ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Ἡ Πρώτη Πηγὴ Ἀξιῶν γιὰ τὸν Ἄνθρωπο / Μερόπης Σπυροπούλου*

 Εἶναι, νομίζω, σκόπιμο νὰ μπῶ στὸ θέμα μου μὲ μιά μικρή ἐπεξήγηση σχετικά μέ τὴν ἐπιλογὴ τῶν δύο λέξεων πού συνυπάρχουν στόν τίτλο του: «Πηγὴ» καὶ «Ἀξίες». Ἐννοῶ, γιατὶ πηγὴ κὶ ὄχι κάτι ἄλλο, ὅπως, γιὰ παράδειγμα, Σχολεῖο ἢ Σύστημα ἀγωγῆς καὶ γιατὶ ἀξίες κὶ ὄχι κανόνες ἢ συνήθειες; Πιστεύω πώς ἡ λέξη Πηγὴ εἶναι  ἡ πιὸ κατάλληλη, γιὰ νὰ χαρακτηρίσει τὴν οἰκογένεια, αὐτὴ τή «μικρὰ ἐκκλησία», ὅπως τὴν ὀνομάζει ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ τὸ θεμελιῶδες κύτταρο κάθε συγκροτημένης κοινωνίας... Διότι, ὅπως μιά ἀστείρευτη πηγή προσφέρει τὸ νερὸ στὸ περιβάλλον της συνεχῶς καὶ ἀδιαλείπτως, χωρὶς καμία εἰδικὴ προσπάθεια,ἔτσι καὶ  ἡ οἰκογένεια εἴτε τὸ ἐπιδιώκει καὶ τὸ συνειδητοποιεῖ εἴτε ὄχι , ἀπὸ τὴν πρώτη μέρα τῆς ζωῆς του κάθε ἀνθρώπου τὸν ποτίζει καθημερινὰ μὲ τὸ ζωηφόρο νερὸ της κάθε μέρας.

Ἂν τὸ νερὸ αὐτὸ εἶναι γάργαρο καὶ καθαρό, του μεταγγίζει ὅλους τοὺς κώδικες συμπεριφορᾶς πού συγκεκριμενοποιοῦν καὶ ἐκφράζουν τὰ ποιοτικὰ χαρακτηριστικὰ τῶν ἀξιῶν πού θὰ ἀποκτήσουν προτεραιότητα στή συνείδηση τοῦ ἀνθρώπου. Εἶναι δὲ ἀναπόφευκτο νὰ συμβεῖ τὸ ἀντίθετο, ἂν τὸ νερὸ αὐτὸ εἶναι λασπωμένο ἢ μολυσμένο ἀπὸ ἐπικίνδυνα στοιχεῖα καὶ ἀπόβλητα.

Διότι, ὅπως ἔχει γράψει καὶ ἔνα ἑξαιρετικὸ περὶ ἀξιῶν ἄρθρο του ὁ Ὁμότιμος Καθηγητὴς καὶ πρώην Πρύτανης τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν κ. Εὐάγγελος Θεοδώρου, «Ἢ βίωσις καὶ πραγματοποίησις τῶν ἀξιῶν ἐξαρτᾶται ἐκ τῆς βουλήσεως τοῦ ἀνθρώπου, δηλαδὴ ἐκ τοῦ ἂν αὐτὸς θὰ δεχθῆ τὰ ὑπὸ τῶν ἀξιῶν ἀπευθυνόμενα πρὸς αὐτὸν δεοντολογικὰ μηνύματα καὶ αἰτήματα καὶ ἒκ τοῦ ἂν θὰ θελήση νὰ καταστήση αὐτὰ σκοπὸν τῆς ζωῆς καὶ τῆς δράσεὠς του».

Ὅπως διαπιστώνουν,μάλιστα, συνεχῶς οἱ παιδοψυχολόγοι καί οἱ παιδαγωγοί, τὰ πρῶτα πέντε ἕως ἑπτὰ χρόνια τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι καθοριστικὰ γιὰ τὰ βιώματα, τὰ ζωντανὰ παραδείγματα πού θὰ παρακολουθήσει, θὰ καταγράψει καὶ θὰ θελήσει νὰ μιμηθεῖ. Ἀπὸ αὐτὰ θὰ δομηθεῖ  ἡ προσωπικότητά του, θὰ συγκεκριμενοποιηθοῦν οἱ ἔννοιες τῶν ἀξιῶν καὶ θὰ ὁριστικοποιηθεῖ  ἡ ἱεράρχησή τους. Κατὰ συνέπεια, γίνεται ἐντελῶς προφανὴς ὁ καταλυτικὸς ῥόλος πού διαδραματίζει σὲ ὅλα αὐτὰ τὸ πρῶτο στενὸ περιβάλλον τοῦ παιδιοῦ, δηλαδὴ  ἡ οἰκογένειά του ,ἡ  στενὴ ἀλλὰ καὶ   ἡ εὐρύτερη.

Διότι τὸ παιδί, ἀπὸ πολὺ νωρίς, μπορεῖ νά «ψυχανεμίζεται», ὅπως λέει ὁ λαὸς μας. Δηλαδή, εἴτε τὸ θέλουμε ἐμεῖς εἴτε ὄχι, τὸ παιδὶ διαισθάνεται, ἀναπνέει μέ τὴν ψυχὴ του, παρακολουθεῖ, ἀντιλαμβάνεται, καταγράφει, ἀποτυπώνει καὶ ἀντιγράφει τὰ ὅσα συμβαίνουν γύρω του, ἔστω καὶ ὅταν ἐμεῖς νομίζουμε ὅτι ἀσχολεῖται μέ κάτι ἄλλο καὶ δέν μας ἀκούει ἢ δέν μας βλέπει. Καὶ δὲν θεωρῶ καθόλου τυχαῖο τὸ ὅτι οἱ Ἀγγλοι λένε πώς στην ἐρώτηση «Ἀπὸ ποῦ κατάγεσαι;» ἡ σωστὴ ἀπάντηση πρέπει νὰ εἶναι «ἀπὸ τὰ παιδικά μου χρόνια».

Ὅπως, ὅμως, τὸ ζοῦμε ὅλοι καθημερινὰ ἡ σύγχρονη ἑλληνικὴ οἰκογένεια – στὰ ἀστικὰ κυρίως κέντρα – περνάει σοβαρὴ κρίση καὶ τείνει ὅλο καὶ περισσότερο, μὲ κάποιες σωτήριες εὐτυχῶς ἀκόμα διαφορές, νὰ μοιάσει στίς οἰκογένειες τῶν «προηγμένων», ὅπως συνηθίζεται νὰ ἀποκαλοῦνται, κρατῶν. Ἐκεῖ, ἡ μητέρα εἶναι πάντα ἐργαζόμενη , τὰ παιδιὰ λίγα καί, συχνά, ἀπὸ πολὺ νωρὶς ἀπομακρύνονται ἀπὸ τὸ πατρικὸ σπίτι, σωματικὰ καὶ ψυχικά. Καὶ στήν πατρίδα μας, ὅμως, τὰ πράγματα ἀλλάζουν μέ γοργὸ ῥυθμό. Ἡ εὐρύτερη παραδοσιακὴ οἰκογένεια, πού μόλις πρὶν ἀπὸ λίγες δεκαετίες ἦταν ὁ κανόνας, συνεχῶς περιορίζεται, ἀλλὰ καὶ ἐκεῖ ὅπου ἑξακολουθεῖ νὰ ὑπάρχει, ἐξ αἰτίας τοῦ σύγχρονου τρόπου ζωῆς, δεν φαίνεται νὰ μπορεῖ νὰ λύσει τὰ προβλήματα.

Μέσα, λοιπόν, σ’αὐτὴν τή σύγχρονη οἰκογένεια, πού, ὅλο καὶ πιὸ συχνά, ἀπομένει «μισή» ἀπὸ διαζυγία, συμβιώσεις ἐκτός γάμου, μονογονεϊκὲς οἰκογένειες μέ ἄγαμες μητέρες, μεγαλώνουν συνήθως τὰ μ ο ν α χ ι κ ά παιδιὰ τῶν διαμερισμάτων, σὲ πολυκατοικίες ὅπου οἱ γείτονες μπορεῖ καὶ νὰ μὴ λένε οὔτε καλημέρα μεταξὺ τους. Αὐτὰ τὰ μοναχικὰ παιδιά, συχνά, μὲ ἔνα πιάτο πρόχειρου φαγητοῦ ἀπὸ τὸ ταχυφαγεῖο τῆς γειτονιᾶς κάθονται καθηλωμένα καὶ ἀμίλητα γιὰ ὦρες μπροστὰ σὲ μιά γυάλινη ὀθόνη. Γεμίζουν ἔτσι τὴν ἀνάγκη τους γιὰ ἐπικοινωνία, ἀλλά καὶ τή συνυφασμένη μὲ τὴν ἡλικία τους ἀνάγκη γιὰ δράση – φανταστικὴ ἢ πραγματικὴ – εἴτε μὲ ἄθλια τηλεοπτικὰ προγράμματα, πού προβάλλουν λαμπερά ἀλλὰ σαθρὰ καὶ ἐκμαυλιστικά πρότυπα βίας,χυδαιότητας καὶ ἀνηθικότητας, εἴτε μὲ ἐπικίνδυνες ἐμπειρίες μέσω τοῦ διαδικτύου. Μέσα ἀπὸ τὸ γυαλὶ ἀποκτούν, συγχρόνως, καὶ τοὺς προσωπικοὺς τους κώδικες Παιδείας.

Αὐτὰ εἶναι συνήθως παιδιὰ τῶν ὁποίων οἱ γονεῖς, ὁ ἔνας ἢ καί οἱ δυό, μπορεῖ νὰ νοιάζονται μὲν γιὰ τὸ σῶμα τους καὶ τὸ μυαλὸ τους, φορτώνοντάς τα μὲ φροντιστήρια, ξένες γλῶσσες, πιάνο, γυμναστήρια, μπαλέτα, καράτε ἢ κολυμβητήρια, ἀλλὰ ἀφήνουν κλειστὴ καὶ σιωπηλὴ τὴν ψυχὴ τους. Παιδιά πού συμβιώνουν ἁπλῶς μὲ τὸν ἕνα ἢ καὶ μὲ τοὺς δύο γονεῖς, οἱ ὁποῖοι, ὅμως, πηγαινοέρχονται σ’ ἕνα σπίτι πού μοιάζει μέ ξενοδοχεῖο.

Εἶναι γονεῖς λαχανιασμένοι καὶ ἀγχωμένοι ἀπὸ ὑποχρεώσεις, δουλειὲς καὶ κοινωνικὲς συναναστροφές, πού στὸ σχολεῖο τοῦ παιδιοῦ τους πηγαίνουν κάποτε, μόνο γιὰ νὰ ῥωτήσουν ἢ νὰ διαμαρτυρηθοῦν γιὰ τοὺς βαθμοὺς του ἢ γιὰ τὴν αὐστηρότητα κάποιου δασκάλου, καὶ ὄχι γιὰ νὰ συνεργαστοῦν μὲ τοὺς ἐκπαιδευτικοὺς γιὰ ὅποια τυχὸν προβλήματα ἐκδηλώνει ἡ συμπεριφορὰ του. Εἶναι γονεῖς νευρικοὶ καὶ κουρασμένοι ἀπό τίς ἀτελείωτες ὑλικὲς ἀπαιτήσεις, πού οἱ ἴδιοι, συνήθως, καλλιεργοὺν ὡς ἀξίες γιά τοὺς ἴδιους καὶ τὰ παιδιὰ τους, κάνοντας τὸ μεγάλο λάθος ἢ ἂς πῶ καλύτερα τὴν πολὺ κρίσιμη παρεξηγήση νὰ θεωροῦν ὄλες τίς ἐπιθυμίες ὡς ἀναγκες. Τὶ ἀξίες, ἑπομένως, ὀριοθετοῦν γιὰ τὰ παιδιὰ τους;

Δίνοντας ὑπερβολικὴ ἀξία σε ὑλικά, κατ’ ἀποκλειστικότητα, ἀγαθά, δηλαδὴ νεκρὰ πράγματα, οἱ γονεῖς καλλιεργοῦν ἀπαιτήσεις τὶς ὁποῖες θεωροῦν ὅτι πρέπει ὁπωσδήποτε νὰ ἰκανοποιήσουν, νομίζοντας ὅτι ἔτσι ἑξαγοράζουν τὴν ἀγάπη τῶν παιδιῶν τους. ‘Ή καὶ για νὰ ἁπαλλαγοῦν, ἴσως,ἀπό τίς ἐνοχὲς πού τοὺς βασανίζουν ἄν, ἐνδόμυχα καὶ μυστικά, συναισθάνονται κάπως,ὅτι δεν προσφέρουν στά παιδιὰ τους αὐτὸ πού πραγματικὰ ἔχουν ἀνάγκη. Δηλαδή, ποιοτικὸ χρόνο οὐσιαστικῆς ἐπικοινωνίας, χαρούμενα γέλια καὶ πειράγματα γύρω ἀπὸ τὸ οἰκογενειακὸ τραπέζι καὶ μία ἤρεμη καὶ γλυκειά οἰκογενειακὴ ἀτμόσφαιρα, μέσα στήν ὁποία θὰ ἀνθίσουν ἀβίαστα οἱ σωστὰ ἱεραρχημένες ἀξίες. Ἄν, γιὰ παράδειγμα, ἕνα παιδὶ βιώνει μιά κακή συμπεριφορά μεταξὺ τῶν γονιῶν του πού, ὅλο καὶ πιὸ συχνὰ πλέον, καταλήγει σὲ διαζύγιο, πῶς θὰ γεννηθεῖ στή συνείδησή του ἡ ἀ ξ ί α ἐνὸς εὐλογημένου γάμου καὶ μιᾶς ἁρμονικῆς συμβίωσης ;

Οἱ διαπιστώσεις τῶν ἐπιπτώσεων πού αὐτὲς οἱ συνθῆκες μπορεῖ νὰ ἔχουν στή ζωή, τὴν ψυχικὴ ἰσορροπία, τὴν παιδεία καὶ τή συμπεριφορά τῶν παιδιῶν μας, ἀλλὰ καὶ στὸ μέλλον τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας καὶ τῆς πατρίδας μας, εἶναι σταθερὰ ἐπαναλαμβανόμενες καὶ προβάλλουν ἀνάγλυφες στὰ εὐρήματα τῶν πολλῶν, σχετικῶν μὲ τὸ θέμα, κοινωνικῶν ἐρευνῶν, ἀλλὰ καὶ σὲ ὅσα νοσηρὰ φαινόμενα παρατηροῦμε συνεχῶς γύρω μας.

Ἀντιθέτως, εἶναι πραγματικὴ εὐλογία ,ὅταν μέσα στήν οἰκογένεια μὲ τὴν καθημερινὴ οὐσιαστικὴ ἐπικοινωνία τὸ παιδὶ θὰ διδαχθεῖ καὶ θὰ ἀπολαύσει τὴν ὀμορφιὰ τῆς ἀνιδιοτελοῦς ἀγάπης καὶ τή χαρά τῆς προσφορᾶς.Τὸ ἴδιο μπορεῖ νὰ συμβεῖ μέ τίς ἔννοιες τῆς ἐντιμότητας, τῆς δικαιοσύνης, τοῦ σεβασμοῦ τοῦ ἄλλου, τῆς προσπᾶθειας γιὰ αὐτοβελτίωση, τῆς ἀλληλεγγύης, τῆς πειθαρχίας, τῆς ἔγνοιας γιὰ τὸ συνάνθρωπο καὶ τόσων ἄλλων σημαντικῶν παραμέτρων τῆς ἀληθινῆς σὲ νόημα ζωῆς.

Ἐπίσης, μέσα στήν οἰκογένεια τὸ παιδὶ θὰ πάρει τὰ πρῶτα στοιχεῖα τῆς χριστιανικῆς μας πίστης καὶ παραδόσεως, θὰ διαβάσει τὰ πολύτιμα βιβλία πού δείχνουν τὴν ὀμορφιὰ τῆς γλώσσας μας, θὰ γευθεῖ τή γλύκα καὶ τή σημασία τῆς προσευχῆς, θὰ χαρεῖ τή διαχρονική ζεστασιὰ τῶν πολύτιμων στοιχείων τῶν πολιτιστικῶν μας παραδόσεων καὶ τῆς ἱστορικῆς μας διαδρομῆς ὡς ἔθνους. Ὅλα αὐτὰ θὰ κατασταλάξουν στή συνείδησή του ὡς ἀξίες. Διότι, ὅπως γράφει καὶ πάλι ὁ Καθηγητὴς κ. Θεοδώρου, «Ἡ ἔννοια τῆς ἀξίας σημαίνει ἔκφρασι καταφάσεως, παραδοχῆς, οἰκειώσεως καὶ ἰκανοποιήσεως γιὰ κάτι πού εἶναι σ’ ἐμᾶς ἐνδιαφέρον, ἀρεστό, ἐπιθυμητό».

Ὑπάρχουν, ὅμως, τρία ἀξιώματα πού, κατὰ τοὺς παιδαγωγοὺς καὶ τοὺς παιδοψυχολόγους,ἰσχύουν ὡς προϋποθέσεις ,γιὰ νὰ εἶναι θετικὰ καὶ ἀποτελεσματικὰ τὰ ὅσα αὑτή ἡ πηγή, ἢ οἰκογένεια, μπορεῖ νὰ προσφέρει:

α- Ή συντροφικότητα τῶν γονιῶν εἶναι δῶρο ἀνυπολόγιστης ἀξίας γιὰ τὰ παιδιὰ καὶ ἡ μεταξὺ τους συμπεριφορὰ καταγράφεται ἀνεξίτηλα στή μνήμη καὶ τὴν ψυχὴ τους

β- Τὸ καλύτερο δῶρο τοῦ πατέρα στὰ παιδιὰ του εἶναι νὰ ἀγαπάει, νὰ σέβεται καὶ νὰ τιμᾶ τή μητέρα τους καὶ

γ- Ἔχει ἀποδειχθεῖ ὅτι τὸ 80% τῆς εἰκόνας πού σχηματίζουν τὰ παιδιὰ γιὰ τὸν πατέρα τους – καὶ κατὰ συνέπεια ό σεβασμὸς καὶ ἡ ἐκτίμησή τους πρὸς αὐτὸν – προέρχεται ἀπὸ αὐτὰ πού λέει γι’ αὐτὸν ἡ μητέρα τους.

Κατὰ συνέπεια, μέσα σ’αὐτὴν τὴν οἰκογένεια τὸ παιδὶ θὰ πρέπει νὰ συνειδητοποιήσει ἀπὸ νωρὶς ὅτι στή ζωὴ πρέπει νὰ ἰσχύουν κανόνες συμπεριφορᾶς. Τοὺς χρειάζεται αὐτοὺς τοὺς κανόνες, ὅπως τὸ τραῖνο τις ῥάγες, γιὰ νὰ μάθει τὰ ὅριά του καὶ νὰ μὴν ἐκτροχιαστεῖ. Εἶναι, ὅμως, συγχρόνως, ἀνάγκη νὰ δεῖ πρῶτα ἐμᾶς τοὺς μεγάλους νὰ τηροῦμε αὐτοὺς τοὺς κανόνες, ἀφοῦ μόνο τό τι κάνουμε ἔχει οὐσιαστικὴ ἀξία καὶ ὄχι τό τι λέμε. Μόνο, δηλαδή, μὲ τὸ ζωντανὸ παράδειγμα μποροῦμε νὰ διδάξουμε ἀλλὰ καὶ νὰ ἀποκτήσουμε τὴν ἐκτίμηση καὶ τὸ σεβασμὸ τοῦ παιδιοῦ, ὅταν καὶ ἐφόσον συνειδητοποιεῖ τή συνέπεια πού τηροῦμε μεταξὺ αὐτῶν πού λέμε καὶ αὐτῶν πού κάνουμε. Διότι, ἂς μὴν ξεχνάμε πώς τὸ παιδὶ εἶναι ἀσυμβίβαστος καὶ ἀδέκαστος κριτής. Γιὰ παράδειγμα, ἀκόμα καὶ τὰ μικρὰ καί, συχνά, ἀνώδυνα ψέμματα πού μπορεῖ νὰ λέγονται ἀπὸ τοὺς μεγάλους, στή συνείδηση τοῦ παιδιοῦ ὑποβαθμίζουν ἢ ἀναιροῦν τελείως τὴν ἀξία τῆς ἀλήθειας. Ἐπίσης, ἂν οἱ μεγάλες Θρησκευτικὲς καὶ Ἐθνικὲς μας Γιορτὲς θεωροῦνται ἀπὸ τὴν οἰκογένεια μόνο ὡς εὐκαιρίες γιὰ διακοπὲς καὶ ἐκδρομές, πῶς θὰ ἀντιληφθεῖ τὸ παιδὶ τὴν οὐσιαστικὴ ἀξία πού ἔχουν γιὰ τὴν ταυτότητα μας ὡς ἔθνους;

Δὲν  πρέπει  νὰ  κλείσω αὐτές τίς  σκέψεις  μου,  χωρὶς  νὰ  τονίσω ἰδιαίτερα τὸ ῥόλο τῆς μάνας, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ, γιὰ κάθε ἀνθρωπο, τὴν πρώτη καὶ ἀναντικατάστατη δασκάλα του. Γράφει χαρακτηριστικὰ ὁ κορυφαῖος δοκιμιογράφος, Κώστας Τσιρόπουλος : «…Ἡ γυναίκα εἶναι ἠ σεπτὴ κλειδοκρατόρισσα τοῦ μυστηρίου τῆς ζωῆς, ἐκείνη πού διερμηνεύει ὀργανικὰ καὶ ψυχικὰ ὅλα τὰ αἰνίγματα καὶ τὰ θεῖα δωρήματα τοῦ ἀνθρώπου. Σ’ αὐτὴν στηρίζεται ὁ θεσμὸς τῆς οἰκογένειας κι ἐκείνη, μὲ τρόπους ποικίλους στοργῆς, παραδείγματος καὶ πειθαρχίας σφραγίζει τὰ παιδιὰ της, καὶ ὄχι μόνο, μὲ σφραγίσματα ἀνεξίτηλα μνήμης καὶ πολυτίμων ἐμβιώσεων…».

Ὀ ῥόλος, κατὰ συνέπεια, τῆς γυναίκας στήν ἐγχάραξη ἀξιῶν στὶς ψυχὲς τῶν παιδιῶν, θεωρῶ ὅτι εἶναι καθοριστικὸς καὶ καταλυτικός, ἀφοῦ μάνα δέν εἶναι μόνο αὐτή πού ἀξιώνεται νὰ γίνει φυσικὴ μητέρα καί, στή συνέχεια, εὐλογημένη γιαγιά. Μάνα εἶναι, μπορεῖ νὰ εἶναι, κάθε γυναίκα πού προσφέρει τὴν ἀγάπη της στὸ παιδὶ πού θὰ συναντήσει στὸ δρόμο τῆς ζωῆς της καὶ μὲ τὸ παράδειγμα καὶ τή συμπεριφορά της θὰ ἐνσαρκώσει γι’ αὐτὸ τὸ παιδὶ τὰ χαρακτηριστικὰ μιᾶς ἀξιοθαύμαστης μάνας. Ἂς θυμηθοῦμε, γιὰ παράδειγμα, τὴν ἀξέχαστη γλυκειά αὐθεντία τῆς πρώτης μας δασκάλας στὸ Νηπιαγωγεῖο ἢ στὸ Δημοτικό.

Μέσα, ἑπομένως, στήν οἰκογένεια ἀλλὰ καὶ μέσα στὸ ὅποιο στενὸ ἢ εὐρύτερο περιβάλλον της, πιστεύω ὅτι ἡ κάθε γυναίκα, συνειδητοποιῶντας τὴν ἱερότητα καὶ τὸ μεγαλεῖο τοῦ ῥόλου πού της ἐμπιστεύθηκε ὁ Μεγαλοδύναμος Θεός, μπορεῖ, ἂν πραγματικὰ τὸ θέλει, νὰ ἐμπνέει τὸν ἄνδρα πού στέκει δίπλα της.Καὶ οἱ δύο σύζυγοι μαζὶ νὰ μεταδίδουν καὶ νὰ καλλιεργοῦν συμπεριφορὲς πού στοιχειοθετοῦν καὶ ἐκδηλώνουν ἀξίες γιὰ τὸ παρόν ἀλλἀ καὶ γιά τίς γενιὲς πού ἔρχονται. Καὶ πιστεύω ἀκόμη ὅτι εἶναι πιὰ καιρὸς μὲ τὸ χέρι στήν καρδιά νὰ κάνουμε ὅλοι ἐμείς, οἱ ἐνήλικες τῆς δεύτερης καὶ τῆς τρίτης ἡλικίας, γυναῖκες καὶ ἄντρες, μιά αὐστηρή αὐτοκριτική, ὄσο πικρή κι ἂν εἶναι αὐτή, σχετικὰ μὲ τὸ ποιές οὐσιαστικὲς ἀξίες κληροδοτοῦμε στὰ παιδιὰ καὶ στὰ ἐγγόνια μας.

Διότι, ὅσοι ἀξιωθήκαμε στή ζωὴ μας νὰ συναναστραφοῦμε μὲ νέα παιδιά, γνωρίζουμε καλὰ πώς αὐτὰ τὰ νέα παιδιά:

– διψοῦν, ἔστω καὶ χωρὶς νὰ τὸ συνειδητοποιοῦν, γιὰ ἀλήθεια καὶ νόημα ἀληθινῆς ζωῆς, πίσω ἀπό τίς στεῖρες γνώσεις καὶ τὸν κούφιο εὐδαιμονισμό. Κί ἐμεὶς τοὺς δείξαμε ὡς ὑπέρτατη ἀξία τὸν ἄκρατο ἀτομικισμὸ καὶ τὸ βουλιμικὸ καὶ ἀνελέητο κυνήγι τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν,

– θέλουν ἐλευθερία, κί ἐμεῖς τὰ ὁδηγήσαμε πρὸς τὴν ἀναίδεια καὶ τὴν ἀσυδοσία,

– θέλουν τή μαγεία καὶ τή γλύκα τῆς ἀγάπης, κι ἐμεὶς τὰ ὠθήσαμε στόν ἄψυχο καὶ ἐπιδερμικὸ ἐρωτισμό,

– θέλουν τὴν ἀληθινὴ πίστη στόν Θεό, κι ἐμεὶς προσπεράσαμε τὴν οὐσιαστικὴ πνευματικὴ της διάσταση καὶ περιοριστήκαμε στή λατρεία τῶν τύπων ἢ στόν παθητικὸ μηδενισμό,

– θέλουν πρότυπα καί ιδανικά, κί ἐμεῖς κρύψαμε τήν ἀνικανότητά μας νά τους τά προσφέρουμε μέσα σε μιά ἄκρατη «παιδοκολακία» καί σε μιά ἀσυγχώρητη ανεκτικότητα καί ἀτιμωρησία.

Τέλος, οί νέοι μας ψάχνουν σήμερα ἀπεγνωσμένα γιά ἐθνική ὑπερηφάνεια κί ἐμεῖς μέ τά ὄσα κάναμε ἤ παραλείψαμε, δυστυχώς, τούς κατευθύναμε στό νά λένε … «καταντήσαμε Ἕλληνες».

Ὅμως, πιστεύω βαθιά ὅτι δέν πρέπει νά ἀφήσουμε νά μας παραλύσει ἡ ἀπογοήτευση ἥ ἡ κατάθλιψη. Μέσα στήν ἴδια τήν παραδοχή τῶν λαθῶν, ὑπάρχει ὁ σπόρος γιά τή διόρθωσή τους. Καί δέν ξεχνῶ ποτέ πώς ἕνας ἀείμνηστος καί σοφός μου δάσκαλος μας ἔλεγε: «Νά θυμάστε πάντα πώς ἡ κάθε μέρα πού ξημερώνει εἶναι ἡ ἀρχή τῆς ὑπόλοιπης ζωῆς σας».

Σκοπός, λοιπόν, τῶν σκέψεων πού ἀνέπτυξα ἦταν νά φέρουν στή μνήμη μας καί νά τονίσουν μερικούς σημαντικούς παράγοντες πού ἴσως μας βοηθήσουν μέσα στίς οἰκογένειές μας καί ὄχι μόνο, νά προσφέρουμε στά νέα παιδιά πού ἔχουμε γύρω μας καθαρό καί ἀξιοφόρο νερό. Αὐτό πού θά τά ποτίσει μέ τά ὡραία νάματα τῆς πίστης, τῆς ἐλπίδας, τῆς αἰσιοδοξίας καί τῆς ἀληθινῆς σέ νόημα ζωῆς.

Καί πάντα, ὅπως πρέπει νά συμβαίνει ἀπό τή στιγμή πού κάποιος γίνεται γονιός, φυσικός ἤ πνευματικός, μέ μιά μυστική προσευχή συνεχῶς στήν καρδιά μας γι’ αὐτά τά παιδιά, πού ἡ Θεία Πρόνοια μας ἐμπιστεύθηκε,μιά θερμή προσευχή πρός τόν Δημιουργό νά τά προστατεύει καί νά τά φωτίζει.

*Ὁμότιμης Καθηγήτριας Πὰν/μίου Ἀθηνῶν