Ανάγκη Κριτικού Προσανατολισμού. Του Νίκου Κοτζιά

H κυβέρνηση ακολουθεί με το Μνημόνιο πολιτική μονόπλευρης λιτότητας. Ολο και περισσότερο εκδηλώνει προθέσεις παραβίασης κανόνων δημοκρατικής λειτουργίας. Η πολιτική αυτή, συνοδεύεται από μια εσωτερική αποδιοργάνωση χωρίς στοιχεία κριτικού προσανατολισμού έναντι του «δρόμου» που έχει δείξει η τρόικα και το οικονομικό επιτελείο.Η ζωή είναι για κάθε άνθρωπο και για κάθε πολιτική, γεμάτο ερωτήματα προσανατολισμού. Που στέκομαι; Ποιος είμαι; Από πού έρχομαι, ποιες είναι οι ρίζες μου; Πόσο δεμένος είμαι σε αυτές; Ποιοι είναι οι στόχοι μου; Που θέλω να πάω; Πώς θα πάω; Δεν μπορούμε να υπάρξουμε χωρίς προσανατολισμό και μάλιστα κριτικό. Ταυτόχρονα, για να έχει ο όποιος προσανατολισμός νόημα και να παράγει μέσα μας ενέργεια, πρέπει να εμπεριέχει προσδοκίες και ελπίδα. Ένα έλλογο σχέδιο στηριγμένο σε γνώσεις και γενικευμένες εμπειρίες.Η ύπαρξη ενός κριτικού προσανατολισμού, ενός σχεδίου ζωής και κοινωνικής ανάπτυξης, ενός οράματος και μιας εξιστόρησης μας δίνει την αίσθηση ότι μπορούμε να ορίζουμε τις τύχες μας. Μας δίνει ένα βαθύτερο αίσθημα ασφάλειας. Είμαστε σίγουροι ότι υπάρχει νόημα για την ύπαρξή μας. Ότι αυτή έχει θετική προσημείωση. Διαφορετικά κινδυνεύουμε να γίνουμε σκλάβοι των συνθηκών. Υποταγμένοι σε αυτό που κυριαρχεί, δηλαδή στον ξένο έλεγχο της χώρας. Να μετατραπεί η Ελλάδα σε μια απέραντη αρένα ανταγωνισμού για το ποιος και πώς θα εξυπηρετήσει καλύτερα τους ελεγκτές. Πώς θα διευκολυνθούν κάποιοι να εξάγουν τα μέγιστα κέρδη. Αντί του οράματος, της ελπίδας και της προσδοκίας, θα υπάρχει η «αποστολή» της κάλλιστης ικανοποίησης αυτών των συμφερόντων.Η γνώση του προσανατολισμού που έχουμε ανάγκη σήμερα, είναι η γνώση για δίκαιους στόχους και σκοπούς. Στηρίζεται στην καλή εκπαίδευση και στην αυτομόρφωση. Συνδέει τη ζωή μας με την αναζήτηση της αλήθειας. Με το αληθινό, το οποίο η Ινδική φιλοσοφία το ορίζει ως το δίκαιο και ορθό. Δεν υπάρχει, εξάλλου, κριτικός προσανατολισμός χωρίς την αίσθηση της δικαιότητας.Ο κριτικός προσανατολισμός για ένα διαφορετικό αύριο, συνδέεται με την κατανόηση των πραγματικών γεγονότων και της αλληλοδιασύνδεσής τους. Για να στερεώσει, όμως, δεν αρκεί η κατανόηση, χρειάζεται αποφασιστικότητα και τόλμη. Όπως έλεγε και ο Καντ, «πρέπει να έχεις την τόλμη να χρησιμοποιήσεις την δική σου σοφία και νόηση! Αυτό είναι το σύνθημα του διαφωτισμού», της κριτικής σκέψης. Αυτός που τολμά να δημοσιοποιεί την γνώση και αντίληψη των πραγμάτων στην κοινή γνώμη, είναι ο άνθρωπος της δημόσιας ελευθερίας που αντιστρατεύεται τους καταναγκασμούς. Που διατυπώνει τις αντιλήψεις του για τον κόσμο. Που απαντά σε ερωτήματα, όπως, Πως είναι ο κόσμος; Πώς θα έπρεπε να είναι; Πως μπορεί να γίνει.Ένας κριτικός προσανατολισμός δεν περιγράφει απλά το τι θα ήθελε. Τις επιδιώξεις του τις στηρίζει στην αυστηρή κριτική των υπαρχόντων καταστάσεων. Επιδιώκει να συγκρατήσει τη συνοχή της κοινωνίας και δεν θα επιτρέψει να διαλυθεί μέσα σε σύννεφα ανομίας. Διαφορετικά, όχι μόνο αποδιοργανώνεται η κοινωνία, αλλά χάνεται και το έδαφος πάνω στο οποίο μπορούν να διατυπωθούν εναλλακτικές λύσεις και να υλοποιηθούν οι καλύτερες δυνατές.Συνολικά, η αντιπολίτευση στο υπάρχον, πριν απ’ όλα στο μνημόνιο και στις δομές που το συνοδεύουν οφείλει να διατυπώσει ένα διαφορετικό, κριτικό, προσανατολισμό. Να στηριχθεί δε, στις προσδοκίες και στην ενέργεια που γεννά ένας τέτοιος κριτικός προσανατολισμός.