Δημοσκοπήσεις 2015-2018: Η άνοδος και η πτώση του ΣΥΡΙΖΑ… ΠΙΝΑΚΕΣ

Βγήκαμε θεωρητικά σήμερα -λέμε τωρα- από το τρίτο μνημόνιο μετά τρία χρόνια μιας νέας οικονομικής προσαρμογής. Το πόσο στοίχησε στην χώρα το τρίτο μνημόνιο εξαρτάται πως το βλέπει κανείς. Οι Ευρωπαίοι του EMS μιλάνε για κάτι μεταξύ 80 με 200 δις ευρώ! Κυβερνητικός βουλευτής παραδέχτηκε στην Βουλή 35 δις ευρώ!...
Δεν θα πάρουμε θέση στο ζήτημα των χαμένων δις.  Μπορούμε όμως να πάρουμε θέση παρουσιάζοντας πώς ο ΣΥΡΙΖΑ εξάντλησε δημοσκοπικά το «πολιτικό κεφάλαιο» του μέσα σε 3½ χρόνια. Πρόκειται για μια πρωτότυπη, επίκαιρη και συνάμα διαχρονική αναφορά της δημοσκοπικής πορείας του ΣΥΡΙΖΑ από την δημοσκοπική κορύφωση του 2015 μέχρι την δημοσκοπική πτώση του 2018.   

Γράφουν: Πάνος Σταθόπουλος (Δρ Πολιτικών Επιστημών – Μαθηματικός) - Διαμαντής Μπασαντής (Δρ Επικοινωνίας – Συγγραφέας)  
Το 2015: Η χρονιά των ανατροπών  Μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 οι δημοσκοπήσεις έδιναν στον ΣΥΡΙΖΑ πρωτοφανή απήχηση και στον Α.Τσίπρα δημοτικότητα, αλλά και εμβέλεια πέρα από τον ΣΥΡΙΖΑ. Κάτι που μόνο ο Καραμανλής είχε μετά τις εκλογές του 2004.  Όμως οι δημοσκοπήσεις αμέσως μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015 κατέγραφαν μια πολύ διαφορετική εικόνα: κανένας ενθουσιασμός, ούτε κάποιος ευρύτερος περίγυρος υποστήριξης.  Κι όμως ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε και τον Σεπτέμβριο σχεδόν με το ίδιο ποσοστό και διαφορά έναντι της ΝΔ,  Ήταν πλέον σαφές ότι ο Α. Τσίπρας εξασφάλιζε απλά μόνο ανοχή για να συνεχίσει την κυβερνητική του θητεία. Άλλωστε σχεδόν ένα εκατομμύριο ψηφοφόροι του Ιανουαρίου δεν πήγαν να ψηφίσουν τον Σεπτέμβριο. Η τόσο μεγάλη αποχή μιλούσε μόνη της.    Αλλά και το εκλογικό σώμα του ΣΥΡΙΖΑ είχε μεταβληθεί κατά το 1/3 μεταξύ Ιανουαρίου 2015 και Σεπτεμβρίου 2015.  Οι ψηφοφόροι της «αντιμνημονιακής δυσαρέσκειας» αποχώρησαν και τους διαδέχτηκαν «ευρωπαϊστές» που ενέκριναν την «Kolotoumpa» μετά το δημοψήφισμα. Παρά τα όσα είχαν προηγηθεί, δεν είχαν δημιουργηθεί ουσιαστικές συνθήκες κυβερνητικής αλλαγής. Το σπέρμα όμως μιας υποβόσκουσας απόστασης υπήρχε πλέον.  Τέσσερις μήνες μετά τις εκλογές αναδείχθηκε στην ηγεσία της ΝΔ ένα νέο πρόσωπο σε συνθήκες «εσωτερικής ανατροπής»: ο Κ. Μητσοτάκης. Οι πρώτες δημοσκοπήσεις τότε έδειξαν πως η ΝΔ με τον νέο αρχηγό πήρε αμέσως προβάδισμα στην πρόθεση ψήφου και ο Μητσοτάκης ως καταλληλότερος πρωθυπουργός. Κάτι που φάνταζε εξωπραγματικό για το κόμμα αυτό λίγους μόνο μήνες μετά από εκλογές.  Πτώση ΣΥΡΙΖΑ μέχρι τον Ιούνιο 2017.  Μετά το αρχικό προβάδισμα της, η ΝΔ συνεχίζει να αυξάνει τη διαφορά υπεροχής έναντι του ΣΥΡΙΖΑ, χωρίς όμως να αυξάνει την εμβέλειά της. Ο ΣΥΡΙΖΑ απλά χάνει διαρκώς σε εκλογική επιρροή, οδηγώντας στο συμπέρασμα: 

«ο ΣΥΡΙΖΑ πέφτει, αλλά η ΝΔ δεν καρπώνεται».  Σωστό, αλλά επιφανειακό. Η ΝΔ στόχευε στην επιστροφή των παραδοσιακών ψηφοφόρων της. Τους ψηφοφόρους της που είχαν ψηφίσει ΣΥΡΙΖΑ λόγω ΕΝΦΙΑ, αλλά και της γενικότερης αποστροφής που δημιουργούσαν στα τέλη του 2014 τα «κωλύματα» του Α. Σαμαρά και η συγκυβέρνηση με το ΠΑΣΟΚ. Υπήρχαν όμως και άλλοι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ που τον εγκατέλειπαν. Κι αυτοί ήταν κυρίως νέοι ηλικιακά που δεν είχαν όμως στις επιλογές τους τη ΝΔ.  Κάτι που συνέβαινε παντού στην Ευρώπη σε μία μάλλον καθολική τάση των νέων ηλικιών να αποστασιοποιούνται, σε εποχή κρίσης, από τα «κατεστημένα» κόμματα.  Παρόλα αυτά, στα τέλη του 2016 καταγράφεται μια κινητικότητα υπέρ της ΝΔ η οποία καταγράφηκε ιδιαίτερα την άνοιξη του 2017 όταν η κυβέρνηση είχε μπλέξει για άλλη μία φορά την επικοινωνία με την πολιτική και δυσκολευόταν να κλείσει την τότε αξιολόγηση με τους δανειστές.  Μέχρι τον Ιούνιο 2017 όλες οι εταιρείες δημοσκοπήσεων έδειξαν τη ΝΔ στην ψηλότερη πρόθεση ψήφου και τον ΣΥΡΙΖΑ στη χαμηλότερη για όλη την περίοδο 2016-2017.                       Μείωση της ψαλίδας στο δεύτερο εξάμηνο του 2017:  Μετά το κλείσιμο της αξιολόγησης ο ΣΥΡΙΖΑ συσπειρώνει στοιχειωδώς τους ψηφοφόρους του. Η ψαλίδα μειώνεται, αλλά αυξάνεται ο δείκτης δικομματισμού. Παρατηρείται δηλαδή τάση απομάκρυνσης από μικρότερα κόμματα που προϊδεάζει ακόμα και για 5κομματική εκδοχή της επόμενης Βουλής.  Στην εξέλιξη αυτή παίζει αναμφισβήτητο ρόλο η ίδρυση του ΚΙΝΑΛ που δημιουργεί προσδοκίες και συνεπάγεται ένα «συμμαζεμένο» (όχι τόσο πολυδιασπασμένο) κομματικό σύστημα. Μια τέτοια εξέλιξη ευνοεί τη ΝΔ γιατί μία 5κομματικη Βουλή οδηγεί πιθανότατα στην αυτοδυναμία το προπορευόμενο κόμμα.    Τα ποσοστά που απεικονίζονται είναι ο μέσος όρος των εκτιμήσεων που έχουν δημοσιεύσει οι εταιρείες MRB, MetronAnalysis και Marc. Προστέθηκαν επίσης στοιχεία των εταιρειών Pulse, Alco και Κάπα-Research στα οποία υπολογίστηκε η ίδια αναγωγή που κάνουν οι τρεις πρώτες εταιρείες.  Έχουμε επομένως μία μέση απεικόνιση όλων των γνωστότερων εταιρειών που δημοσιεύουν συχνά ευρήματα πρόθεσης ψήφου.  Ο ΣΥΡΙΖΑ αντιλαμβάνεται πως πλέον γίνεται κομπάρσος των εξελίξεων. Και «αποκαλύπτει» το θέμα Novartis. Όμως ο τρόπος που στήθηκε και ιδίως ο τρόπος που παρουσιάστηκε (ως το «μεγαλύτερο σκάνδαλο από συστάσεως του ελληνικού κράτους») δεν βοήθησε να γίνει πιστευτό και, πολύ περισσότερο, να αποφέρει πολιτικά ή δημοσκοπικά κέρδη.  Η «ανατροπή» που περίμενε η κυβέρνηση δεν ήρθε.  Το Σκοπιανό επισκιάζει το πρώτο εξάμηνο του 2018:  Το πρώτο εξάμηνο του 2018 διαμορφώθηκε μια κοινή γνώμη αντίθετη στην προωθούμενη συμφωνία μεταξύ Αθήνας και Σκοπίων. Οι πολίτες αρχικά αιφνιδιάστηκαν αντιδρώντας αυθόρμητα αρνητικά. Η επιθετική αντίδραση της κυβέρνησης τους έκανε πιο αρνητικούς.  Μέχρι σήμερα δεν αντιλαμβάνονται τους λόγους για τους οποίους, τόσο βιαστικά και χωρίς κάποια εθνική συνεννόηση, η κυβέρνηση επιχείρησε να κλείσει το θέμα χωρίς «ορατό» όφελος, δεδομένου ότι η συμφωνία αυτή όπως προσλαμβάνεται από την ελληνική κοινή γνώμη αναγνωρίζει οφέλη μόνο στην άλλη πλευρά.  Υπάρχει μια μειοψηφία του 25-30% που στηρίζει την συγκεκριμένη συμφωνία. Σε αυτό συνέβαλε πως οι χειρισμοί της κυβέρνησης δεν ήταν καθόλου πειστικοί, ούτε στην αρχή, ούτε στη συνέχεια.  Υπάρχουν πλέον ενδείξεις ότι η εκλογική συμπεριφορά στο επίπεδο της πρόθεσης ψήφου που μετρούν οι δημοσκοπήσεις λειτουργεί σαφώς εις βάρος των δύο κομμάτων της κυβερνητικής συνεργασίας. Τουλάχιστον για την ώρα.  Ποσοτικά, πριν την μεγάλη πυρκαγιά στο Μάτι, η διαφορά των δύο κομμάτων ανοίγει. Αλλά χωρίς η συσπείρωση των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ να μειώνεται. Οριακά ο ΣΥΡΙΖΑ κινιόταν γύρω στο 18-19%. Κι έδειχνε τάσεις λίγο αυξητικές.  Όμως πλέον έχει εξαφανιστεί ο περίγυρος του (εκτός της συσπείρωσης). Αυτοί που θα μπορούσαν να επιλέξουν τον ΣΥΡΙΖΑ ή και οι «αναποφάσιστοι του ΣΥΡΙΖΑ» οι οποίοι (υποτίθεται πως ίσως κάποια στιγμή «θα επανέλθουν ανατρέποντας τα δεδομένα», σύμφωνα με τις απλοϊκές αναλύσεις).  Το κακό με αυτή την υπόθεση είναι πως οι αναποφάσιστοι είναι αναποφάσιστοι γιατί δεν έχουν επιλέξει τι ακριβώς θα κάνουν. Αλλά οι μετρήσεις δείχνουν πως ο ΣΥΡΙΖΑ δεν φαίνεται πλέον να περιλαμβάνεται στις επιλογές τους. Το ίδιο ισχύει φυσικά και για τους ΑΝΕΛ που ποτέ άλλοτε δεν βρέθηκαν τόσο μακριά από το όριο του 3%.  Εκτός όμως από το Σκοπιανό, υπάρχουν και τα θέματα της οικονομίας, ιδίως το μείζον γεγονός ότι ετοιμαζόμαστε να βγούμε από τα μνημόνια. Δεν είναι αυτό «επιτυχία» που θα πιστωθεί στην κυβέρνηση;  Η απάντηση είναι ότι το θέμα αυτό έχει προεξοφληθεί σε μεγάλο βαθμό από την «τελετή της γραβάτας». Όσοι ήταν να «ενθουσιαστούν» το έχουν κάνει ήδη και είναι σαφές ότι η μεγάλη πλειοψηφία παραμένει τουλάχιστον επιφυλακτική και απαισιόδοξη για την πορεία της χώρας μετά τα μνημόνια. Η κυβέρνηση επομένως δεν κερδίζει για την ώρα ούτε από το μέτωπο αυτό.  Η καταστροφή στο Μάτι  Στις 23 Ιουλίου προκύπτει νέο γεγονός που θα έχει κατά τα φαινόμενα καταλυτική επιρροή. Η καταστροφική πυρκαγιά στο Μάτι δεν έχει αποτιμηθεί ακόμα με δημοσκοπήσεις, αλλά μάλλον αντιλαμβάνεται κανείς τις συνέπειες.      Εμπειρικά γνωρίζουμε ότι τα ακραία φυσικά φαινόμενα που συνδυάζονται με ανθρώπινες τραγωδίες αποτελούν συνήθως στην πολιτική σημεία καμπής. Υπάρχουν παραδείγματα που ακόμα και «στριμωγμένες» κυβερνήσεις, όταν μπόρεσαν να ανταποκριθούν, δίνοντας την εντύπωση ότι κάτι έκαναν έχοντας τον έλεγχο της διαχείρισης, τελικά βγήκαν κερδισμένες.    Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί στην Ελλάδα ο σεισμός του 1999 που βοήθησε την κυβέρνηση Σημίτη να ανακάμψει, και διεθνώς η περίπτωση της Γερμανίας στις πλημύρες του 2002 που έδωσε την δυνατότητα στο σοσιαλιστικό κόμμα να καλύψει διαφορά δέκα μονάδων στις δημοσκοπήσεις.  Όταν όμως στη γενική αίσθηση πλέον είναι πως η κυβέρνηση έχασε κάθε έλεγχο στη διαχείριση της κατάστασης επί 10 ολόκληρες μέρες και τώρα προσπαθεί απλώς να απομακρυνθεί όπως-όπως από αυτή την υπόθεση αποσιωπώντας τα πάντα τότε ο πολιτικός αντίκτυπος θα είναι καθοριστικός και μοιραία η απόδοση ευθυνών θα γίνει βασικό κριτήριο της ψήφου.  Δημοσκοπήσεις για την ώρα μπορεί να υπάρχουν και να δείχνουν μικρές ή μεγάλες διαφορές. Όμως, αυτό που θα κριθεί είναι το αποτύπωμα της καταστροφής στην κοινή γνώμη και θα μετρηθεί δημοσκοπικά τον Σεπτέμβριο.  Αν όμως πρέπει να πούμε κάτι είναι πως έχει ο αρνητικός αντίκτυπος διαπέρασε όλη την ελληνική κοινή γνώμη και αποτυπώθηκε σε όλα τα media. Η προσπάθεια μεταφοράς ευθυνών στο πουθενά ή σε αυτούς που κυβέρνησαν πριν 20 και 30 χρόνια απέτυχε. Η επίθεση κατά των δημοσιογράφων απέτυχε. Έχει ήδη διαμορφωθεί ένα συσσωρευμένο αρνητικό φορτίο. Ο επόμενος μήνας θα είναι καθοριστικός για την ελληνική πολιτική σκηνή…