Η επέμβαση της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ: «Επιθετική πράξη» (act of aggression) και το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Του ΚΥΠΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΔΗ

Από την παρουσίαση του τουρκικού ΥΠΕΞ για τα ενεργειακά. Τα θέλουν όλα δικά τους οι Τούρκοι. Κατά την άποψή μου, η επέμβαση ή η εισβολή της Τουρκίας και οι γεωτρήσεις της στην κυπριακή ΑΟΖ, όπως αυτή έχει νόμιμα διεκδικηθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία και έχει ανακοινωθεί...

και οριοθετηθεί δεόντως με γειτονικά κράτη πάντοτε σύμφωνα με τη Διεθνή Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας (Montego Bay Convention), είναι «επιθετική πράξη» (act of aggression) σύμφωνα με τον ορισμό του όρου αυτού από τα ΗΕ και το Καταστατικό του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ – the Rome Statute).

Ο ορισμός της «επιθετικής πράξης» περιέχεται στο ψήφισμα της ΓΣ των ΗΕ GA Resolution 3314 (XXIX) ημερ. 14 Δεκεμβρίου 1974 και καθορίζει στο Άρθρο 1 ότι «επιθετική πράξη» (act of aggression) είναι «η χρήση ένοπλης βίας από κράτος εναντίον της κυριαρχίας, εδαφικής ακεραιότητας ή πολιτικής ανεξαρτησίας άλλου κράτους» («the use of amed force by a state against the sovereignty, territorial integrity or political independence of another state»).
Το Άρθρο 3 περιέχει παραδείγματα τέτοιας επιθετικής πράξης «…επίθεση, από ένοπλες δυνάμεις, κατοχή…θαλάσσιοι αποκλεισμοί…» Με τον ίδιο τρόπο το ΄Αρθρο 2(4) του Χάρτη των ΗΕ απαγορεύει τη χρήση ή την απειλή χρήσης βίας εναντίον κράτους-μέλους των ΗΕ πλην των περιπτώσεων που το επιτρέπει με εξουσιοδότησή του. Αποκλείει έτσι την αυθαίρετη χρήση βίας στη σύγχρονη διεθνή κοινωνία.

Η δίκη της Νυρεμβέργης ήταν το πρώτο βήμα για τη γενική αποδοχή ποινικοποίησης της εμπλοκής σε επιθετικό πόλεμο. Η απαγόρευση αυτή συμπεριλήφθηκε στον Χάρτη των ΗΕ και τώρα στο Καταστατικό του ΔΠΔ, επιβεβαιώνοντας ότι τέτοιες πράξεις είναι ποινικά εγκλήματα βάσει του διεθνούς εθιμικού δικαίου.

Σύμφωνα με το Άρθρο 5 του «Rome Statute», το έγκλημα της επίθεσης (aggression) εμπίπτει εντός της δικαιοδοσίας του υπό ορισμένες προϋποθέσεις που το Καταστατικό του ΔΠΔ αναφέρει στα επόμενα άρθρα του. Συγκεκριμένα εξετάζει και εκδικάζει πράξεις αυτού του είδους που παραπέμπονται στον Εισαγγελέα του (Prosecutor) από κράτος-μέλος ή από το ΣΑ των ΗΕ κάτω από το Κεφ. VII ή αν ο Εισαγελέας προχωρεί σε έρευνα ex proprio modu. Αυτή η δικαιοδοσία του ΔΠΔ υπόκειται επίσης σε ορισμένες ratione temporis προϋποθέσεις που ορίζονται στα ΄Αρθρα 13 to 15 του Καταστατικού του ΔΠΔ.

Το ερώτημα που πρέπει να εξετασθεί είναι αν η παράνομη επέμβαση και παραβίαση της κυπριακής ΑΟΖ από την Τουρκία αποτελεί εμφανή επιθετική πράξη (of aggression).

Οι παράνομες αυτές πράξεις δεν αποτελούν «πόλεμο» ή «ένοπλη σύρραξη» υπό τη μορφή ανταλλαγής πυρών ή στρατιωτικές ή ναυτικές συγκρούσεις. Τουλάχιστον όχι ακόμη, παρά το γεγονός ότι η απειλή χρήσης ένοπλης βίας επαναλαμβάνεται σχεδόν καθημερινά από Τούρκους υπουργούς ή αξιωματούχους και από τον ίδιο τον Τούρκο Πρόεδρο. Είναι όμως ακόμη σε αυτό το στάδιο «απειλές χρήσης βίας».

Θα πρέπει όμως να αναφερθεί ότι και οι «θαλάσσιοι αποκλεισμοί» σύμφωνα με το Άρθρο 1 του ιδίου Ψηφίσματος των ΗΕ είναι επίσης «επιθετικές πράξεις». Είναι γνωστό πως τώρα γύρω από την Κύπρο υπάρχουν 15 τουρκικά πολεμικά και άλλα πλοία και δύο ή τρεις τουρκικές γεωτρητικές πλατφόρμες και δύο ή τρία ερευνητικά πλοία συνοδευόμενα από πολεμικά πλοία. Θα πρέπει να υπενθυμισθεί ότι τουρκικά πολεμικά πλοία εμπόδισαν την ιταλική εταιρεία ENI, δεόντως αδειοδοτημένη από την ΚΔ για γεωτρήσεις στο Τεμάχιο 3 της κυπριακής ΑΟΖ, με απειλή χρήσης βίας να προβεί σε γεωτρήσεις εκεί.

Όλα αυτά δεν αποτελούν «θαλάσσιο αποκλεισμό» με χρήση βίας; Συνεπώς το ΔΠΔ, κατά τη γνώμη μου, βάσει των σχετικών διατάξεων του Καταστατικού του έχει σαφώς δικαιοδοσία να επιληφθεί και να εκδικάσει την επέμβαση της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ, ακόμη και πριν την αναθεώρησή του το 2010 στην Καμπάλα της Ουγκάντα.

Τώρα ακόμη περισσότερο μετά τη Συνδιάσκεψη του 2010, το νέο Άρθρο 8 bis που προστέθηκε στο Καταστατικό του ΔΠΔ συμπεριλαμβάνει στον ορισμό του εγκλήματος της «επίθεσης» (aggression) «… τον σχεδιασμό, την προετοιμασία και την έναρξη ή εκτέλεσή (της) από πρόσωπο σε ηγετική θέση» τέτοιων «πράξεων επίθεσης». Υπάρχουν πολλοί υποψήφιοι για προσαγωγή τους στο ΔΠΔ στην Τουρκία, συμπεριλαμβανομένου ιδίως του Προέδρου της.

Το ίδιο Καταστατικό, όπως τροποποιήθηκε, θέτει ένα κατώφλι, μια προϋπόθεση. ΄Ο,τι δηλ. η σχετική πράξη πρέπει ταυτόχρονα να αποτελεί και καθαρή (manifest) παραβίαση του Χάρτη των ΗΕ, πράγμα το οποίο συμβαίνει στην περίπτωση αυτή, δηλ. παραβιάζει την απαγόρευση χρήσης ή απειλής χρήσης βίας. Χρειάζεται λοιπόν τώρα μόνο αναφορά στο ΔΠΔ από το ΣΑ ή από κράτος-μέλος της Συνθήκης της Ρώμης η έναρξη έρευνας από τον Εισαγγελέα του ΔΠΔ ex proprio modu με κάποιες χρονικές προϋποθέσεις.

Τέλος, όπως διαλαμβάνει ο ορισμός της «επιθετικής πράξης» στο Άρθρο 8 bis του Καταστατικού του ΔΠΔ, για να υπάρξει τέτοια πράξη μια ορισμένη ενέργεια πρέπει να «…ξεκινήσει από έναν αξωματούχο με ηγετική θέση και ο οποίος μπορεί να ασκήσει έλεγχο ή ο οποίος μπορεί να διευθύνει την πολιτική ή στρατιωτική δραστηριότητα του κράτους». Επιπρόσθετα η παράγραφος 2 του ιδίου Άρθρου ορίζει ότι «πράξη επίθεσης» είναι εκείνη που συμπεριλαμβάνει χρήση ένοπλης βίας εκ μέρους κράτους εναντίον της κυριαρχίας, εδαφικής ακεραιότητας ή της πολιτικής ανεξαρτησίας άλλου κράτους.

Τούτο με τη σειρά του υπονοεί, όπως φαίνεται, ότι οι πράξεις αυτού του κρατικού οργάνου, που υπέχει το ίδιο ποινική ευθύνη, η τέτοια ευθύνη μετακυλίεται και στο ίδιο το κράτος. Άρα λαμβανομένων υπόψη των ευρημάτων αυτών τότε «η πράξη επίθεσης» θεμελιώνει και κρατική ευθύνη. Φυσικά τούτο περαιτέρω σημαίνει ότι το ΔΠΔ πρέπει ταυτόχρονα να διερευνήσει ακριβώς και την κρατική ευθύνη.