Προσέληνοι Αρκάδες. Όταν δεν υπήρχε η Σελήνη

 Ενδείξεις από αναφορές σε αρχαία ελληνικά κείμενα μας λένε ότι κάποτε η Σελήνη δεν υπήρχε στον ουρανό. Και μάλιστα για να δηλώσουν την πανάρχαια εποχή που ιδρύθηκε η Λυκόσουρα, στην ορεινή Αρκαδία της Ελλάδας, η πρώτη πόλη που είδε το φως του ήλιου στη Γη, λένε ότι «ιδρύθηκε τότε που δεν υπήρχε Σελήνη στον Ουρανό». ...Γενικά τους αρχαίους Αρκάδες τους αποκαλούσαν «προσέληνους», επειδή υπήρξαν στην περιοχή αυτή πριν εμφανιστεί η Σελήνη στον ουρανό.

-«Προσέληνοι οι Αρκάδες και προσεληνίς το θηλυκόν», γράφει ο Στέφανος Βυζάντιος.

-«Αι νύμφαι της Αρκαδίας απεκαλούντο και αυτές προσελήνιδες», αναφέρει το λεξικό του Ησυχίου Αλεξανδρέως.

-«Προσέληνοι Ηρόδοτος τους Αρκάδας ούτω λέγει, τουτέστιν αρχαίους προ της σελήνης», γράφει το λεξικό του Σουίδα.

-Αργοναυτικά του Απολλώνιου του Ρόδιου: «Αρκάδες οι και πρόσθε σεληναίης υδέονται ζώειν, φηγόν έδοντες εν ούρεσιν...».

Ο Απολλώνιος αναφέρεται σε μία εποχή στην οποία «δεν υπήρχαν όλες οι ουράνιες τροχιές», πριν από τη γενιά του Δευκαλίωνα και της Πύρρας, δηλαδή πριν τον κατακλυσμό. Τότε που δεν υπήρχε Σελήνη, οι μόνοι άνθρωποι που υπήρχαν ήταν οι Πελασγοί οι οποίοι ζούσαν στα βουνά της Αρκαδίας.

-Ο Δημόκριτος και ο Αναξαγόρας δίδασκαν ότι υπήρξε εποχή όπου η Γη δεν είχε τη Σελήνη!

-Ευστάθιος, εκκλησιαστικός συγγραφέας και φιλόσοφος: «Δοκεί δε φασί, παλαιότατα έθνη Ελλήνων είναι τα Αρκαδικά, διό και προσέληνοι ελέγοντο οι Αρκάδες, όπερ, φασίν, Ίππυς ο Ρηγίνος πρώτον αυτούς εκάλεσε».

-Οβίδιος «... οι Αρκάδες κατείχαν τη χώρα τους πριν από τη γέννηση του Διός» και «το γένος τους είναι παλαιότερο από την Σελήνη».

-Ο Πλούταρχος που αφήνει υπόνοιες για πανάρχαια κατοίκηση της Σελήνης: «Διά τι τας εν τοις υποδήμασι σεληνίδας, οι διαφέρειν δοκούντες ευγένεια φορούσιν; πότερον, ως Κάστωρ φησί, σύμβολον έστι τούτο της λεγόμενης οικήσεως επί της σελήνης και ότι μετά την τελευτήν αύθις αι ψυχαί την σελήνην υπό πόδας έξουσιν, ή τοις παλαιοτάτοις τουθ' υπήρχε, εξαίρετον, ούτοι δ’ ήσαν Αρκάδες των απ’ Ευάνδρου Προσελήνων λεγομένων».

Οι Αρκάδες πίστευαν, όπως άλλωστε και ολόκληρος ο αρχαίος ελληνικός κόσμος, πως ήταν οι μόνοι μετά τους Λέλεγες αυτόχθονες κάτοικοι της Ελλάδας.
Γενάρχη τους θεωρούσαν τον Πελασγό, γιο του Δία, και καυχιόνταν ότι ήταν οι πρώτοι άνθρωποι μετά τον Κατακλυσμό.
Την αντίληψη αυτή συμμερίζονται και επιφανείς ιστορικοί της αρχαιότητας, από τον Ηρόδοτο έως τον Ξενοφώντα και τον Θουκυδίδη, αλλά και ο Αριστοτέλης, ο οποίος υποστηρίζει πως η εγκατάσταση των Αρκάδων έγινε πριν από την εμφάνιση της Σελήνης. Ίσως γι’ αυτό ο Παυσανίας βρήκε τους Αρκάδες να αυτοχαρακτηρίζονται προσέληνοι.

Ήδη προ πολλού οι υπόλοιποι Έλληνες αναφέρονταν στους Αρκάδες με την προσωνυμία "Προσέληνοι". Αυτό είχε ως αφορμή "μια ιστορία ότι οι Αρκάδες ζούσαν στις ερήμους τους την εποχή πρίν τη γέννηση του φεγγαριού".

Βέβαια στην ασυνήθιστη δοξασία να ερμηνευτεί διαφορετικά η λέξη "Προσέληνοι", στάθηκε είτε η ονομασία της αρκαδικής φυλής των "Σεληνιτών", είτε το όνομα του βασιλέα Προσελήνου, είτε ότι νίκησαν κάποιους εχθρούς τους πρίν από την ανατολή του φεγγαριού.

Η πρώτη κυριολεκτική ερμηνεία της λέξης "Προσέληνοι", επιβεβαιώθηκε όταν ο Αυστριακός ερευνητής Reitzenstein δημοσίευσε στο φυλλάδιο "Zwei religionsgeschichtliche Fragen", ένα απόσπασμα της κοσμογονίας των Αρκάδων.

Ακολουθεί η μετάφραση του κειμένου για την κοσμική γέννηση της Αρκαδίας:

"Δεν υπήρχε ακόμα ο κύκλος του Ήλιου, ούτε η Σελήνη τίναζε τα ηνία των βοδιών που σέρνουν τα πόδια τους. Έρεε μόνο η νύχτα ακατάπαυστα, χωρίς ημέρα, λάμποντας με λεπτές ακτίνες των άστρων. Με τούτα κατά νου πήγαινε ο Ερμής μέσα στον χλωμό αέρα, αλλά όχι μόνος, αφού δίπλα του ήταν και ο καλός του γιός ο Λόγος, κοσμημένος με ευκίνητες φτερούγες, πάντα αληθής, με την αγνή πειθώ στα χείλη που δεν λένε ψέματα, γοργός αγγελιοφόρος του καθαρού νοήματος του πατέρα του.
Μαζί του κατεβαίνει στη γη ο Ερμής, ο ρυθμιστής του σύμπαντος. Μαζί του περνάει όλη τη γη κοιτάζοντας την προσεκτικά, για να βρεί τόπο όπου θα κτίσει την Πόλη, γεμάτη άφθονα δώρα, η οποία μετά την ίδρυσή της θα είναι αντάξια να δεκτεί το ανθρώπινο γένος στα λαμπρά τείχη της.
Αλλά δεν κατηύθυνε την πορεία του ο Ερμής πρός τις παγερές 'Αρκτους ψάχνοντας τη μοιραία γη, αφού εκεί-το ήξερε- βαθύς αέρας τυλίγει τη γη με το βαρύ σκέπασμά του, βεβαρημένος με χιόνια, χτυπημένος από θύελλες,ήξερε ότι το χώμα εκεί είναι άγονο, σκεπασμένο με παγερή πάχνη και ανίκανο να τρέφει το ανθρώπινο γένος. Ούτε πρός νότο κατηύθυνε την πορεία του, στις πυρπολημένες άκρες της γης ψάχνοντας για ωραίο τόπο, αφού ήξερε ότι στερημένο από τα νερά δεν γεννά ούτε τα χόρτα, ούτε τα ζώα το χώμα του. Ότι βροχερά σύννεφα δεν στέφουν εκεί τα άδεια ύψη, ότι πάνω από τους όγκους των βράχων, πάνω από τις ξηρές άμμους ασάλευτος απλώνεται ο καυτός αέρας που δεν γνωρίζει δροσερό ίσκιο.
" Άρα οι δύο ήπειροι, σκέφτηκε, υπάρχουν στον κόσμο μας-η μια είναι γεμάτη πάγους, η άλλη-άκρατης ζέστης. Η μια γειτονεύει με την 'Αρκτο, η άλλη-με καυτή φωτιά, καμία απ΄αυτές δεν είναι ικανή να δεκτεί το γένος πολυάριθμων ανθρώπων. Στη μέση όμως υπάρχει ένα νησί που τώρα το σκέπασαν τα βουνά, που αφού θ΄ανοίξουν, θα δεκτούν πόλεις και χωριά των θνητών, θα δεκτούν και τις ζωοδότρες ροές των ποταμών που είναι παιδιά του Ωκεανού."

Αυτά τα βουνά τα χάρισε στις νύμφες, που εξουσιάζουν τις βοσκές και μετά άγγιξε το πιό ψηλό απ΄αυτά με τη ράβδο του. Από το φαράγγι ξεπήδηξε ο Λάδωνας, την καρποφόρα ιλύ του αμέσως η Αρκαδία την έκρυψε στα σπλάχνα της και μετά, όταν ήρθε η ώρα χάρισε στον κόσμο την πανέμορφη κόρη της, τη Δάφνη...."

Nicolas Poussin (Οι Βοσκοί της Αρκαδίας)
Γνωστός πίνακας από την λατινική φράση Et in Arcadia ego

"ΔΕΝ ΥΠΗΡΧΕ ΑΚΟΜΑ Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ ΟΥΤΕ ΤΗΣ ΣΕΛΗΝΗΣ...", όταν δημιουργήθηκε το ανθρώπινο γένος; 

Άραγε αυτό το γένος ήταν πραγματικά ΠΡΟΣΕΛΗΝΟ ;

Είναι χαρακτηριστική η ομολογία του περιηγητή Παυσανία: «τις Ελληνικές παραδόσεις του είδους αυτού, όταν άρχισα να γράφω το έργο μου, τις θεωρούσα μάλλον ανόητες, όταν όμως έφτασα στα Αρκαδικά, σχημάτισα τη γνώμη γι' αυτές πως τον παλιό καιρό οι Έλληνες που λογαριάζονταν ως σοφοί έλεγαν ό,τι είχαν να πουν με αινίγματα και όχι με σαφείς εκφράσεις» (μεταφρ. Ν. Παπαχατζή).
Όσοι συσχετίζουν το όνομα της Αρκαδίας με τα «άκρα» των ορέων βλέπουν τους κατοίκους της να έλκουν την καταγωγή από τους επιζήσαντες του μεγάλου κατακλυσμού, την καταστροφική μανία του οποίου διέφυγαν οι καταφυγόντες στις υψηλές κορυφές. Όπως και ναχει το πράγμα, ουδείς φαίνεται να αρνείται στους Αρκάδες το «αυτόχθονον» και ιδιαίτερα βαρύνουσες, ως προς αυτό, είναι οι αναφορές Ιστορικών όπως ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης, ο Ξενοφών. Την αρχαιότητα της καταγωγής αποδέχεται και ο Αριστοτέλης όταν κάνει λόγο για την εγκατάσταση των Αρκάδων πριν από την εμφάνιση της σελήνης. Η απόδοση στους Αρκάδες του προσωνυμίου «πανσέληνοι» φανερώνει ότι αυτή η πίστη είχε ευρύτατη αποδοχή.

Οι Aρκάδες θεωρούνται οι αρχαιότεροι κάτοικοι της Πελοποννήσου (Ηροδ. Η73), με πρώτο βασιλιά της χώρας και γενάρχη τον Πελασγό, εξ' ου και Πελασγοί. Κατά μία παράδοση είναι ο Πελασγός ήταν υιός του Δία και της Νιόβης. Κατά μία άλλη παράδοση ήταν βασιλιάς του Άργους και κατά μια τρίτη υιός του Ποσειδώνα, αδελφός του Αχαιού και του Φθίου . 

Οι πρώτοι Πελασγοί ζούσαν σε σπήλαια σε και τρέφονταν από το μυελό των οστών των ζώων που κυνηγούσαν, από χόρτα και ρίζες -πολλές φορές βλαβερά- βλαβερών, και ήταν ήσαν εκτεθειμένοι στις μεταβολές του καιρού. O Πελασγός πρώτοςε δίδαξε τους πρωτόγονους αυτούς για να κατεβούν από τα όρη στις πεδιάδες να κατασκευάσουν καλύβες για να στεγαστούν, νά φορούν ως ενδύματα τα δέρματα των χοίρων, να μη τρώνε τα δηλητηριώδη και βλαβερά χόρτα και τις ρίζες, αλλά «τις βαλάνους της δρυός», γι' αυτό και  βαλανηφάγοι ονομάζονταν.

Aυτός εδίδαξε τους υπηκόους του να τρώνε ήμερους καρπούς, να κτίζουν κατοικίες από πελώριους λίθους που είχαν συναρμογή με κολλητική ύλη -τα λεγόμενα  Πελασγικά τείχη- να σπέρνουν δημητριακά, να φτιάχνουν ψωμί, να υφαίνουν ενδύματα, να καλλιεργούν τη γη, να διατηρούν κοπάδια και να τρώνε το κρέας και το γάλα τους, τους δίδαξε να κτίζουν πόλεις και να τις περιβάλλουν με τείχη, διαμόρφωσε θρησκευτικές δοξασίες και πολλά άλλα.
Ο Πελασγός κατά τον Αρκαδικό μύθο που αναφέρει ο Απολλώνιος ο Ρόδιος «ανεδύθη από την γη» και έγινε γενάρχης των ανθρώπων «πριν από την εμφάνιση της Σελήνης». Γι' αυτό οι Αρκάδες εθεωρούντο «Προσέληνοι» ή «Προσεληναίοι». Για το λόγο αυτό οι αρχαίοι Αρκάδες καμάρωναν ότι δεν ήταν μετανάστες,  αλλά αυτόχθονες, απόγονοι του Πελασγού. 

Η μυθολογία εξάλλου, θέλει τους περισσότερους θεούς της αρχαιότητας να έχουν γεννηθεί στα Αρκαδικά βουνά. Η Αρκαδία λεγόταν αρχικά Απία και κατόπιν Πελασγία, ονόματα που δόθηκαν σ' ολόκληρη την Πελοπόννησο. Αργότερα ονομάστηκε Αρκαδία, από τον γιο της Καλλιστούς (κόρης του Λυκάονα) τον Αρκάδα.
Η Αρκαδία των προχωρημένων ιστορικών χρόνων, όπως και αυτή της εποχής του Παυσανία, δεν συνέπιπτε γεωγραφικά με τη σημερινή Αρκαδία. Εκτεινόταν στα οροπέδια και στα βουνά της κεντρικής Πελοποννήσου και είχε μάλιστα μεγαλύτερη έκταση από την τελευταία. Περιελάμβανε μεγάλο τμήμα της σημερινής νότιας Αχαϊας (περιοχές Καλαβρύτων, Λουσών, Κλειτορίας, ορεινός όγκος Αροάνιων, περιοχή Ψωφίδας και Αφροδίσιο όρος), τμήμα της δυτικής Κορινθίας (περιοχές Φενεού και Στυμφαλίας, όρος Κυλλήνη και περιοχές Σκοτεινής και Αλέας) και τη σημερινή νοτιοδυτική Ηλεία (περιοχές Αλίφειρας, Φιγάλειας και Βασσών, Θεισόας του Λυκαίου και η περιοχή της σημερινής Ανδρίτσαινας). Δεν βρεχόταν πουθενά από τη θάλλασσα και δεν περιελάμβανε το μεγαλύτερο μέρος της σημερινής Κυνουρίας. Συνόρευε στα ανατολικά με τη Θυρεάτιδα στην περιοχή των Άνω Δολιανών, στα νότια με την Λακωνία στις περιοχές των Βούρβουρων, Ίασου, Καλτεζών και Αίγυος, και   στα νοτιοδυτικά με τη Μεσσηνία στις περιοχές των Χιράδων, Χράνων και της κοιλάδας του ποταμού της Νέδας.

Oι Aρκάδες ήταν φημισμένοι για την ευρρωστία τους και το ψηλό τους ανάστημα. O λαός είχε κύρια ασχολία την κτηνοτροφία και ήταν πολεμικός λόγω των συνεχών πολέμων που έκανε για τη διατήρηση της ανεξερτησίας του γι' αυτό και ο Όμηρος λέει ότι γνώριζαν να πολεμάνε και ότι ελάμβανον μέρος ως μισθοφόροι σε ξένους πολέμους. Eπειδή δε η χώρα τους ήταν πτωχή πολλοί εκ τούτων έκτισαν αποικίες σε ξένες χώρες.  Κατά δε τον Στράβωνα η ίδια  ή πρωτεύουσα τής η Ρώμη ήταν αρχαιότατη αποικία Aρκάδων (Γαλάνης Κ., 1901).

Οι Αρκάδες ήταν χωρισμένοι σε φυλές και για πρώτη φορά παρουσιάζονται ενωμένοι στον πόλεμο της Τροίας (Ιλ. Β' 603-614), όπου πήραν μέρος με επικεφαλής τον βασιλέα της Τεγέας Αγαπήνορα. Επειδή δεν ήταν θαλασσινοί χρησιμοποίησαν τα πλοία που τους διέθεσε ο Αγαμέμνονας. Κατά την επιστροφή από την Τροία ο Αγαπήνωρ κατευθύνθηκε στην Κύπρο, όπου ίδρυσε στην περιοχή της Πάφου σημαντική αρκαδική αποικία.
Μετά τη σταδιακή εξάπλωση των Δωριαίων στην Πελoπόννησo (11oς-10oς αι.π.Χ.) οι Αρκάδες πήραν ακόμη μέρος στους αγώνες των Μεσσηνίων κατά των Σπαρτιατών, που άρχισαν έντονη επεκτατική πίεση για την κυριαρχία στην Αρκαδία, χωρίς όμως να πετύχουν να την ηγεμονεύσουν, αφού οι Αρκάδες παρά τις διαφωνίες τους είχαν συναίσθηση της φυλετικής και θρησκευτικής τους ενότητας.