουν στο εμπόριο πολλά είδη και κατασκευές με VARISTORS με τα οποία μπορούν να προστατευθούν τα ευαίσθητα ηλεκτρονικά κυκλώματα σύγχρονων συσκευών. Τα varistors, άλλοτε είναι ενσωματωμένα στη συσκευή απ τον κατασκευαστή και άλλοτε χρειάζεται να τα τοποθετήσουμε με κατάλληλο τρόπο, κατά την εγκατάσταση της συσκευής. Οι ειδικοί γνωρίζουν και πως να τα επιλέξουν και πως να τα εγκαταστήσουν. Είναι ασφαλές να απευθυνόμαστε σ’ αυτούς. Στο ευρύ κοινό είναι γνωστές π.χ. οι «αντικεραυνικές» πρίζες που προσφέρονται στα καταστήματα ηλεκτρολογικού υλικού για «αντικεραυνική προστασία» ηλεκτρονικών συσκευών και TV. Αυτές οι πρίζες περιέχουν varistor και είναι συνήθως τύπου “σούκο”. Πρέπει να παρεμβάλλονται μεταξύ του “γειωμένου” ρευματοδότη “σούκο” του σπιτιού και του ρευματολήπτη της προστατευόμενης συσκευής. Μόνο έτσι λειτουργεί η προστασία. Οι ίδιες αυτές πρίζες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και σε σκάφος, εφόσον υπάρχει δίκτυο 220 V, με τις πιο πάνω προϋποθέσεις γείωσης. Προσοχή όμως: Το varistor αντέχει τα φορτία που αναγράφει, μόνο στιγμιαία και για χρονική διάρκεια κάποιων millisecond, όχι όμως και για «μόνιμο» φορτίο. Δηλαδή το varistor δεν είναι επιτηρητής λειτουργικών υπερτάσεων δικτύου. Για τέτοιες λειτουργίες υπάρχουν άλλες κατάλληλες συσκευές που επιτηρούν υπέρταση ή υπόταση δικτύου μεγαλύτερης διάρκειας. Προστασία του ανθρώπου την ώρα του μπουρινιού. Όσα είπαμε μέχρι τώρα αφορούσαν στην προστασία των «πραγμάτων» γενικά. Ας εξετάσουμε τώρα τι θα πρέπει να κάνουμε, σαν επιβάτες ενός σκάφους ή όταν βρισκόμαστε στο ύπαιθρο και τι δεν πρέπει να κάνουμε, ώστε να μειώσουμε τον κίνδυνο από ένα πλήγμα κεραυνού. Έτσι ή αλλιώς δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν στο σκάφος έχουν γίνει όσα πιο πάνω αναφέραμε για προστασία από άμεσο πλήγμα. Α) Σκάφος με κατάρτι μεταλλικό ή όχι, είτε είναι σωστά γειωμένο είτε όχι. 1) Είμαστε στο κατάστρωμα και βρεχόμαστε, τι πρέπει να προσέξουμε όταν πιθανολογούμε ότι επίκειται πτώση κεραυνού στο σκάφος μας: - Να μη στεκόμαστε όρθιοι με τα πόδια στη «διάσταση» ή να μη βηματίζουμε στηριζόμενοι σε μεταλλικά μέρη (ρέλια), ή στα ξάρτια του σκάφους. - Να παραμένουμε καθιστοί με τις πατούσες των ποδιών κοντά - κοντά και να σχηματίζουμε με το σώμα μας όσο δυνατόν μικρότερο όγκο. - Να αποφεύγουμε να κρατιόμαστε συγχρόνως με τα δυο χέρια από μεταλλικά στηρίγματα που τα άκρα τους δεν «κλείνουν» δηλαδή δεν είναι γεφυρωμένα. Π.χ. όχι σε κάγκελα που στηρίζονται σε πλαστική βάση. Ειδικά το τιμόνι του ιστιοπλοϊκού, άν και μεταλλκό, δεν είναι επικίνδυνο επειδή είναι κλειστό πλαίσιο. Με την ίδια λογική, κάθε άλλο κλειστό πλαίσιο είναι ακίνδυνο, όπως π.χ. το πλαίσιο τέντας, όχι όμως και τα κατακόρυφα στηρίγματα της τέντας που στηρίζονται σε πλαστική (πολυεστερική) βάση. - Να μη κρατάμε οτιδήποτε είναι βουτηγμένο στη θάλασσα και σε καμιά περίπτωση μεταλλικό (αλυσίδα άγκυρας, κουπί, σκάλα κ.λ.π.) Ακόμη περισσότερο να αποφεύγουμε να κρεμόμαστε από το σκάφος όταν είμαστε στη θάλασσα και το σκάφος είναι αγκυροβολημένο και να κολυμπάμε σε κάποια απόσταση, εκτός αν θέλουμε να ανεβούμε. Εννοείται ότι σε τέτοια περίπτωση η διαδικασία ανόδου θα είναι 6 σύντομη. - Στο ιστιοπλοϊκό που έχει γύρω- γύρω ξάρτια από συρματόσχοινο (πρυμναίο, πρωραίο, πλευρικά), εφόσον είναι γειωμένα και γεφυρωμένα όπως ήδη περιγράψαμε, δεν κινδυνεύουμε αν βρισκόμαστε μέσα στην νοητή πυραμίδα που σχηματίζουν με το κατάρτι. Η πυραμίδα δημιουργεί ένα είδος «κλωβού», αλλά πρέπει να απέχουμε τουλάχιστον μισό (0,5) μέτρο από το πλησιέστερο ξάρτι ή το κατάρτι ή τη μάτσα και να μη κρατιόμαστε απ αυτά. - Αν το σκάφος είναι αγκυροβολημένο, αποφεύγουμε να κυκλοφορούμε στο κατάστρωμα και παραμένουμε στην καμπίνα σε στεγνά καθίσματα και με στεγνά ρούχα, μακρυά από το τμήμα κατρτιού που βρίσκεται μέσα στην καμπίνα (τουλάχιστον σε απόσταση 0,5 μ.). Αν υπάρχει στο σκάφος αντικεραυνική προστασία όπως την περιγράψαμε, μπορούμε να αισθανόμαστε ασφαλείς. Β) Σκάφος ταχύπλοο. 1) Βρισκόμαστε στην καμπίνα ή το κατάστρωμα: - Ισχύουν όσα είπαμε προηγουμένως. 2) Βρισκόμαστε στη γέφυρα και οδηγούμε: - Φροντίζουμε να είμαστε καθιστοί και με κλειστά πόδια, χωρίς να κρατιόμαστε από μεταλλικά κάγκελα, αν δεν γνωρίζουμε ότι είναι σωστά γεφυρωμένα και γειωμένα. - Αν δεν υπάρχει σε ψηλότερο μέρος απ το κεφάλι μας μεταλικό σύστημα γειωμένο και γεφυρωμένο ώστε να πάρει πρώτο τον κεραυνό, οδηγούμε με ρίσκο. Εννοείται ότι αν το σύστημα αυτό της γείωσης δεν είναι γεφυρωμένο με το μηχανισμό του τιμονού και τις ντίζες του, καθώς και με τις «μανέτες» του χειρισμού μηχανής, τότε πάλι κινδυνεύουμε. - Άτομα που δεν χρειάζονται στη γέφυρα, θα πρέπει να μένουν στα χαμηλώτερα μέρη του σκάφους, ακολουθώντας όσα προαναφέραμε. - Η μεγαλύτερη ασφάλεια είναι να αποφύγουμε να ταξιδέψουμε. Αν έχουμε ασφαλές μέρος να μείνουμε αγκυροβολημένοι μέχρι να περάσει το μπουρίνι. Κατά την επικίνδυνη χρονική στιγμή καλό είναι να είμαστε στην καμπίνα. Γ) Στο ψαράδικο: - Εκεί ο κίνδυνος είναι μεγάλος όταν «καλάρει» και το δίχτυ είναι βουτηγμένο στη θάλασσα. Όποιος κρατάει το δίχτυ κινδυνεύει επειδή το δίχτυ θα οδηγήσει μεγάλο μέρος του κεραυνού στη θάλασσα. - Για να ελαχιστοποιηθεί αυτός ο κίνδυνος, πρέπει να «γειωθούν» “roll bar,” κατάρτι με τα ξάρτια αλλά κυρίως η ανέμη που τυλίγει το δίχτυ. Όλα αυτά πρέπει να είναι και καλά γεφυρωμένα μεταξύ τους. Έτσι ο κεραυνός θα ακολουθήσει τον πιο εύκολο δρόμο για τη θάλασσα και δεν θα περάσει απ το δίχτυ. - Κατά τα λοιπά, ισχύουν όσα αναφέραμε και στα Α και Β. Δ) Στο ύπαιθρο: - Αποφεύγουμε να κυκλοφορούμε σε ανοικτούς χώρους (χωράφια, λειβάδεια, αμπελώνες κ.τ.τ.) - Αν το μπουρίνι μας βρεί έξω, τότε φροντίζουμε να βρούμε μέρος που έχει ψηλώτερα σημεία από μας, ακόμη και δέντρα, αλλά σε απόσταση τουλάχιστον 1,5 μ. από τον κορμό ή τοίχο ή ότι είναι ψηλώτερο από μας. Στο σημείο αυτό και στην απόσταση που πρέπει να σταθούμε, θα έχουμε κλειστά τα πόδια. Όχι ανοικτά τα χέρια ή σε ανάταση και αν είναι δυνατό σε ημικάθισμα (ιδέ σκίτσο). Είναι λάθος η άποψη ότι κάτω από δέντρα κινδυνεύουμε. Αντίθετα τα δέντρα και το δάσος μας προστατεύουν, επειδή ενεργούν σαν αλεξικέραυνο. Αρκεί να σταθούμε μακρυά απο κάθε κορμό και τη ρίζα του(τουλάχιστον 1 μ.) χωρίς να τα ακουμπάμε και πάντα με 7 κλειστά πόδια. Η επιφάνεια του σώματός μας που ακουμπάει στη γη, να είναι η μικρότερη δυνατή (όχι μπρούμυτα ή οκλαδόν) . - Το καλύτερο καταφύγιο είναι κάτω από από γραμμές μεταφοράς ρεύματος ΔΕΗ και κατά μήκος της διαδρομής τους, αλλά μακριά από τη βάση των πυλώνων ή των στύλων στήριξης των καλωδίων, τουλάχιστον τρία (3) μέτρα και με κλειστά πόδια. Όχι περιπάτους γύρω από πυλώνες, είτε είναι κοντά το μπουρίνι είτε μακρύτερα από μας. Οι πυλώνες κατεβάζουν ηλεκτρικά φορτία που συλλέγονται απ τα εναέρια καλώδια, από μακριά και οδηγούνται, στις γειωμένες βάσεις τους, - ΠΡΟΣΟΧΗ: Αποφεύγουμε να ακουμπάμε τους πυλώνες της ΔΕΗ ακόμη και με καλοκαιρία. - Οι σκηνές κατασκήνωσης και οι ξυλοκαλύβες που βρίσκονται μοναχικές σε ανοικτές τοποθεσίες χωρίς δέντρα, πρέπει γενικά να θεωρούνται επικίνδυνες. Έχοντας διαβάσει κανείς όλα αυτά, μπορεί και μόνος του να συμπεράνει τι είναι επικίνδυνο την ώρα του μπουρινιού, αφού άλλωστε δεν είναι δυνατό να τα προβλέψει κανείς όλα με θεωρητικό τρόπο και πολύ λιγότερο να τα αναφέρει μέσα σε μερικές σελίδες. Πάντως είναι προτιμότερο να αναφέρει κανείς τα δυσάρεστα έστω και όχι συχνά εμφανιζόμενα, εφόσον πρόκειται για τη ζωή μας. Αν κάποια θύματα των κεραυνών τα γνώριζαν, ίσως σήμερα να ήσαν στη ζωή. Κλείνουμε με το δυσάρεστο συμπέρασμα ότι στην περίπτωση των κεραυνών, η άγνοια σκοτώνει και καταστρέφει.!