Δέν θέλουμε ἀνάπτυξη! τοῦ Ἀθαν. Χ. Παπανδρόπουλου*

(Εστία 15/09/2014)

Θά παρακαλούσαμε τούς κ.κ. ὑπουργούς, τραπεζίτες, οἰκονομολόγους καί λοιπούς περί τήν οἰκονομία εἰδήμονες νά μήν μᾶς ζαλίζουν μέ στομφώδεις πομφόλυγες περί ἀναπτύξεως. Ἡ χώρα αὐτή καί οἱ κάτοικοί της δέν θέλουν οὔτε ἐπενδύσεις, οὔτε ἀνάπτυξη, οὔτε πρόοδο –τίποτε πού νά κλονίζει τόν περίφημο «ἑλληνικό καπιταλισμό», ὁ ὁποῖος δῆθεν θά ἀνατραπεῖ ἀπό τίς δυνάμεις τῆς «προόδου». Ἡ χώρα αὐτή βρίσκεται μέν στην 31η θέση τῶν πλουσιοτέρων χωρῶν τοῦ κόσμου, ἀλλά το πῶς βρέθηκε ἐκεῖ καί ποιές εἶναι οἱ προοπτικές της γιά το μέλλον εἶναι μιά ἄλλη ἱστορία.

Τό ἑλληνικό μεταπολεμικό «θαῦμα» ὀφείλεται πρωτίστως σέ τρεῖς βασικούς παράγοντες: στήν πλουσιοπάροχη ἀμερικανική βοήθεια στά πρῶτα μεταπολεμικά χρόνια, στήν ἀναπροσαρμογή τοῦ Σπύρου Μαρκεζίνη πού ἄνοιξε τόν δρόμο γιά τήν ἔνταξή μας στό εὐρωπαϊκό μόρφωμα 28 ἔτη ἀργότερα καί στόν ἄκρατο δανεισμό της μετά τήν ἔνταξή μας στην Εὐρωπαϊκή Οἰκονομική Κοινότητα ἐποχῆς. Δανεισμός πού συμπληρώθηκε καί ἀπό σημαντικές κοινοτικές ἐνισχύσεις, οἱ ὁποῖες σέ κάποια φάση ἔφθασαν νά ἀντιπροσωπεύουν τό 6% τοῦ Ἀκαθαρίστου Ἐγχωρίου Προϊόντος μας.....

Αὐτές οἱ ἰσχυρές κεφαλαιακές ἐνισχύσεις, οἱ ὁποῖες στην οὐσία ὑποκαθιστοῦσαν τό ἐσωτερικό ἔλλειμμα ἀποταμιεύσεως, ἀντί νά συμβάλλουν στόν σταδιακό ἐκσυγχρονισμό τῆς ἑλληνικῆς οἰκονομίας καί τῆς κοινωνικῆς διαρθρώσεως τῆς χώρας, ἔδωσαν τήν μεγάλη εὐκαιρία στό πολιτικό σύστημα νά δημιουργήσει σέ θεσμικό ἐπίπεδο κλειστές δομές, ἀρκετά συγγενεῖς μέ ἀντίστοιχες στίς γειτονικές μας, τότε ὑπό κομμουνιστικό καθεστώς, χῶρες.

Μέ βάση ἔτσι αὐτό τό πρότυπο, ὅπως τόνισε προσφάτως στήν Ἀθήνα σέ μία ἐνδιαφέρουσα ὁμιλία του ὁ καθηγητής τοῦ Τεχνολογικοῦ Ἰνστιτούτου τῆς Μασσαχουσέττης Ντάρον Ἀτζέμογλου, ἀντί ἡ Ἑλλάδα νά ἀνοιχθεῖ στον κόσμο καί νά ἐνσωματωθεῖ στόν διεθνῆ καταμερισμό τῆς ἐργασίας, ἔγινε μία κλειστή θεσμικά χώρα, χαμηλῆς παραγωγικότητας καί μή ἀνταγωνιστική. Κατά συνέπεια, παρά τήν συμμετοχή της στήν Εὐρωπαϊκή Ἕνωση καί τήν εὐρω ζώνη, ἡ σημερινή Ἑλλάδα εἶναι μία κλειστή οἰκονομία, με ὑπερμέγεθες παρεμβατικό καί προστατευτικό κράτος, το ὁποῖο στήν διάρκεια τῆς μεταπολεμικῆς περιόδου μοίραζε προσόδους καί προνόμια στούς πολιτικούς πελάτες του και προστάτευε συγκεκριμένα ὀλιγοπωλιακά ἐπιχειρηματικά συμφέροντα. Αὐτά τῆς διαπλοκῆς καί τῆς ἀποκρουστικῆς στίς μέρες μας ἀντιμεταρρυθμιστικῆς συμμαχίας.

Ἀκόμα χειρότερα, ἡ συμμαχία αὐτή, παρά τό γεγονόςὅτι ὁδήγησε τήν χώρα στήν πτώχευση, στήν παροῦσα φάση δέν ἔχει οὔτε κάν τό αἴσθημα τῆς αὐτοσυντηρήσεως.Προσπαθεῖ ἔτσι μέ νύχια καί μέ δόντια νά ἀποτρέψει κάθε μέτρο πού θά βοηθοῦσε τήν χώρα νά βγεῖ ἀπό τήν θεσμική της μιζέρια.

Ἐσχάτως δέ, στούς πολιτικούς συμμάχους τῆς  ἀντιμεταρρυθμιστικῆς συμμαχίας προσετέθη καί ἡ ἑλληνική δικαιοσύνη, ἡ ὁποία, ἀντί νά ἀσχολεῖται με τά σοβαρά προβλήματά της, ἐπιδιώκει νά εἶναι καί ρυθμιστής τῆς οἰκονομίας καί τό τεράστιο πρόβλημα τῶν καθυστερήσεων στήν ἀπονομή δικαιοσύνης γίνεται ὀξύτερο, μέ δικαστικές ἀποφάσεις οἱ ὁποῖες τρέπουν πλέον εἰς φυγήν ἀκόμα καί τούς πλέον παράτολμους ἐπενδυτές.

Ἔτσι, τό κράτος τῶν κλειστῶν θεσμῶν καί τῆς χωρίς  ὅρια διαπλοκῆς εἶναι πλέον αὐτοπαγιδευμένο σέ αὐτό το φαινόμενο πού ὁ καθηγητής Ντ. Ἀτζέμογλου ἀποκαλεῖ «θεσμική παγίδα τοῦ μεσαίου εἰσοδήματος» (Middle Income Institutional Trap). Ἡ δέ ἔξοδος ἀπό τήν παγίδα αὐτή –τό μέ- γεθος τῆς ὁποίας δέν γνωρίζουμε κατά πόσον ἔχουν συνειδητοποιήσει καί οἱ δανειστές μας– εἶναι πρακτικά ἀδύνατη ἄν δέν προηγηθοῦν ριζικές θεσμικές ἀνατροπές.

Πῶς, ὅμως, μπορεῖ νά γίνει κάτι τέτοιο σέ μία ἀκίνητη κοινωνία; Τά πιό δυναμικά, τολμηρά καί παραγωγικά ἄτομα τῆς χώρας μεταναστεύουν σέ πιό φιλόξενους καί ἀνοικτούς στήν δημιουργία προορισμούς. Ἕνα ἄλλο σημαντικό κομμάτι τοῦ πληθυσμοῦ μας ἔχει προσβληθεῖ ἀπό δημοσιοπληξία καί ἀδυνατεῖ νά προσχωρήσει σε νέες μορφές νεωτερικότητος καί πρωτοβουλιῶν. Περίπου τρία ἑκατομμύρια Νεοέλληνες εἶναι συνταξιοῦχοι καί μέ τό ζόρι τά φέρνουν βόλτα. Οἱ δέ ἐνεργοί συμπολίτες μας, ἄν ἀποφασίσουν νά αὐτοεπιχειρήσουν, ἀντιμετωπίζουν γραφειοκρατία, ἔλλειψη ρευστότητος, ἀδιαφορία καί μία διάχυτη κακομοιριά πού καταστρέφει κάθε ἴχνος αἰσιοδοξίας.

Σέ πολιτικό ἐπίπεδο, ἡ κατάσταση εἶναι θλιβερή και κάποιες φωνές πού προσπαθοῦν νά ἀρθρώσουν ἕναν διαφορετικό πολιτικό λόγο μπαίνουν στήν ἀπομόνωση.

Ἔτσι, μία χώρα πού διαθέτει πολλά καί σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα γιά νά προκόψει, αὐτοκαταδικάζεται στήν περιθωριοποίηση λόγω δραματικῆς θεσμικῆς ἀνεπάρκειας σέ ὅλα τά ἐπίπεδα. Σέ τελική ἀνάλυση, τό μήνυμα πού περνᾶ πρός τά ἔξω εἶναι ὅτι, παρά τήν ὑπερχρέωσή της, ἡ Ἑλλάδα λέει «ὄχι, δέν θέλουμε ἀνάπτυξη». Τῆς ἀρκεῖ ἡ κακομοιριά τοῦ σκοτεινοῦ γραφειοκρατικοῦ και θρασύτατου ἅρπαγος τῆς διαπλοκῆς.

Καί εἰς ἀνώτερα.