Από τον «οικονομικό εθνικισμό» σε βαθύ πρόβλημα δημοκρατίας. Άρθρο του Βαγγέλη Παπαχρήστου*

Όποιος θεωρεί ότι η ελληνική κρίση -κρίση κατά πολύ εγχώριας κατασκευής- είναι υπεύθυνη για την κρίση στην ευρωζώνη μόνο άλλοθι μπορεί να αναζητεί. Εάν παγκοσμίως η κρίση θεωρείται ότι έχει βασική αιτία τις παγκόσμιες ανισορροπίες τότε δεν θα πρέπει να κλείνουμε τα μάτια στο γεγονός ότι στη βάση της κρίσης της ευρωζώνης βρίσκονται οι μεγάλες ανισορροπίες στο εσωτερικό της Ευρώπης.Η πολιτική που θέλει να επιβάλει η Γερμανία στην Ευρώπη - πολιτική η οποία ρέπει στον «οικονομικό εθνικισμό» – και που επικεντρώνεται στη λογική ότι οι χώρες-πιστωτές πρέπει να συνεχίσουν με προτεραιότητα στις εξαγωγές ενώ οι χώρες-χρεώστες να ακολουθήσουν αυστηρά περιοριστική δημοσιονομική πολιτική, είναι μια πολιτική αδιέξοδη. Είναι αμφίβολο ότι η Ευρώπη θα μπορέσει να ανακάμψει με βιώσιμο τρόπο εάν οι χώρες πιστωτές δεν αποφασίσουν να τονώσουν την εσωτερική τους ζήτηση.Οι Γερμανοί ακολουθώντας μια περιοριστική πολιτική της εσωτερικής τους ζήτησης, παγώνοντας για δέκα χρόνια τους μισθούς και ποντάροντας στις εξαγωγές, θέλουν να παρουσιαστούν ως υπόδειγμα πετυχημένης πολιτικής. Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική. Οι Γερμανοί ήταν «ενάρετοι» σύμφωνα με την προτεσταντική ηθική όχι όμως «πετυχημένοι». Κι ο λόγος είναι οτι τα μεγάλα πλεονάσματα που είχαν δεν τα επένδυσαν εσωτερικά αφού οι επενδύσεις έπεσαν από το 22% στο 18 % του ΑΕΠ επικεντρωμένες μονομερώς στον εξαγωγικό τομέα, σε βάρος των υπηρεσιών και των υποδομών. Ταυτόχρονα μειώνονταν η εσωτερική αγοραστική δύναμη αφού οι μισθοί ως ποσοστό του ΑΕΠ έπεσαν από το 54 % στο 38% με μια μαζική αναδιανομή σε βάρος των μισθωτών. Τα διαθέσιμα πλεονάσματα τα επένδυσαν και τα δάνεισαν στο εξωτερικό και τώρα υφίστανται ως «κακά δάνεια» στο γερμανικό τραπεζικό σύστημα. Είναι σαν κάποιος να κάνει οικονομία για δέκα χρόνια και στο τέλος να τα δανείζει σε κάποιον που δεν μπορεί να τα επιστρέψει.Οι Γερμανοί εξάγουν το 48% του ΑΕΠ, δηλαδή τα μισά από αυτά που παράγουν, και το 65% κατευθύνεται στην ευρωπαϊκή αγορά. Εάν όλη η Ευρώπη πάει σε περιοριστική πολιτική το πρώτο πράγμα που θα μειωθεί είναι οι εισαγωγές και κατά συνέπεια οι γερμανικές εξαγωγές. Μπορεί ίσως να θεωρούνε ότι η Γερμανία μπορεί να συνεχίσει στηριζόμενη στις εξαγωγές της αξιοποιώντας την παγκόσμια ανάκαμψη που οικοδομήθηκε στη βάση της στροφής της Κίνας στη τόνωση της εσωτερικής ζήτησης και στα μαζικά δημοσιονομικά ελλείμματα των ΗΠΑ. Είναι όμως αμφίβολο κατά το πόσο θα μπορέσει η Γερμανία, η δεύτερη παγκόσμια εξαγωγική δύναμη, να είναι «λαθρεπιβάτης» στην παγκόσμια ανάκαμψη, δεδομένης της μεγάλης εξάρτησης των γερμανικών εξαγωγών από τους ευρωπαίους χρεώστες.Η Γερμανία είναι για την Ευρώπη ότι η Κίνα για τον υπόλοιπο κόσμο και οι χρεωμένες ευρωπαϊκές χώρες ότι είναι η Αμερική. Με μια μεγάλη διαφορά: τόσο η Κίνα όσο και η Αμερική είναι οικονομικά κυρίαρχα κράτη πράγμα το οποίο δεν συμβαίνει με τις χώρες της Ευρωζώνης και ως εκ τούτου κάνει το συντονισμό της πολιτικής ακόμη πιο αναγκαίο για να αποτραπεί η οικονομική στασιμότητα. Χωρίς μια αλλαγή του μείγματος πολιτικής στην Ευρώπη σε αντίθετη κατεύθυνση από αυτή που επιχειρείται να επιβληθεί από τους Γερμανούς, τα δύσκολα για την Ευρώπη βρίσκονται μπροστά μας. Σε διαφορετική περίπτωση ο κίνδυνος για βάθεμα της κρίσης αυξάνεται και τα εφόδια των πολιτικών εξαντλούνται.Η πολιτική της κας Μέρκελ, μια πολιτική «οικονομικού εθνικισμού» πού υποκλίνεται στα εμφωλευμένα στον εξαγωγικό τομέα συμφέροντα, που θέλει να την επιβάλει σαν ευρωπαϊκή πολιτική κλείνοντας τα μάτια στις μεγάλες ανισορροπίες στην Ευρώπη , επιδιώκει όχι μόνο να εφαρμόσει με πιο αυστηρό τρόπο το «ηλίθιο» κατά την έκφραση του Πρόντι, ( γιατί ηλίθιο λέμε όποιον έχει χαμηλή διακριτική ικανότητα ανάμεσα σε διαφορετικές καταστάσεις) Σύμφωνο Σταθερότητας αλλά και να το επεκτείνει αλλάζοντας με αντιδημοκρατικούς τρόπους την Ευρωπαϊκή Συνθήκη με το να συμπεριλάβει και όρους «ανταγωνιστικότητας», που στην ουσία σημαίνουν πολιτικές περιορισμού των μισθών.Το πρόβλημα στην Ευρώπη δεν είναι αν θα φύγουν από το ευρώ χώρες -πιστωτές, π.χ Γερμανία, ή θα εκδιωχθούν χώρες - χρεώστες π.χ Ελλάδα, αλλά εάν θα υπονομευθούν οι ήδη υπάρχοντες θεσμοί με αντιδημοκρατικό τρόπο, με τον επικαθορισμό νέων θεσμών όπου οι αποφάσεις θα παίρνονται από τους λίγους και θα εφαρμόζονται από το σύνολο. Είναι φανερό ότι το οικονομικό πρόβλημα της Ευρώπης μετατρέπεται και σε πρόβλημα δημοκρατίας.

*Οικονομολόγος-Βουλευτής ΠΑΣΟΚ Πρεβέζας