Προσευχή και θεραπευτικές δυνάμεις! Οι επιστήμονες απαντούν

Η Παναγία που γιορτάζει σήμερα είναι ένα από τα πιο δημοφιλή θεία πρόσωπα, στο οποίο απευθύνονται οι πάσχοντες μέσω της προσευχής, ζητώντας “μεσολάβηση” για ίαση και καλή υγεία. Δεν είναι λίγοι οι πιστοί, μάλιστα, που υποστηρίζουν ότι η προσευχή τους στην Παναγία τους έχει θεραπεύσει από την τύφλωση, την κώφωση και τους μεταστατικούς καρκίνους. Τι λέει η επιστήμη γι’ αυτό;...
Μπορεί να “τεστάρει” μέσω της επιστημονικής μεθοδολογίας αυτούς τους ισχυρισμούς;

Η απάντηση, είναι κατ’ αρχήν αρνητική, καθώς είναι πολλοί οι επιστήμονες που υποστηρίζουν ότι δεν επιθυμούν να εμπλακούν σε μια τέτοια συζήτηση, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε θρησκευτικές αντιπαραθέσεις. Αλλά και οι εκπρόσωποι της εκκλησίας από τη δική τους πλευρά, δεν επιθυμούν επίσης να εμπλέξουν “στα πόδια τους” τυχόν επιστημονικά πειστήρια, που μπορεί να υπονομεύσουν την θρησκευτική πίστη.

Θαύματα μέσω της προσευχής: Τι λένε οι μελέτες
Υπάρχουν κάποιες απόπειρες επιστημονικής έρευνας, οι οποίες έχουν δώσει μέχρι σήμερα μεικτά αποτελέσματα. Κάποιες από αυτές έχουν καταλήξει στο ότι η προσευχή μπορεί πράγματι να ωφελήσει την υγεία, ενώ κάποιες άλλες δεν έχουν καταλήξει σε κάποιο συγκεκριμένο συμπέρασμα.

Ευθύνη για τη σύγχυση που επικρατεί, έχει αυτή η ίδια μεθοδολογία με την οποία μελετάται η προσευχή. Οι ερευνητές χρησιμοποιούν τη -συνήθη σε θέματα υγείας- μέθοδο των διπλών τυφλών δοκιμών, που βασίζονται σε μία ομάδα που μελετάται, σε σύγκριση με μια άλλη ομάδα ελέγχου, κι αυτό επιφέρει αμφίβολα αποτελέσματα, λένε οι ερευνητές.

Επιστήμονας του Harvard μελετά τις επιπτώσεις της προσευχής στην υγεία και τον οργανισμό για περισσότερα από 30 χρόνια
Τα τελευταία 30 χρόνια, ο επιστήμονας του Πανεπιστημίου του Harvard, Herbert Benson, MD, διεξάγει τις δικές του μελέτες για την προσευχή. Συγκεκριμένα εστιάζει στον διαλογισμό , που αποτελεί τη βουδιστική μορφή της προσευχής, για να καταλάβει πώς η σκέψη επηρεάζει τον οργανισμό. Όλες οι μορφές προσευχής, όπως λέει, προκαλούν μια ανταπόκριση χαλάρωσης που καταστέλλει το άγχος, “λύνει” το σώμα και προωθεί την επούλωση.

Η προσευχή περιλαμβάνει την επανάληψη ήχων και λέξεων και κάπου εκεί κρύβονται και τα θεραπευτικά αποτελέσματά της, λέει ο Benson: «Για τους Βουδιστές, η προσευχή είναι ο διαλογισμός, για τους Καθολικούς, είναι το κομποσκοίνι κλπ. Κάθε θρησκεία έχει τον δικό της τρόπο να προσεύχεται».

Ο Benson έχει καταφέρει να αποδείξει σε μαγνητικές τομογραφίες εγκεφάλου, τις φυσικές αλλαγές που συμβαίνουν στον οργανισμό, όταν κάποιος προσεύχεται. Τα συμπεράσματά του, επιβεβαιώνονται κι από πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνιας, από την οποία προκύπτει η εικόνα μιας έντονης και πολύπλοκης εγκεφαλικής δραστηριότητας κατά τη διάρκεια της προσευχής:

Όταν δηλαδή, ένα άτομο βυθίζεται ολοένα και περισσότερο στη συγκέντρωση,αρχίζει να παρουσιάζει έντονη δραστηριότητα στο κύκλωμα του βρεγματικού λοβού του εγκεφάλου – αυτό δηλαδή, που το βοηθά να προσανατολίζεται στον περιβάλλοντα χώρο και να κάνει τη διάκριση μεταξύ του εαυτού του και του γύρω κόσμου. Ο Benson έχει αποτυπώσει, επίσης, την «γαλήνη» που στη συνέχεια περιβάλλει ολόκληρο τον εγκέφαλο.

Ταυτόχρονα, όμως, διαπίστωσε ότι τα κυκλώματα του μετωπιαίου και του κροταφικού λοβού (τα οποία ελέγχουν το χρόνο και επιφέρουν αυτογνωσία) αποσυνδέονται πλήρως. “Η διασύνδεση σκέψης και επίγνωσης του οργανισμού διαλύεται εντελώς”, λέει ο Benson.

Αλλά και το λιμπικό σύστημα, το οποίο είναι υπεύθυνο για τα συναισθήματα, ενεργοποιείται επίσης. Είναι το σύστημα στον εγκέφαλο, το οποίο ρυθμίζει τη χαλάρωση, επιδρώντας στο αυτόνομο νευρικό σύστημα , τον καρδιακό ρυθμό , την αρτηριακή πίεση , τον μεταβολισμό κλπ.

Οπως αναφέρει ο καθηγητής Benson:

“Κατά τη διάρκεια της προσευχής, τα πάντα αναβαθμίζονται συναισθηματικά και καταγράφονται στον εγκέφαλο ως ιδιαίτερα σημαντικά. ‘Ισως αυτό να ευθύνεται για την αίσθηση του δέους και της γαλήνης που αισθάνεται κάποιος, όταν προσεύχεται. Το σώμα χαλαρώνει και η φυσιολογική δραστηριότητα του γίνεται ομοιόμορφη και είναι καλορυθμισμένη”.

Μήπως όλα αυτά σημαίνουν ότι επικοινωνούμε σε μια υψηλότερη διάσταση, από αυτή που βρισκόμαστε στην πραγματικότητα; “Αυτή η ερμηνεία είναι καθαρά υποκειμενική”, λέει ο Benson. «Εάν είστε θρησκευόμενοι, τότε αυτό θεωρείται ως δεδομένο ότι προέρχεται από το Θεό. Αν δεν είστε θρησκευόμενοι, τότε προέρχεται από τον εγκέφαλο«.

Ο αντίκτυπος της θρησκείας στην υγεία
Οι παραδοσιακές θρησκευτικές παραδόσεις και συνήθειες έχουν ποικίλες επιπτώσεις στην προσωπική υγεία, λέει ο Harold Koenig, MD, αναπληρωτής καθηγητής ιατρικής και ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Duke και συγγραφέας του βιβλίου “Εγχειρίδιο της Θρησκείας και της Υγείας”, μια έκδοση που συμπεριλαμβάνει σχεδόν 1.200 μελέτες, οι οποίες βασίστηκαν στην έρευνα των συνεπειών της προσευχής στην ανθρώπινη υγεία.

Κάποιες από αυτές τις μελέτες αποδεικνύουν ότι οι θρησκευόμενοι έχουν την τάση να ζουν πιο υγιεινά. «Είναι λιγότερο πιθανό να καπνίζουν, να πίνουν, ή να πίνουν όταν οδηγούν», λέει ο καθηγητής Koenig. Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι που προσεύχονται τείνουν να αρρωσταίνουν λιγότερο συχνά, όπως δείχνουν μελέτες που πραγματοποιήθηκαν από τα πανεπιστήμια Duke, Dartmouth και Yale.

Μερικά στατιστικά στοιχεία που αποτυπώθηκαν στις μελέτες αυτές είναι:

Άνθρωποι που νοσηλεύθηκαν σε νοσοκομεία και δήλωσαν ότι δεν πιστεύουνκαι δεν πηγαίνουν στην εκκλησία, εμφάνιζαν κατά μέσο όρο τριπλάσιο χρόνο νοσηλείας, από εκείνους που δήλωσαν ότι πιστεύουν.
‘Ασθενείς με καρδιαγγειακά προβλήματα ήταν 14 φορές πιο πιθανόν να χάσουν τη ζωή τους μετά από χειρουργική επέμβαση, εάν δεν ήταν ενεργά μέλη μιας θρησκευτικής ομάδας.
Οι ηλικιωμένοι, που δεν πήγαιναν ποτέ στην εκκλησία, εμφάνιζαν εγκεφαλικά επεισόδια σε διπλάσιο ποσοστό από τους ανθρώπους που πήγαιναν τακτικά.
Στο Ισραήλ, θρησκευόμενα άτομα εμφάνιζαν 40% χαμηλότερο ποσοστό θνησιμότητας από καρδιαγγειακές παθήσεις και καρκίνο.
Εκτός από τα παραπάνω, λέει ο Koenig: “οι άνθρωποι που πιστεύουν περισσότερο, τείνουν να υποφέρουν λιγότερο από τους υπόλοιπους από κατάθλιψη. Αλλά κι όταν πάθουν κατάθλιψη, μπορεί να ανακάμψουν πιο γρήγορα από αυτήν. Στους πιστιούς η θρησκεία, έχει θετικές συνέπειες τόσο στη σωματική υγεία, όσο και στην ποιότητα της ζωής τους”.

Η θρησκεία παρέχει αυτό που ο Koenig ονομάζει «παγκόσμια άποψη», μια κοινή προοπτική δηλαδή για προβλήματα, η οποία βοηθά τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν καλύτερα τα σκαμπανεβάσματα της ζωής.

«Υιοθετώντας μια κοινή άποψη για τον κόσμο, την οποία παρέχει η θρησκεία, οι πιστοί βοηθούνται να ενσωματώσουν τις δύσκολες αλλαγές της ζωής και ανακουφίζονται πιο εύκολα από το άγχος που τις συνοδεύουν», λέει ο Koenig. «Αυτή η άποψη για τη ζωή δίνει επίσης στους ανθρώπους μια πιο αισιόδοξη στάση, τους δίνει περισσότερη ελπίδα, αίσθηση του μέλλοντος, του σκοπού, του νοήματος στη ζωή, όλα αυτά δηλαδή, που απειλούνται και τίθενται σε αμφισβήτηση όταν περνάμε δύσκολες περιόδους. Αντίθετα, στο τρέχον σύστημα των κοινών πεποιθήσεων, είναι δύσκολο να βρούμε σκοπό και νόημα όταν αρρωστήσουμε ή υποφέρουμε από χρόνιο άλγος, ή ακόμα και όταν τύχει να χάσουμε κάποιο αγαπημένο μας πρόσωπο».

«Κανείς δεν συνταγογραφεί τη θρησκεία ως θεραπεία«, λέει ο Koenig στο WebMD. «Αυτό δεν είναι ηθικά σωστό και δεν μπορούμε να πούμε στους ασθενείς να πηγαίνουν στην εκκλησία δύο φορές την εβδομάδα. Δεν συστήνουμε καν την προσευχή, ως εναλλακτική λύση στην αγγειοπλαστική», τονίζει και προσθέτει: “Εμείς οι επιστήμονες είμαστε άνθρωποι της υψηλής τεχνολογίας. Διερευνούμε, όμως, αν σε όλη την ενέργεια και το ενδιαφέρον που βάζουμε στην κατεύθυνση της συστηματικής διερεύνησης των πλεονεκτημάτων που μας δίνει η υψηλή ιατρική τεχνολογία, κάτι μας έχει διαφύγει. Ισως αυτό να είναι ο ίδιος ο άνθρωπος και η ανάγκη του για κάτι περισσότερο, το οποίο θα μπορούσε ενδεχομένως να κάνει την υψηλή ιατρική τεχνολογία, να λειτουργεί καλύτερα…”, καταλήγει ο καθηγητής.