Ο JamesCallaghan και τα παραλειπόμενα για τις 8,500 Τ/κ στο Ακρωτήρι. Γράφει η Φανούλα Αργυρού Ερευνήτρια/δημοσιογράφος

Σε συνέχεια του άρθρου μου την περασμένη Κυριακή «Ο JamesCallaghan οι 8,500 Τ/κ στη βάση Ακρωτηρίου, ο Πανίκος Δημητρίου και τα «ηττημένα μυαλά», ολοκληρώνω με τα πιο κάτω σύμφωνα με τα αποδεσμευμένα βρετανικά επίσημα έγγραφα στο Βρετανικό Εθνικό Αρχείο. Συνάντηση Callaghan Τούρκου Πρέσβη στο Λονδίνο. Στις 14 Ιανουαρίου 1975ώρα 5.00 μ.μ. ο Βρετανός Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας JamesCallaghan είχε συνάντηση στο Φόρειν ΄Οφις  με τον Τούρκο Πρέσβη στο Λονδίνο Turgut Menemencioglu....

Από τα πρακτικά της συνάντησης βρίσκουμε ότι ο Callaghan είχε ήδη συζητήσει το θέμα  στις Βρυξέλλες με τον Τούρκο ΥπεξMelihEsenbelκαι του είχε υποσχεθεί να στείλει τους Τ/κ από το Ακρωτήρι  στην Τουρκία «ως ανθρωπιστικό θέμα», μόλις επέστρεφε από το ταξίδι του στην Αφρική. Και τώρα είχε αποφασίσει οριστικά να προχωρήσει με την αποστολή τους. Η παραμονή τους στη βάση Ακρωτηρίου είχε στοιχίζει πολλά λεφτά της βρετανικής κυβέρνησης αλλά δεν το έφεραν βαρέως. Είχε επισκεφθεί τους Τ/κ στη βάση, σιωπηρά, δίχως να γνωστοποιήσει ποιος ήταν. Ζήτησε από τον Πρέσβη να κρατηθεί εμπιστευτική η επιχείρηση μέχρι να ξεκινήσει η εκκένωση.

Ο Τούρκος Πρέσβης ευχαρίστησε τον Callaghan και του είπε ότι η απόφασή του έκανε την Τουρκία και τον ίδιο πολύ χαρούμενους... Ο Callaghan είπε ότι ήταν μια δύσκολη απόφαση η οποία σίγουρα θα παρερμηνευόταν από την ελληνική πλευρά αλλά ο ίδιος ήταν έτοιμος να την υπερασπιστεί. Ο Menemenciogluσυμφώνησε ότι ήταν η καλύτερη λογική απόφαση. Ο Βρετανός Υπεξ του είπε ότι ήλπιζε η Τουρκία να ακολουθήσει με κάποια αμοιβαία χειρονομία για να βοηθηθούν οι Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες. ΄Όμως ο Τούρκος Πρέσβης απάντησε λέγοντας ότι αντιλαμβανόταν αυτά ήσαν δύο διαφορετικά θέματα και ανεξάρτητα το ένα από το άλλο.  Ο Callaghanείπε ότι δεν γνώριζε ακριβώς ποία χειρονομία να έκανε η Τουρκία αλλά ανέφερε ότι «υπήρχαν κάποιοι αγνοούμενοι Ελληνοκύπριοι στο βορρά που θα μπορούσαν να σταλούν στο νότο». Θα βοηθούσε αν η τουρκική κυβέρνηση έκανε κάτι γι΄αυτό...

Από τα πρακτικά  είναι φανερό ότι η τουρκική κυβέρνηση δεν ήταν διατεθειμένη να κάνει οτιδήποτε ως... αμοιβαία χειρονομία.  Ο Βρετανός Υπεξ όμως ήθελε κάτι εκ μέρους της Τουρκίας για να βοηθηθεί ο ίδιος για τη μονομερή του απόφαση,  αλλά η Τουρκία δεν ήταν διατεθειμένη και του το είπαν ξεκάθαρα...

Διαμαρτυρία Βρετανών κατοίκων εναντίον της απόφασης Callaghan

Την απόφαση του JamesCallaghan τότε καταδίκασαν και οι Βρετανοί κάτοικοι στην Κυπριακή Δημοκρατία. Εκτενές δημοσίευμα της αγγλόφωνης CyprusMail 19 Ιανουαρίου 1975 περιλαμβάνεται σε σχετικό  φάκελο στο Εθνικό Αρχείο.  Περίπου 300 Βρετανοί συναντήθηκαν στο ξενοδοχείο Χίλτον Λευκωσίας στις 18 Ιανουαρίου και ενέκριναν ψήφισμα για τον Βρετανό Πρωθυπουργό HaroldWilson.  Στο οποίο τόνισαν ότι « καταδικάζουν την ενέργεια της βρετανικής κυβέρνησης να επιτρέψει στους Τ/κ να μεταφερθούν από τις κυρίαρχες περιοχές των βάσεων στην Κύπρο για να κατάσχουν  σπίτια Ελληνοκυπρίων.  Καλούμε την κυβέρνησή μας να ξανασκεφθεί αυτή την πολιτική και να κατευθύνει τις προσπάθειές της στο να ενώσει παρά να διαχωρίζει τις κοινότητες στην Κύπρο.

Βρετανοί Κάτοικοι για Δικαιοσύνη στην Κύπρο – 18 Ιανουαρίου 1975».

Αντίδραση Ελληνικής Κυβέρνησης

Με δήλωσή του για το θέμα ο Έλληνας Υπ. Εξωτερικών Δημήτριος Μπίτσιος,  εξέφρασε την λύπη του για την βρετανική απόφαση στο να υποκύψει στις τουρκικές πιέσεις και να στείλει τους Τ/κ στη Τουρκία και από εκεί στη κατεχόμενη ζώνη στην Κύπρο.  Η βρετανική κυβέρνηση είχε αρχικά  συμφωνήσει ότι το θέμα των προσφύγων ήταν πολιτικό και θα συζητείτο μεταξύ Κληρίδη και Ντενκτάς.  Η δικαιολογία ότι ήταν για ανθρωπιστικούς λόγους δεν ήταν βάσιμη, αυτή ήταν  βάσιμη σε σχέση με τους Ελληνοκύπριους πρόσφυγες. Δεν δικαιολογείτο  η  βιασύνη με την οποία λήφθηκε η απόφαση ακριβώς την ίδια ημέρα που ξεκινούσαν διαπραγματεύσεις μεταξύ Κληρίδη και Ντενκτάς...

18 Ιανουαρίου 1975 επιθέσεις εναντίον της Αμερικανικής Πρεσβείας

Το παράδοξο όμως τις ημέρες εκείνες, είναι το γεγονός ότι διαμαρτυρία και  επιθέσεις έγιναν και εναντίον της Αμερικανικής Πρεσβείας στη Λευκωσία! ΄Οταν η απόφαση για την αποστολή των 8,500 Τουρκοκυπρίων από τη βάση Ακρωτηρίου στην Τουρκία και αμέσως μετά στα κατεχόμενα, δεν είχε να κάνει οτιδήποτε με τους Αμερικανούς. Ήταν καθαρά μονομερής απόφαση του Βρετανού Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας JamesCallaghan.

Σύμφωνα με έκθεση που εστάλη στο Λονδίνο από την βρετανική Υπ. Αρμοστεία,  στις 10.00 πρωινή της 18^ης Ιανουαρίου 1975 , κάπου 3,000-4,000 διαδηλωτές κυρίως μαθητές, επιτέθηκαν της Αμερικανικής Πρεσβείας, έσπασαν τις εισόδους και μπήκαν στο κτίριο. Και με την απάθεια της αστυνομίας (γράφει η έκθεση), πέρασαν μολότοφ κόκτειλς, πετρέλαιο και έβαλαν φωτιά στο ιατρικό και οικονομικό τμήμα.  Δεν τα κατάφεραν να εισέλθουν στο τρίτο όροφο όπου είχε τρέξει για προφύλαξη το προσωπικό. Τελικά διαλύθηκαν αλλά μόνο λόγω της χρήσης CSgas από το προσωπικό της Πρεσβείας, όχι λόγω της αστυνομίας.

 

Το μεσημέρι, συνεχίζει η έκθεση, μικρότερο πλήθος, καθοδηγούμενο από γνωστούς ακτιβιστές του Λυσσαρίδη, επέστρεψαν δίχως να εμποδιστούν από την αστυνομία και την εθνοφρουρά, και επιτέθηκαν με πετρέλαιο και μολότοφ. Τα τελευταία αποθέματα του αερίου (CSgas) της Πρεσβείας κατάφεραν να τους διώξουν προτού βάλουν φωτιά στο κτίριο με 14 άτομα προσωπικό. Αυτοί ήταν οι πιο επαγγελματίες επιθετικοί και αν κατάφερναν να σπάσουν την σιδερένια πόρτα δύσκολα θα αποφευγόταν ένα αιματηρό περιστατικό...

Στις 13.00 η ώρα περίπου τεθωρακισμένα αυτοκίνητα της ΟΥΝΦΙΚΥΠ κατέφθασαν στη σκηνή και λίγο μετά τις  14.00 η ώρα εκκενώθηκε το κτίριο από το προσωπικό και οι διαδηλωτές διαλύθηκαν.  Κατά την διάρκεια των δύο διαδηλώσεων έξι αμερικανικά αυτοκίνητα κάηκαν.... Κάποιες οικογένειες του προσωπικού μεταφέρθηκαν στο ξενοδοχείο Χίλτον...Μεγάλες διαμαρτυρίες έγιναν από την Αμερικανική Πρεσβεία προς την  Κυπριακή Κυβέρνηση για την έλλειψη προστασίας. Όπως συμπληρώνει η σχετική έκθεση  ο Δρ. Κίσινγκερ  (τότε Αμερικανός ΥΠΕΞ) είχε προσωπικώς εκφράσει αυτά στον Κύπριο Πρέσβη στην Ουάσιγκτον...

Η Αμερικανική Πρεσβεία έφερε νέες προμήθειες, αερίου (καταλήγει η έκθεση)  πιο δυνατές αυτή τη φορά. Και τους έχουν πει ότι  η προστασία από την  αστυνομία και την  Εθνική Φρουρά θα είναι πιο αποτελεσματική (σε περίπτωση νέων τέτοιων επεισοδίων) και ότι δόθηκαν οδηγίες να ανοίξουν πυρ αν παρίστατο ανάγκη (αλλά για ποία κατεύθυνση παραμένει να δούμε) συμπλήρωσαν στην έκθεση προς το Λονδίνο

Στις 19 Φεβρουαρίου 1975 ο κ. A. C. Goodison του Νοτιο-Ανατολικού Τμήματος Ευρώπης και από τους κορυφαίους αξιωματούχους, άμεσα υπεύθυνος για αποφάσεις και πολιτική  για το  Κυπριακό , που παρευρέθηκε και στη Γενεύη ΙΙ τον Αύγουστο του 1974, έγραψε στον Ύπ. Αρμοστή στη Λευκωσία SirStephenOlverότι οι νομικοί σύμβουλοι (του Φόρειν ΄Οφις) μελετούσαν σε λεπτομέρεια την «λεγόμενη νομική άποψη» που είχε ετοιμάσει ο κ.  Κρ.Τορναρίτης, παραπονούμενος για την απόφασή τους.  Του έστειλε την απάντηση του νομικού τους τμήματος και   του  σύστησε ότι και επειδή η γνώμη του κ. Τορναρίτη (Γενικού Εισαγγελέα της ΚΔ) είχε δημοσιευθεί και ενόψει του ότι οι νομικοί των σύμβουλοι (στο Λονδίνο) θεωρούσαν το να αφεθεί αναπάντητη θα εκλαμβανόταν ότι δεχόντουσαν τους ισχυρισμούς του, θα έπρεπε καλύτερα να την παραδώσει στην κυπριακή κυβέρνηση...

 

Φανούλα Αργυρού

Ερευνήτρια/δημοσιογράφος