Καθηγητής καταρρίπτει τη συνωμοσιολογία: Γιατί ο κορονοϊός δεν κατασκευάστηκε σε εργαστήριο. Συνέντευξη του Κωνσταντίνου Τριανταφυλλίδη Ομότιμου Καθηγητή Γενετικής στο ΑΠΘ

Από τις πρώτες περιγραφές στα ΜΜΕ για ιογενή πνευμονία στην πόλη  Γουχάν της Κίνας  υπήρξαν συζητήσεις σχετικά με την προέλευση του ιού SARS-CoV-2 που προκαλεί την πνευμονία COVID-19. Αμέσως άρχισαν συζητήσεις για την πιθανή προέλευσή του. Σε αρκετά ΜΜΕ, αλλά και στο διαδίκτυο, διατυπώθηκαν απόψεις ότι ο ιός...

κατασκευάστηκε σε κάποιο μυστικό εργαστήριο ως βιολογικό όπλο για να εξοντωθεί επιλεκτικά κάποιος μελλοντικός εχθρός, αλλά στη συνέχεια ξέφυγε τυχαία στο περιβάλλον. Προκειμένου να εντοπιστεί ο αρχικός ξενιστής του νέου κορονοϊού, διεθνής ερευνητική ομάδα συνέκρινε τα διαθέσιμα δεδομένα αλληλουχίας του γονιδιώματος (RNA) στελεχών κορoνοϊών από ανθρώπους, νυχτερίδες και φολιδωτούς μυρμηγκοφάγους. Συγκεκριμένα, σε εργασία (The proximal origin of SARS-Cov-2) που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Medicine, η επιστημονική ομάδα επικεντρώθηκε σε δύο σημαντικά χαρακτηριστικά της πρωτεΐνης των ακτίνων: τη δομή της δέσμευσης του ιού στον υποδοχέα των κυττάρων του ξενιστή, τον ACE2, και ένα μοριακό ανοιχτήρι που επιτρέπει στον ιό να διασπάσει την κυτταρική μεμβράνη και να διεισδύσει στα κύτταρα του ανθρώπου/ξενιστή.Ο ιός SARS-CoV-2 είναι ο έβδομος κορονοϊός που μολύνει ανθρώπους. Οι SARS-CoV-1, SARS-CoV-2 και MERSCoV  μπορεί να προκαλέσουν σοβαρά κλινικά συμπτώματα (ο 2ος, το Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδρομο, ενώ ο 3ος, το Αναπνευστικό Σύνδρομο Μέσης Ανατολής). Από την άλλη, οι HKU1, NL63, OC43 και 229E σχετίζονται με ήπια κλινικά συμπτώματα.

Διαπίστωσε ότι τα πρωτεϊνικά μόρια των ακτίνων του ιού προσκολλιούνται πολύ έντονα, σε σχέση με άλλους κορονοϊούς, στο μετατρεπτικό ένζυμο της αγγειοτενσίνης 2 (ACE2) των ανθρώπινων κυττάρων. Η πρωτεΐνη της ακτίνας του ιού SARS-CoV-2 είναι τόσο αποτελεσματική στη δέσμευση των ανθρώπινων κυττάρων, που οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ήταν αποτέλεσμα φυσικής επιλογής και όχι προϊόν γενετικής μηχανικής.

Η άποψη μάλιστα αυτή υποστηρίζεται από τη συνολική μοριακή δομή του ιού. Εάν κάποιο εργαστήριο παρασκευής βιολογικών όπλων προσπαθούσε να δημιουργήσει παθογόνο κορονοϊό, μάλλον θα χρησιμοποιούσε για την κατασκευή του, RNA από κορωνοϊό που ήταν γνωστό ότι είναι παθογόνο στον άνθρωπο. Σε μια τέτοια περίπτωση θα έπρεπε να υπάρχουν ίχνη του γενετικού υλικού ενός προγενέστερου ιού από τον οποίο προήλθε. Αλλά η μοριακή δομή του κορωνοϊού SARS-CoV-2 διαφέρει σημαντικά από τους ήδη γνωστούς κορονοϊούς και μοιάζει περισσότερο με σχετικούς ιούς που έχουν ως ξενιστές νυχτερίδες και φολιδωτούς μυρμηγκοφάγους. Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά του ιού δείχνουν ότι είναι μάλλον προϊόν φυσικής εξέλιξης, και όχι εργαστηριακό γενετικό προϊόν.

Αναλυτικά η συνέντευξη

Μήπως η γενετική σύσταση του ατόμου συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο ή προστασία σε μόλυνση από τον ιό;

Υπάρχουν στατιστικές μελέτες που υποδεικνύουν ότι άνθρωποι με ομάδα  αίματος Α έχουν σημαντικά μεγαλύτερη πιθανότητα να κολλήσουν τον νέο κορωνοϊό, ενώ εκείνοι με ομάδα Ο έχουν τον μικρότερο κίνδυνο από όλες (Α, Β, ΑΒ) τις ομάδες αίματος. Σε αυτές τις μελέτες δεν γνωρίζουμε εάν η ανθεκτικότητα/ευαισθησία οφείλεται σε αυτό καθ’ αυτό το γονίδιο που καθορίζει την ομάδα αίματος ΑΒΟ ή σε άλλο γειτονικό γονίδιο. Από την άλλη, στο γονίδιο ACE2

Στο γονίδιο ACE2 έχει περιγραφεί πολυμορφισμός που συνίσταται στην ένθεση (I) ή έλλειμμα (D) μικρής αλληλουχίας DNA 287 βάσεων, με συχνότητα 0,40 και 0,60, αντίστοιχα. Οι άνθρωποι που φέρουν την παραλλαγή Ι συνήθως έχουν χαμηλότερα επίπεδα ACE, ενώ οι άνθρωποι που φέρουν την παραλλαγή D έχουν υψηλότερα επίπεδα ACE. Το ένζυμο που κωδικοποιεί το γονίδιο ACE επιδρά στη λειτουργία των νεφρών, στην κατανάλωση οξυγόνου στα κύτταρα, αλλά ρυθμίζει το καρδιοαγγειακό σύστημα και την αρτηριακή πίεση. Επιπρόσθετα, αθλητές αντοχής φέρουν με υψηλότερη συχνότητα την παραλλαγή Ι, ενώ κολυμβητές φέρουν την παραλλαγή D. Θα άξιζε συνεπώς να ελεγχθεί κατά πόσο ομοζυγώτες για την παραλλαγή Ι ή D είναι πιο ευάλωτοι ή ανθεκτικοί σε σοβαρά κλινικά συμπτώματα.

Ποια είναι λοιπόν με βάση τα παραπάνω η πιθανή προέλευση του ιού;

Με βάση την ανάλυση της αλληλουχίας του RNA του ιού προτείνονται δύο πιθανά σενάρια για την προέλευσή του. Το πρώτο σενάριο δέχεται ότι ο ιός εξελίχθηκε στην σημερινή του παθογόνο κατάσταση μέσω φυσικής επιλογής σε κάποιο ξενιστή-ζώο και στη συνέχεια μεταπήδησε στον άνθρωπο. Με αυτόν τον μοριακό μηχανισμό δημιουργήθηκαν δύο προηγούμενοι κορονοϊοί που προσβάλλουν ανθρώπους, π.χ. ο SARS-1 μεταδόθηκε από μοσχογαλές στους ανθρώπους, ενώ ο MERS από καμήλες.

Οπότε, με βάση την αλληλουχία του ιού, που είναι σε ποσοστό 96% ταυτόσημη με την αλληλουχία του κορωνοϊού που προσβάλει νυχτερίδες, θεωρείται ως πιο πιθανή δεξαμενή του ιού SARS-CoV-2 πληθυσμός νυχτερίδων, χωρίς να αποκλείεται η πιθανότητα να μεσολάβησε κάποιος άλλος ενδιάμεσος ζωϊκός ξενιστής μεταξύ των νυχτερίδων και των ανθρώπων.

Στο δεύτερο σενάριο, ένα μη παθογόνο στέλεχος του ιού μεταπήδησε από έναν ζωικό ξενιστή, π.χ. φολιδωτό μυρμηγκοφάγο ή κουνάβι, στον άνθρωπο και στη συνέχεια εξελίχθηκε στην σημερινή του παθογόνο κατάσταση σε ανθρώπινο πληθυσμό.

Ποια εκδοχή φέρεται ως η πιθανή;

Με τα υπάρχοντα δεδομένα είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να υποστηρίξουμε ποιο από τα δύο σενάρια είναι πιθανότερο. Αν ο ιός SARS-CoV-2 μεταπήδησε στον άνθρωπο στην παθολογική του μορφή από ζωικό ξενιστή, αυξάνει η πιθανότητα εμφάνισης μελλοντικών επιδημιών, καθώς το στέλεχος του ιού που προκαλεί ασθένεια ενδέχεται να κυκλοφορεί ακόμα στον ζωικό πληθυσμό και ίσως να μεταπηδήσει ξανά στον άνθρωπο.

Τελειώνοντας, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι διαθέσιμες ποσότητες βιολογικών όπλων είναι αρκετές για την ολική καταστροφή της ανθρωπότητας, όχι μία, αλλά πολλές φορές, οπότε για την αυτοκαταστροφή του δεν χρειάζεται να γίνει παρασκευή και άλλων.