Μεγάλοι μικροί. Τοῦ Χριστόφορου Χ. Ματιάτου

Ὑπάρχουν μικρά σέ ἀριθμό ψυχῶν ἔθνη, ὑπάρχουν μικρά σέ ἔκταση κράτη. Ἀναδεικνύονται, ὅμως, με-γάλα σέ κάποιες περιστάσεις, κάτω ἀπό ὁρισμένες προϋποθέσεις. Γράφουν, τότε, ἱστορία καί τήν ἱστορία αὐτή τή θυμοῦνται φίλοι καί ἐχθροί. Ἀποτελεῖ δέ, πηγή περηφάνειας καί αὐτοπεποίθησης γιά τίς ἑπόμενες γενεές. Εἶναι γνωστό ὅτι ἡ Ἑλλάδα ἀξιώθηκε νά ζήσει τέτοιες περιόδους μεγαλωσύνης....

Δέν εἶναι, ὅμως, ἡ μόνη. Καί ἄλλες μικρές χῶρες τό κατόρθωσαν. Οἱ ἐμπειρίες τους μποροῦν πάντοτε νά φανοῦν χρήσιμες, νά εἶναι διδακτικές, ἀκόμη καί παραδειγματικές.

Αὐτές τίς μέρες συμπληρώνονται 75 χρόνια ἀπό τά τέλη τοῦ Νοέμβρη τοῦ 1939, ὅταν ἡ Σοβιετική Ἕνωση ἐπιτέθηκε στή Φιλλανδία. Ἕνας λαός πού δέν ἔφθανε τά τέσσερα ἑκατομμύρια, ὑποχρεώθηκε νά ἀντιμετωπίσει μιά πολύ μεγάλη καί ἰσχυρή δύναμη, πού ἀριθμοῦσε πάνω ἀπό 170 ἑκατομμύρια κατοίκους. Ἀποδέχθηκε τήν πρόκληση καί κατόρθωσε νά διασώσει τήν ἐλευθερία καί ἀνεξαρτησία τῆς χώρας του. Ἡ Σοβιετική Ἕνωση εἶχε θελήσει νά ἐπωφεληθεῖ ἀπό τήν κατάσταση, ἤ μᾶλλον τή γενική ἀκαταστασία πού εἶχε φέρει ἡ ἔναρξη τοῦ Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ἦταν δέ ἀποφασισμένη νά ἐκμεταλλευτεῖ τίς προοπτικές καί τίς δυνατότητες πού τῆς ἄνοιγε τό γερμανοσοβιετικό σύμφωνο τοῦ Αὐγούστου τοῦ 1939 (εἰδικότερα τό μυστικό πρωτόκολλο πού τό συνόδευε). Βάσει αὐτοῦ, εἶχε γίνει δεκτό, μεταξύ ἄλλων, ἀπό τό Βερολίνο ὅτι ἡ Φιλλανδία περιέρχεται στή ζώνη ἐπιρροῆς τῆς Μόσχας.

Οὐσιαστικά ἡ Σοβιετική Ἕνωση, παρά τήν ἰδεολογική της μεταβολή, ἐπιθυμοῦσε, διακαῶς, νά ξαναβρεῖ τά σύνορα τῆς τσαρικῆς Ρωσίας. Ἤδη, πρίν στραφεῖ κατά τοῦ Ἑλσίνκι, εἶχε ἐπιβάλει τή θέλησή της στίς τρεῖς βαλτικές χῶρες. Εὐελπιστοῦσε πώς τό ἴδιο θά συνέβαινε καί πάλι. Ἄρχισε, λοιπόν, τίς πιέσεις,

διπλωματικές πρῶτα, ἀλλά μέ ὑποφώσκουσα τήν ἀπειλή τῆς βίας. Ἡ πολιτική αὐτή ἀπέβλεπε νά ἐξασφαλίσει παρα χωρήσεις ἐδαφῶν καί βάσεων μέ τήν παρηγοριά κάποιων ἀνταλλαγμάτων. Δήλωναν καί διαβεβαίωναν, πάντως, οἱ Σοβιετικοί ὅτι οἱ διεκδικήσεις τους θά σταματοῦσαν στό σημεῖο αὐτό καί δέν θά προχωροῦσαν. Ἡ τύχη πού ἐπιφύλαξαν στίς τρεῖς βαλτικές χῶρες, δικαιολογεῖ ἀπολύτως τίς

σχετικές ἀμφιβολίες τῶν Φιλλανδῶν.

Ἐν πάση περιπτώσει, προσῆλθαν μέ καλή πίστη σέ διαπραγματεύσεις μέ τούς Σοβιετικούς, ἀποφασισμένοι ὅμως νά μήν ἀποδεχθοῦν κάτι πού θά ἔθιγε τήν ἐλευθερία καί τήν οὐσία τῆς κρατικῆς ὑπόστασης τῆς χώρας τους. Ἡ στάση τους ἐξέπληξε τό Κρεμλίνο πού δέν τήν περίμενε καί δέν μποροῦσε νά τήν καταλάβει. Φαινόταν τόσο παράλογο, μιά τόσο μικρή χώρα νά ἀψηφεῖ μιά τόσο μεγάλη. Ἡ ἀνάλυση πού ἔκανε τῆς ἐσωτερικῆς καταστάσεως τῆς γειτονικῆς χώρας ἦταν λανθασμένη. Θεωρήθηκε ὅτι δέν θά εἶχε τήν  ἀπαραίτητη συνοχή γιά νά ἀνθέξει. Τό γεγονός ὅτι εἶχε γνωρίσει ἕναν πολύμηνο ἐμφύλιο πόλεμο στά 1918, ἀνάμεσα σέ «λευκούς» καί «κόκκινους» καί οἱ δεύ-τεροι ὑπέστησαν γιά ἀρκετό χρονικό διάστημα τίς συνέπειες τῆς ἥττας τους ἀπό τούς πρώτους, ἐνίσχυε τήν πεποίθηση αὐτή. Ὅμως, ἡ Φιλλανδία εἶχε γίνει ἐν τῶ μεταξύ μιά πραγματική, οὐσιαστική δημοκρατία. Οἱ κάτοικοί της, πέρα ἀπό «λευκοί» καί «κόκκινοι», ἦταν πλέον κυρίως πολίτες κοινῆς πατρίδας, πρόθυμοι νά γίνουν στρατιῶτες γιά νά τήν ὑπερασπιστοῦν. Εἶχαν δέ φροντίσει νά ἔχουν κάποια μέσα ὥστε νά εἶναι σέ θέση νά τό κάνουν.

(Παρεμπιπτόντως, ἡ Φιλλανδία εἶχε τήν ἰδιαιτερότητα νά ἐξοφλεῖ τά δάνεια πού λάβαινε. Τό πράγμα τήν καθιστοῦσε ἐξαιρετικά δημοφιλῆ, γενικῶς καί διεθνῶς.) Κάποια στιγμή, οἱ διαπραγματεύσεις διακόπηκαν. Ἡ Μόσχα σκηνοθέτησε ἕνα μεθοριακό ἐπεισόδιο. Καί στίς 30 Νοεμβρίου 1939, χωρίς κήρυξη πολέμου, ὁ κόκκινος στρατός πέρασε τά σύνορα, ἐνῶ ἡ ἀεροπορία βομβάρδιζε τά ἀστικά κέντρα. Στό πολιτικό ἐπίπεδο, τό Κρεμλίνο θά διακηρύξει ὅτι συγκροτήθηκε «λαϊκή κυβέρνηση τῆς Δη-

μοκρατίας τῆς Φιλλανδίας» σέ «ἀπελευθερωθέν» χωριό, «σύμφωνα μέ τή θέληση τοῦ λαοῦ», ἡ ὁποία κυβέρνηση «ζήτησε ἀπό τήν ΕΣΣΔ ὅλη τήν ἀναγκαία βοήθεια τοῦ κόκκινου στρατοῦ.» Ἡ Μόσχα ὅμως γνώρισε σημαντική ἀπογοήτευση ὅταν τό πρόσωπο πού προόριζε γιά τήν προεδρία τῆς κυβερνήσεως αὐτῆς καί ἦταν γενικός γραμματέας τοῦ κόμματος πού ἰδεολογικά, καί ὄχι μόνο, ταυτιζόταν μέ τό καθεστώς τῆς Ρωσίας, ἀρνήθηκε τήν προσφορά. Ἐπιπλέον δέ, κάλεσε τούς Φιλλανδούς νά ἀντισταθοῦν στούς εἰσβολεῖς καί ἀποχώρησε ἀπό τό κόμμα του. Τό Κρεμλίνο ἀναγκάστηκε νά ἐπιστρατεύσει

τίς ὑπηρεσίες τοῦ φιλλανδοῦ γραμματέα τῆς Διεθνοῦς.

Ἄλλες ἀπογοητεύσεις ἀκολούθησαν. Ὁ φιλλανδικός στρατευμένος λαός ἀγωνίστηκε ἡρωϊκά καί ἀποτελεσματικά, κάτω ἀπό τίς διαταγές ἑνός διακεκριμένου στρατιωτικοῦ ἡγέτη (καί κατόπιν προέδρου τῆς χώρας), τοῦ στρατάρχη (ἀλλά καί βαρώνου) Μάννερχαϊμ. Μετά ἀπό ἀγῶνες ἐναντίον συντριπτικά ὑπέρτερου ἐχθροῦ, πού προκάλεσαν παγκόσμιο θαυμασμό, καί κράτησαν μέχρι τίς ἀρχές Μαρτίου 1940, ἡ Φιλλανδία ἐπέτυχε μιά ἔντιμη εἰρήνη. Ἡ συνέχεια εἶναι ἄλλη ἱστορία.

Ἡ χώρα τῶν χιλίων λιμνῶν εἶναι μακριά, ἀλλά ὁ ἀπόηχος τοῦ πολέμου ἔφθασε μέχρις ἐδῶ. Στόν Πανα-

γιώτη Κανελλόπουλο ἐνέπνευσε ἐπίγραμμα ἔμμετρο, ὅπου παραλληλίζει τή Φιλλανδία μέ τό Μεσολόγγι. Ἡ τότε, ὅμως, ἑλληνική κυβέρηση ὑπῆρξε λιγότερο ἐνθουσιώδης. Ἡ χώρα μας ἦταν ἕνα ἀπό τά τέσσερα

μόνο κράτη πού ἀπέσχαν ἀπό τήν ψηφοφορία μέ τήν ὁποία ἀποβλήθηκε ἡ ΕΣΣΔ ἀπό τήν Κοινωνία τῶν

Ἐθνῶν (14 Δεκεμβρίου 1939)

Χριστόφορος Χ. Ματιάτος