Το «παιχνίδι» τώρα αρχίζει – Από τα Βαλκάνια στην Ανατολική Μεσόγειο. Άρθρο του Παντελή Σαββίδη

Η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ δύο γεωπολιτικών σύμπλοκων, των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής, που χαρακτηρίζονται από μεγάλη ρευστότητα. Η ρευστότητα, μάλιστα, στην Ανατολική Μεσόγειο είναι μεγαλύτερη από τη βαλκανική. Δεν έχει πολλά περιθώρια η Ελλάδα να είναι απούσα, ιδιαιτέρως στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Κύπρος απειλείται, η Τουρκία προκαλεί...
με ακραίες αυθαιρεσίες, και όποιος νομίζει ότι εγκαταλείποντας για άλλη μια φορά την Κύπρο θα έχει την ησυχία του ο ελλαδικός χώρος, πλανάται πλάνην οικτράν. Το ίδιο και στα Βαλκάνια. Θέλουμε - δεν θέλουμε, είναι η αυλή μας. Όπως και η Ελλάδα είναι η αυλή των άλλων βαλκανικών χωρών. Η σύγκλιση Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και Αιγύπτου αποτέλεσε μια γεωπολιτική νομοτέλεια για την υπεράσπιση των συμφερόντων των τεσσάρων χωρών. Τα αποτελέσματά της άρχισαν να φαίνονται. Οι τελευταίες συναντήσεις οδήγησαν στην υπογραφή κατασκευής του αγωγού από την Κύπρο στην Αίγυπτο, και χωρίς να γίνουν γνωστές πολλές λεπτομέρειες, προχώρησαν τις συζητήσεις και για την κατασκευή του Eastmed, του αγωγού που θα συνδέει Μέση Ανατολή με Κύπρο, λοιπό ελλαδικό χώρο και Ευρώπη. Παρακάμπτοντας την Τουρκία. Κανείς δεν αποκλείει η σύγκλιση των χωρών που προαναφέρθηκαν να έχει και στρατιωτική διάσταση. Ο ταραχοποιός της περιοχής είναι η Τουρκία του Ερντογάν. Άρχισε πάλι να απειλεί, αλλά είναι απομονωμένος. Οι επιλογές του Τούρκου προέδρου μπορεί να αποβούν μοιραίες για τη χώρα του. Με μια άλλη πολιτική στην περιοχή ίσως να πετύχαινε περισσότερα. Η παθολογική αίσθηση, όμως, ενός νεοοθωμανικού μεγαλείου που πρέπει να αναβιώσει, τον οδηγεί σε ακραίες συμπεριφορές. Ακόμη και αν βελτιωθούν οι σχέσεις του με ΗΠΑ και Ισραήλ, το γυαλί έχει ραγίσει. Οι Δυτικοί δεν θέλουν να παραδώσουν την Τουρκία στη Ρωσία, αλλά και δεν πρόκειται να την δεχθούν πίσω όπως προηγουμένως. Ήδη έχουν διαμορφωθεί οι προϋποθέσεις για προώθηση της πολιτικής ΗΠΑ και Ισραήλ με εναλλακτικές συμμαχικές δομές. Το ρωσοτουρκικό ειδύλλιο δεν θα κρατήσει για πολύ. Μπορεί μετά τη συνάντηση Πούτιν-Ερντογάν να βρέθηκε μια σολομώντεια λύση στο θέμα του Ιντλίμπ, αλλά η λύση αυτή δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή από τη Συρία έστω κι αν το καθεστώς Άσαντ εξέφρασε την ικανοποίησή του. Δύο μέρες μετά την εκδήλωση αυτής της ικανοποίησης, η συριακή αεράμυνα, όπως όλα δείχνουν, κατέρριψε κατά λάθος ένα ρωσικό κατασκοπευτικό αεροπλάνο και ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου εξέφρασε την απορία του γιατί ο Άσαντ δεν συνομίλησε με τον Πούτιν. Η σημειολογία λέει πως είναι έκδηλη η δυσαρέσκεια της Δαμασκού από τον τρόπο που χειρίζεται, πλέον, τις εξελίξεις στη Συρία η Μόσχα. Ο Πούτιν πρέπει να ισορροπήσει μεταξύ Άσαντ και Ερντογάν, αν και φαίνεται να χειρίστηκε εξαιρετικά την πολιτική διάσταση της κατάρριψης του αεροπλάνου του. Στα Βαλκάνια, μια δημοσκόπηση στα Σκόπια την εβδομάδα που πέρασε και έδινε οριακή νίκη στο «Ναι» ανησύχησε την πολιτική ηγεσία και τη διεθνή κοινότητα και ενέτεινε τις κινήσεις υποστήριξης του Ζάεφ και των επιλογών του. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Αμερικανοί ενδιαφέρονται για τα Βαλκάνια. Διαφορετικά δεν θα έστελναν τον υπουργό Άμυνάς τους να εκφράσει και αυτός την υποστήριξή του στην κυβέρνηση των Σκοπίων και στη Συμφωνία των Πρεσπών. Ο Μάτις όχι μόνο έφθασε στα Σκόπια μετά φανών και λαμπάδων, αλλά φρόντισε να κάνει και μια ηχηρή δήλωση: ότι οι Ρώσοι χρηματοδοτούν πολιτικούς φορείς και κινήσεις για να περάσει το «Όχι». Δεν μπορεί να επιβεβαιώσει κανείς τον ισχυρισμό του Αμερικανού υπουργού, αλλά τίποτε δεν αποκλείεται σε έναν χώρο όπως τα Βαλκάνια, φημισμένο για την πολυπλοκότητά του. Οι Ρώσοι έχουν συμφέρον να μην περάσει η συμφωνία διότι κατά μία –μικρή– εκδοχή μπορεί να μείνουν τα Σκόπια εκτός ΝΑΤΟ. Και αυτό είναι που ενδιαφέρει τη Μόσχα. Δεν είναι όμως σίγουρο πως ακόμη και αν καταψηφιστεί η Συμφωνία δεν θα προχωρήσει η Ατλαντική τους πορεία. Η ευρωπαϊκή πορεία τους μπορεί να μην πάει καλά, αλλά η ΝΑΤΟϊκή θα προχωρήσει. Ίσως μια τέτοια εξέλιξη να είναι και προς το συμφέρον της Ελλάδας. Άλλωστε, ο πρωθυπουργός της χώρας Ζόραν Ζάεφ έχει δηλώσει πως το δημοψήφισμα έχει συμβουλευτικό σκοπό. Δεν σημαίνει πως αν περάσει το «Όχι» δεν θα εφαρμοστούν όσα συμφωνήθηκαν στις Πρέσπες. Αλλά κακά τα ψέματα. Μια απόρριψη της Συμφωνίας θα δημιουργήσει προβλήματα. Εκτίμησή μας είναι ότι το «Ναι» θα υπερισχύσει. Η συντριπτική πλειονότητα των Αλβανών, σε ποσοστό άνω του 90%, είναι υπέρ της Συμφωνίας για να προχωρήσει η ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ, θεσμοί εντός των οποίων οι Αλβανοί πιστεύουν πως θα έχουν τη δυνατότητα να ικανοποιήσουν το εθνικό τους όραμα. Η συμφωνία είναι αρνητική για την Ελλάδα. Κυρίως διότι αναγκάζει την Αθήνα να αναγνωρίσει μακεδονική εθνότητα. Διότι αναγνώριση, ως μακεδονικής, γλώσσας και ταυτότητας είναι τα δύο κυριότερα προαπαιτούμενα για τη διαμόρφωση εθνότητας. Αυτό το λάθος δεν διορθώνεται. Μια ελληνική υπαναχώρηση, αποδεκτή από τη διεθνή κοινότητα, θα μπορούσε να ήταν, σε περίπτωση υπερίσχυσης του «όχι», να συναινέσει η Αθήνα στην ένταξη των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ με το αναγνωρισμένο στον ΟΗΕ όνομα. Έτσι, και οι Σκοπιανοί θα ήταν ικανοποιημένοι αφού δεν θα άλλαζε το συνταγματικό τους όνομα, και η διεθνής κοινότητα, αφού η κύρια επιδίωξη που είναι η ένταξη στη συμμαχία θα είχε ικανοποιηθεί, και η Ελλάδα δεν θα συρόταν σε επίσημη αναγνώριση μακεδονικής εθνότητας. Κακό μεν, αφού χάνεται το ΝΑΤΟϊκό χαρτί, το μικρότερο κακό δε, αφού θα αποφευχθεί κάτι χειρότερο. Τις ημέρες που πέρασαν η ιστοσελίδα politico.eu είχε ένα ενδιαφέρον ρεπορτάζ. Ο απεσταλμένος της στα Σκόπια μίλησε με περιθωριακά πολιτικά πρόσωπα της γειτονικής χώρας που θέλουν να εμφανίζονται ως εκφραστές της πολιτικής είτε της Ρωσίας είτε της Κίνας. Σαν και αυτούς που διεκδικούν και στην Ελλάδα ανάλογους ρόλους. Το κρίσιμο από το ρεπορτάζ είναι η ανάδειξη του κινεζικού ενδιαφέροντος για τις εξελίξεις στα Σκόπια, κάτι που εξηγεί και την αμερικανική παρουσία. Οι Κινέζοι ενδιαφέρονται να διαμορφώσουν τον Belt and Road (τον νέο Δρόμο του Μεταξιού) που θα τους διευκολύνει στο παγκόσμιο εμπόριό τους. Έχουν ως βάση στην περιοχή το λιμάνι στον Πειραιά και θέλουν να βοηθήσουν στη διαμόρφωση ενός οδικού δικτύου που θα τους οδηγεί μέχρι το Ρότερνταμ και τη Βουδαπέστη. Στο σχέδιο αυτό ο οδικός άξονας μέσω Σκοπίων και Σερβίας ήταν η καλύτερη επιλογή που θα είχαν. Τα Σκόπια είναι η ΝΑΤΟϊκή τρύπα στα Βαλκάνια. Με την ένταξή τους στη συμμαχία υπάρχει ένας ΝΑΤΟϊκός –και κατά συνέπεια αμερικανικός– έλεγχος στις οδικές ροές από τον Νότο προς τον Βορρά. Αυτή η ανάλυση αναδεικνύει έναν από τους πολλούς λόγους του ενδιαφέροντος της Ουάσινγκτον για τα Βαλκάνια, και στην προκειμένη περίπτωση για τα Σκόπια και την ένταξή τους στο ΝΑΤΟ.