Tο σχιστολιθικό φυσικό αέριο ανοίγει νέους δρόμους Της Νικης Τζαβελα*

Από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης μέχρι και σήμερα, το πετρέλαιο και το συμβατικό φυσικό αέριο υπήρξαν οι κυριότερες πηγές ενέργειας της παγκόσμιας οικονομίας. Μετά τις δύο πετρελαϊκές κρίσεις της δεκαετίας του 1970 αναπτύχθηκαν εναλλακτικές πηγές ενέργειας (ηλιακή, αιολική, γεωθερμική, πυρηνική). Σήμερα όμως, μία νέα μορφή ενέργειας αναπτύσσεται ταχύτατα και όπως το πετρέλαιο αντικατέστησε τον άνθρακα έτσι και σήμερα η νέα αυτή –και πολλά υποσχόμενη– πηγή ενέργειας φιλοδοξεί να αλλάξει τον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη με προεκτάσεις οικονομικές και γεωπολιτικές. Η νέα αυτή πηγή ονομάζεται σχιστολιθικό φυσικό αέριο (shale gas).

Το σχιστολιθικό φυσικό αέριο ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά....

στη Νέα Υόρκη το 1821 πολύ πριν από το πετρέλαιο, το οποίο ανακαλύφθηκε το 1859. Ομως, μέχρι και τη δεκαετία του 1970 δεν είχε απασχολήσει σοβαρά την παγκόσμια κοινότητα. Το έτος 2000 μόλις το 1% της αμερικανικής ενέργειας προερχόταν από το σχιστολιθικό φυσικό αέριο, όμως μέχρι το 2010 οι ΗΠΑ κάλυπταν το 20% των ενεργειακών τους αναγκών από τη νέα αυτή μορφή ενέργειας. Υπολογίζεται ότι μέχρι το 2035 οι ΗΠΑ θα καλύπτουν το μεγαλύτερο τμήμα των ενεργειακών τους αναγκών από το σχιστολιθικό φυσικό αέριο, ενώ ορισμένες υπεραισιόδοξες εκτιμήσεις θεωρούν ότι θα καλύπτουν το σύνολο των ενεργειακών τους αναγκών. Αποτέλεσμα είναι η εκπληκτική πτώση των τιμών της ενέργειας (και του κόστους παραγωγής) το οποίο έχει θετικότατες επιδράσεις τόσο για τους καταναλωτές, τις ενεργοβόρες βιομηχανίες όσο και για την οικονομία στο σύνολό της. Με βάση τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι τιμές ηλεκτρισμού στην Ε.Ε. με έτος βάσης το 2005 αυξήθηκαν κατά 33% (2005=100, 2012=135), στην Ιαπωνία οι τιμές αυξήθηκαν κατά 12% (2005=100, 2012=112), ενώ στις ΗΠΑ μειώθηκαν (2005=100, 2012=95).

Η μακροπρόθεσμη βιομηχανική και οικονομική ανταγωνιστικότητα της Ε.Ε. βρίσκεται υπό απειλή λόγω του υψηλού ενεργειακού κόστους σε συνδυασμό με την εσωτερική ευρωπαϊκή ύφεση εξαιτίας της μυωπικής επιβολής πολιτικών λιτότητας και των δημογραφικών εξελίξεων στη Γηραιά Ηπειρο, η οποία μετατρέπεται κυριολεκτικά σε Γηραιά Κυρία. Η Ε.Ε. εξακολουθεί να καλύπτει τις ενεργειακές της ανάγκες από τις συμβατικές μορφές ενέργειας. Το 2006 η εξάρτηση των ευρωπαϊκών οικονομιών από τις εισαγωγές ρωσικού συμβατικού φυσικού αερίου ήταν η ακόλουθη: Ολλανδία: 17%, Γαλλία: 23%, Ιταλία: 32%, Γερμανία: 40%, Σλοβενία: 51%, Ρουμανία και Πολωνία: 63%, Τσεχία: 75%, Ουγγαρία: 77%, Αυστρία: 78%, Ελλάδα: 84%, Βουλγαρία, Σλοβακία, Φινλανδία και Βαλτικές χώρες: 100%. Το πρώτο ερώτημα αφορά στην ύπαρξη σχιστολιθικού φυσικού αερίου στην Ε.Ε. Δεν υπάρχει πλήρης μελέτη για όλες τις χώρες της Ε.Ε., αλλά οι εκτιμήσεις για τις χώρες με τα μεγαλύτερα αποθέματα σχιστολιθικού φυσικού αερίου είναι οι ακόλουθες (σε κυβικά πόδια): Κίνα: 1.275 τρισ., ΗΠΑ: 862 τρισ., Αργεντινή: 774 τρισ., Μεξικό: 681 τρισ., Νότιος Αφρική: 485 τρισ., Αυστραλία: 396 τρισ., Καναδάς: 388 τρισ., Λιβύη: 290 τρισ., Μ. Βρετανία: 255 τρισ., Αλγερία: 231 τρισ., Βραζιλία: 226 τρισ., Πολωνία: 187 τρισ., Γαλλία: 180 τρισ.

Από τα ανωτέρω είναι εμφανές ότι τουλάχιστον τρεις χώρες της Ε.Ε. διαθέτουν αποθέματα ύψους 622 τρισ. κυβικών ποδών, ποσότητα διόλου ευκαταφρόνητη. Το ΙΓΜΕ ανακοίνωσε πρόσφατα ότι υπάρχουν αποθέματα σχιστολιθικού αερίου στην Ηπειρο και τη Θράκη. Ωστόσο, για να είμαστε σίγουροι για το μέγεθος των αποθεμάτων, αλλά και για τις πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, χρειάζεται να πραγματοποιηθούν περισσότερες έρευνες έτσι ώστε να βασιστούμε σε επιστημονικά στοιχεία.

Η τυχόν μαζική εισαγωγή της νέας αυτής ενεργειακής πηγής και η πιθανότητα των εξαγωγών από τις ΗΠΑ θα έχει οικονομικές και γεωπολιτικές συνέπειες. Το ενεργειακό κόστος σε ΗΠΑ και Ε.Ε. θα μειωθεί σημαντικά και έτσι οι χώρες αυτές θα μπορούν να ανταγωνισθούν τις αναδυόμενες οικονομίες (Κίνα, Ινδία, Ρωσία, Βραζιλία, Τουρκία κ.λπ.) οι οποίες μάλλον θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούν τη συμβατική ενέργεια (πετρέλαιο, φυσικό αέριο). Σε πολιτικό επίπεδο, η Δύση για πρώτη φορά μπορεί να αποστασιοποιηθεί τόσο από την ενεργειακή εξάρτηση της Μέσης Ανατολής/Βόρειας Αφρικής (γεγονός που εξηγεί την Αραβική Ανοιξη), αλλά επίσης η Δύση μπορεί να αποστασιοποιηθεί από την αραβο-ισραηλινή διαμάχη, η οποία πυροδότησε τον ισλαμικό φονταμενταλισμό. Τέλος, η Δύση και ειδικά η Ε.Ε. μπορεί να αποστασιοποιηθεί από τις συμβατικές ενεργειακές πηγές της Ρωσίας, η οικονομία της οποίας θα δεχθεί μεγάλο πλήγμα.

Η αποστασιοποίηση της Ε.Ε. από τη Ρωσία θα επιφέρει το τέλος στα συμβόλαια φυσικού αερίου, που ορίζονται με βάση την τιμή του αργού πετρελαίου. Επιπροσθέτως, η πιθανή εξόρυξη του φυσικού αερίου από συμβατικές και μη συμβατικές πηγές στην Ευρώπη μπορεί να οδηγήσει σε νέα «spot prices» για το φυσικό αέριο και να δημιουργήσει νέους διαμετακομιστικούς κόμβους. Η οικονομική σημασία που αποκτά το σχιστολιθικό αέριο, απεικονίζεται και από το γεγονός ότι σε πρόσφατη ημερίδα που διοργανώθηκε στις Βρυξέλλες για το θέμα, εκτός από τον αρμόδιο επίτροπο Ενέργειας κ. Ετινγκερ, παρευρέθηκε και ο επίτροπος Οικονομικών και αντιπρόεδρος της Επιτροπής Ολι Ρεν. Συνολικά, τα συμπεράσματα από τη σύνοδο κορυφής των Ευρωπαίων ηγετών στις 22 Μαΐου με θέμα την ενέργεια μας οδηγούν σε μια νέα εποχή, βασιζόμενη σε μια ενεργειακή πολιτική, που είναι μεν φιλόδοξη αλλά ταυτόχρονα ρεαλιστική και πιο λογική. Πλέον, η Ευρώπη πρέπει να αξιοποιήσει τις ενδογενείς πηγές ενέργειας που διαθέτει.

* Η κ. Νίκη Τζαβέλα είναι ευρωβουλευτής του ΛΑΟΣ.