ΔΙΕΘΝΗΣ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΥΠΟΓΡΑΨΕΙ Η ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΙ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΙΡΗΝΙΚΩΝ ΔΙΑΔΗΛΩΣΕΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ

Η Σύμβαση για τα χημικά όπλα «CONVENTION ON THE PROHIBITION OF THE DEVELOPMENTPRODUCTION, STOCKPILING AND USE OF CHEMICAL WEAPONS AND ON THEIR DESTRUCTION», είναι διεθνής σύμβαση η οποία απαγορεύει την ανάπτυξη, παραγωγή, αποθήκευση και χρήση χημικών όπλων και απαιτεί την καταστροφή των ήδη υπαρχόντων. Τέθηκε σε εφαρμογή στις 29 Απριλίου 1997. Υπεύθυνος για την εφαρμογή της είναι ο Οργανισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων «ORGANISATION FOR THE PROHIBITION OF CHEMICAL WEAPONS (OPCW)» με έδρα τη Χάγη... Ο Οργανισμός έχει την ευθύνη εκπλήρωσης των στόχων της Σύμβασης και των διατάξεών της, συμπεριλαμβανομένων της επαληθεύσεως συμμόρφωσης των συμβαλλομένων με τη Σύμβαση Κρατών-Μερών και της διατήρησης και προαγωγής της συνεργασίας μεταξύ αυτών.

193 είναι τα Κράτη – Μέρη της Σύμβασης στις 13 Ιανουαρίου 2019. Το 98% του παγκόσμιου πληθυσμού είναι υπό την προστασία της Σύμβασης. Το 96% των χημικών όπλων που δηλώθηκαν από τα Κράτη που τα κατέχουν, έχουν καταστραφεί.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ το ΕΔΩ και ΕΔΩ.

Η Ελλάδα υπέγραψε την Σύμβαση στις 13.1.1993, την κύρωσε στις 22.12.1994 με τον  νόμο 2254/94 (ΦΕΚ Α194) και την έθεσε σε ισχύ στις 29.4.1997. Ο ν. 2991/2002 (ΦΕΚ Α35) ορίζει σχετικά με την εφαρμογή της.

• Κατά το άρθρο 1 ν. 2991/2002 ορίζονται ως:

7. Χημικά Όπλα: το σύνολο ή καθένα από τα παρακάτω στοιχεία:

α. Τα δηλητηριώδη ή τοξικά χημικά προϊόντα και οι προβαθμίδες τους, στα οποία δεν συμπεριλαμβάνονται τα δηλητηριώδη ή τοξικά χημικά

προϊόντα που προορίζονται για σκοπούς οι οποίοι δεν απαγορεύονται από τη Σύμβαση, για όσο χρονικό διάστημα οι τύποι και οι ποσότητες αυτών

είναι συμβατές με τέτοιους σκοπούς.

β. Τα πυρομαχικά και οι συσκευές που έχουν ειδικά σχεδιασθεί για να προκαλούν το θάνατο ή άλλες βλάβες με την τοξική δράση των δηλητηριωδών

ή τοξικών χημικών προϊόντων τα οποία καθορίζονται στο εδάφιο α` και απελευθερώνονται λόγω της χρήσης των πυρομαχικών και συσκευών.

γ. Κάθε υλικό το οποίο έχει ειδικά σχεδιασθεί για να χρησιμοποιείται σε άμεση συνάρτηση με τη χρήση των πυρομαχικών και συσκευών που

καθορίζονται στο εδάφιο β`.

8. Δηλητηριώδη ή τοξικά χημικά προϊόντα: κάθε χημικό προϊόν το οποίο, με τη χημική δράση του στις βιολογικές λειτουργίες, μπορεί να προξενήσει στους ανθρώπους ή τα ζώα, θάνατο, προσωρινή ανικανότητα ή μόνιμες βλάβες. Συμπεριλαμβάνονται όλα τα χημικά προϊόντα αυτού του τύπου που απαριθμούνται στους Πίνακες που περιλαμβάνει το άρθρο 13, όποια και αν είναι η προέλευση ή ο τρόπος παραγωγής τους, είτε παράγονται σε εγκαταστάσεις είτε περιέχονται σε πυρομαχικά ή αλλού.
9. Προβαθμίδα: κάθε χημικό αντιδραστήριο, το οποίο εισέρχεται σε οποιαδήποτε φάση κατά την παραγωγή δηλητηριώδους ή τοξικού χημικού προϊόντος, όποια κι αν είναι η χρησιμοποιούμενη μέθοδος και αναφέρεται στους Πίνακες που περιλαμβάνει το άρθρο 13. Συμπεριλαμβάνεται και κάθε συστατικό-κλείδα δυαδικού ή πολυσύνθετου χημικού συστήματος.
10. Συστατικό-κλείδα δυαδικού ή πολυσύνθετου χημικού συστήματος (συστατικό-κλείδα): προβαθμίδα που διαδραματίζει το σημαντικότερο ρόλο στον καθορισμό των τοξικών ιδιοτήτων του τελικού προϊόντος και αντιδρά ταχέως με άλλα χημικά προϊόντα εντός του δυαδικού ή πολυσύνθετου χημικού συστήματος.
11. Μέσα καταστολής στάσης: κάθε χημικό προϊόν, το οποίο δεν έχει καταχωρηθεί σε πίνακα και μπορεί να προξενήσει στους ανθρώπους, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, αισθητηριακό ερεθισμό ή σωματική ανικανότητα, που αποκαθίσταται μετά παρέλευση μικρού χρονικού διαστήματος αφ’ ότου παύσει η έκθεση σε αυτό.
12. Σκοποί που δεν απαγορεύονται από τη Σύμβαση:

α. Βιομηχανικοί, γεωργικοί, ερευνητικοί, ιατρικοί, φαρμακευτικοί ή άλλοι ειρηνικοί σκοποί.

β. Σκοποί προστασίας, δηλαδή, σκοποί που σχετίζονται άμεσα με την προστασία από δηλητηριώδη ή τοξικά χημικά προϊόντα και την προστασία

από χημικά όπλα.

γ. Στρατιωτικοί σκοποί που δεν σχετίζονται με τη χρήση χημικών όπλων και για τους οποίους δεν απαιτείται η χρήση, ως μέσο πολέμου, «τοξικών ιδιοτήτων χημικών 1 προϊόντων».

δ. Σκοποί διατήρησης της δημόσιας τάξης, στην οποία συμπεριλαμβάνεται και η καταστολή στάσης στο εσωτερικό του Κράτους.

13. Ανάπτυξη Χημικών Όπλων: η παραγωγή, η παρασκευή, η σύνθεση χημικών όπλων και η διεξαγωγή έρευνας για τη σύνθεση χημικών όπλων.

• Σύμφωνα με το άρθρο 4 ν. 2991/2002 με τίτλο «Περιορισμοί σχετικά με τα χημικά όπλα»

1. Απαγορεύεται:

α. η ανάπτυξη, η κατασκευή, η παραγωγή, η απόκτηση, η κατοχή, η αποθήκευση, η διατήρηση και η μεταβίβαση χημικών όπλων,

β. η χρήση χημικών όπλων,

γ. η διεξαγωγή παντός είδους προετοιμασιών στρατιωτικής φύσης, με σκοπό τη χρήση χημικών όπλων,

δ. η παροχή βοήθειας, η ενθάρρυνση και η παρακίνηση με κάθε τρόπο δραστηριοτήτων που απαγορεύονται από τη Σύμβαση,

ε. η χρήση μέσων καταστολής στάσης, ως μέσων πολέμου,

στ. η μεταφορά ή η αποδοχή από οποιοδήποτε πρόσωπο που βρίσκεται σε Κράτος που δεν είναι Συμβαλλόμενο Μέρος οποιουδήποτε από τα χημικά που

περιέχονται στον Πίνακα 1 ή στον Πίνακα 2 του Άρθρου 13, εκτός εάν τούτο γίνεται σύμφωνα με τις διατάξεις των Τμημάτων Α` και Β` του Μέρους ΣΤ` ή του Τμήματος Γ` του Μέρους Ζ` του Προσαρτήματος περί Επαλήθευσης της Σύμβασης,…

2. Με κάθειρξη τιμωρείται όποιος:

α. αναπτύσσει, κατασκευάζει, παράγει, αποκτά, κατέχει, αποθηκεύει, διατηρεί ή μεταβιβάζει χημικά όπλα,

β. διεξάγει παντός είδους προετοιμασίες στρατιωτικής φύσης, με σκοπό τη χρήση χημικών όπλων,

γ. βοηθά, ενθαρρύνει ή παρακινεί, με κάθε τρόπο, δραστηριότητα που απαγορεύεται από τη Σύμβαση,

δ. κάνει χρήση μέσων καταστολής στάσης ως μέσων πολέμου,

ε. μεταφέρει ή δέχεται από πρόσωπο που βρίσκεται σε Κράτος που δεν είναι Συμβαλλόμενο Μέρος οποιοδήποτε από τα χημικά που περιέχονται στον

Πίνακα 1 ή στον Πίνακα 2 του Άρθρου 13, εκτός εάν τούτο γίνεται σύμφωνα με τις διατάξεις των Τμημάτων Α` και Β` του Μέρους ΣΤ` ή του Τμήματος

Γ` του Μέρους Ζ` του Προσαρτήματος περί Επαλήθευσης της Σύμβασης,…

3. Με κάθειρξη τιμωρείται όποιος κάνει χρήση χημικών όπλων. Εάν ο υπαίτιος της παραγράφου αυτής σκόπευε ή επέφερε το θάνατο σε ανθρώπους, τιμωρείται με ισόβια κάθειρξη και χρηματική ποινή από τριακόσιες χιλιάδες έως ενάμισι εκατομμύριο ευρώ.

• ΟΚανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1272/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 16ης Δεκεμβρίου 2008 για την ταξινόμηση, την επισήμανση και τη συσκευασία των ουσιών και των μειγμάτων, την τροποποίηση και την κατάργηση των οδηγιών 67/548/EΟΚ και 1999/45/EΚ και την τροποποίηση του κανονισμού (EΚ) αριθ. 1907/2006, επιδιώκει να εξασφαλίσει υψηλό επίπεδο προστασίας της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος (παρ. 1) και θέτει ως στόχο, μεταξύ άλλων, και την προστασία της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος (παρ. 5). Επισημαίνεται ότι τα εναρμονισμένα κριτήρια για την ταξινόμηση και την επισήμανση έχουν αναπτυχθεί προσεκτικά στο πλαίσιο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), με αποτέλεσμα το Παγκόσμια Εναρμονισμένο Σύστημα Ταξινόμησης και Επισήμανσης των Χημικών Ουσιών (Globally Harmonised System of Classification and Labelling of Chemicals), στο εξής «το GHS».

• Με την Υπουργική Απόφαση ΥΑ111/2018 (ΥΑ 111/2017 ΦΕΚ Β 1876): Τροπ. ΚΥΑ 2010 “Μέτρα ελέγχου και κυρώσεων για την εκτέλεση Καν. Ευρ. Κοιν. 1272/2008/ΕΚ”, (άρθρο 1) εγκρίθηκε η απόφαση αριθμ. 111/2017 του Ανώτατου Χημικού Συμβουλίου, σύμφωνα με την οποία για τον έλεγχο εφαρμογής των διατάξεων του κανονισμού 1272/2008/ΕΚ σε ουσίες, μείγματα και αντικείμενα αρμοδιότητας του Γενικού Χημείου του Κράτους (Γ.Χ.Κ.) εκτελούνται επιθεωρήσεις, έλεγχοι και δειγματοληψίες στους χώρους παραγωγής, αποθήκευσης και εν γένει διακίνησης των προϊόντων αυτών. Επιθεώρηση/έλεγχος χωρίς προηγούμενη αναγγελία προς την επιχείρηση διενεργείται είτε σε περιπτώσεις καταγγελίας, σύστασης μεικτών κλιμακίων με άλλες Αρχές, εισαγγελικής εντολής είτε αυτεπάγγελτα, καθώς και για λόγους προστασίας της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος.

• Επισημαίνεται συναφώς, ότι η χρησιμοποίηση χημικών από την αστυνομία κατά διαδηλωτών έχει ήδη κατακριθεί από την Ένωση Ελλήνων Χημικών με την από 4.7.2011 επιστολή της προς τον τότε πρωθυπουργό, με αφορμή την, και τότε, χρήση χημικών ουσιών από τα όργανα της Ελληνικής Αστυνομίας, στην οποία επί λέξει αναφέρεται:

«…Η χημική ουσία CS μπορεί να αποβεί τοξική εφόσον ριχτεί από μικρή απόσταση- λιγότερο από πέντε μέτρα- στο πρόσωπο ανθρώπων και μέσα σε κλειστό χώρο. Όταν το CS εισέρχεται στον λάρυγγα μέσω της εισπνοής προκαλεί αναπνευστικά προβλήματα και ερεθισμό των ματιών. Μπορεί όμως και να οδηγήσει σε διάτρηση του στομάχου, αφού ανακατεύεται με το σάλιο και εισέρχεται στο πεπτικό σύστημα. Το CS -κυρίως σε μεγάλες συγκεντρώσεις- μπορεί να προκαλέσει πνευμονικό οίδημα ή ακόμη και οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια σύμφωνα με το αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων (CDC).

Πρόσφατες διεθνείς μελέτες συσχετίζουν την ουσία αυτή και με θανάτους, σε περιπτώσεις εισπνοής πολύ μεγάλων ποσοτήτων…

Είναι σημαντικό να τονισθεί κάτι που δεν είναι με την πρώτη θεώρηση αντιληπτό: η χρήση δακρυγόνων για τη διάλυση πλήθους εγκυμονεί επιπρόσθετους κινδύνους καθώς οι επιπτώσεις δεν περιορίζονται στο σημείο εφαρμογής και χρήσης και στους δεχόμενους τη ρίψη εμπλεκόμενους. Η χρήση σε αστικές περιοχές που χαρακτηρίζονται από κλειστά «μικροπεριβάλλοντα» – micro environments, προκαλεί τη συσσώρευση επί μακρόν των παραπάνω τοξικών χημικών ουσιών στο αστικό πολεοδομικό συγκρότημα. Επίσης οι σταθερές μετεωρολογικές συνθήκες μπορούν να προκαλέσουν την πολύωρη παραμονή στα χαμηλά επίπεδα της ατμόσφαιρας των τοξικών χημικών ενώσεων σε επίπεδα συγκεντρώσεων ικανών να επιφέρουν τα συμπτώματα για τα οποία αρχικά σχεδιάστηκαν για μακρό διάστημα και σε μεγάλη κλίμακα. Η παραμονή επιτείνεται εάν η διασπορά των χημικών ενώσεων γίνει τη νύχτα ή λίγο πριν και συνδυασθεί με κατάλληλες συνθήκες υγρασίας, παρουσίας άλλων αερολυμάτων και άλλων ρύπων από τη «συνήθη» ατμοσφαιρική ρύπανση του λεκανοπεδίου.

Όλα αυτά τα αναφέρουμε διότι εκτός από τους νεαρούς ενήλικες πολίτες που συνήθως αποτελούν τον αρχικό στόχο της ρίψης τέτοιων δακρυγόνων και για τους οποίους οι βραχύχρονες βλάβες της υγείας μπορεί να είναι σοβαρές από υπερβολική χρήση αυτού του χημικού όπλου, οι επιπτώσεις αυτών των ρίψεων επεκτείνονται στο σύνολο του αστικού πληθυσμού που παραμένει στην περιοχή αλλά και σε αυτό που εκτείνεται σε μια ευρύτερη των επεισοδίων ακτίνα. Όμως, το σύνολο του πληθυσμού περιλαμβάνει εκτός από ενήλικες με σχετικά καλή υγεία και τις λεγόμενες ευαίσθητες πληθυσμιακές ομάδες, όπως : Ηλικιωμένοι, παιδιά και άνθρωποι με χρόνια προβλήματα υγείας. Οι επιπτώσεις των τοξικών αυτών ενώσεων μπορεί να είναι πολύ σοβαρές σε αυτές τις ευαίσθητες ομάδες.

Όλα αυτά τα αναφέρουμε ώστε να γίνει αντιληπτό το κόστος που έχει μια χρήση ενός μέσου για τη γρήγορη διάλυση πλήθους, κόστος που υποβαθμίζει σοβαρά την ποιότητα ζωής για πολλούς πολίτες είτε είναι στην δραστική ακτίνα είτε πολύ μακρύτερα.

Αποτελεί δέσμευση του υπουργού Προστασίας του Πολίτη ότι θα απαγορευθεί η χρήση χημικών και δακρυγόνων εναντίον των διαδηλωτών…».

• Από το ανωτέρω εκτενές πλέγμα των διατάξεων που αποτελούν κανόνες διεθνών συμβάσεων και συνθηκών δεσμευτικούς για την Ελλάδα, προκύπτει η κατ’ αρχήν απαγόρευση της χρήσης χημικών όπλων με ρητές εξαιρέσεις, ενώ παράλληλα προκρίνεται ως υπέρτατη αρχή η προστασία της ανθρώπινης υγείας. Με αυτά τα δεδομένα οι διατάξεις που θέτουν εξαιρέσεις πρέπει να ερμηνεύονται στενά. Ειδικότερα δε η υπό ε εξαίρεση «η χρήση μέσων καταστολής στάσης, ως μέσων πολέμου», δεν νομιμοποιεί την χρήση χημικών κατά διαδηλωτών που ασκούν ειρηνικά και χωρίς όπλα το νόμιμο δικαίωμα της ειρηνικής συνάθροισης σε εφαρμογή του Συντάγματος και των λοιπών Συμβάσεων Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

• Επειδή επισημαίνουμε και πάλι, ότι η χρήση χημικών ουσιών προκαλεί ανυπολόγιστη ζημία στην ανθρώπινη υγεία και απαγορεύεται, κατά τις ανωτέρω διατάξεις. Η χρήση χημικών επιτρέπεται κατ’ εξαίρεση, μόνον στις περιπτώσεις που ορίζει ο νόμος, μεταξύ των οποίων η διατήρηση της δημόσιας τάξης και η καταστολή στάσης στο εσωτερικό του κράτους.

Ωστόσο η ειρηνική διαδήλωση δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί στάση, αφού το δικαίωμα της συνάθροισης προβλέπεται τόσο από το Ελληνικό Σύνταγμα (άρθρο 11) όσο και από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (άρθρο 11) και το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (άρθρο 21), που έχει επικυρώσει η Ελλάδα ως μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης και του Οργανισμού ηνωμένων Εθνών.  

Επομένως η χρήση χημικών απαγορεύεται ρητώς και κατηγορηματικώς κατά πολιτών που διαδηλώνουν άοπλοι και ειρηνικά, (όπως για παράδειγμα συνέβη στην ειρηνική συνάθροιση στην πλατεία Συντάγματος στην Αθήνα, το Σάββατο 16 Ιουνίου 2018, από όπου και οι φωτογραφίες, όπου ήταν παράνομη και επιλήψιμη η χρήση χημικών από τις αστυνομικές δυνάμεις κατά άοπλων και ανυπεράσπιστων πολιτών κάθε ηλικίας που διαδήλωναν ειρηνικά σε νόμιμη άσκηση των δικαιωμάτων τους).