Το ξυράφι του Όκκαμ και ο COVID-19. «Κάποιοι, από ημιμάθεια ή ιδιοτελές συμφέρον, δεν μας λένε την αλήθεια…» Γράφει ο Δημήτρης Γκίκας

Έμεινα κι εγώ σπίτι και «ξεκοκάλισα» την Ιστορία της Φιλοσοφίας των Eco – Fedriga (Εκδόσεις Alter Ego). Διαβάζοντας ξαναθυμήθηκα ότι οι βασικές αρχές της επιστήμης ξεκίνησαν από τη φιλοσοφία. Ας δούμε μία από αυτές...

Το ξυράφι του Όκκαμ αποτελεί επιστημονική αρχή και βασικό μεθοδολογικό εργαλείο απαγωγής, το οποίο σήμερα έχει εξελιχθεί στην περίφημη «αρχή της οικονομίας».

Η ανακάλυψη αυτής της αρχής αποδίδεται στον φιλόσοφο και θεολόγο του 14ου αιώνα, φραγκισκανό μοναχό, Γουλιέλμο του Όκκαμ. Στην πραγματικότητα, όμως οι πρώτοι που είχαν πρωτοδιατυπώσει την αρχή αυτή ήταν οι Πυθαγόρειοι, με τη φράση «ἐξ ἐλαχίστων καὶ ἁπλουστάτων ὑποθέσεων δεικνύναι τὰ ζητούμενα» (Μτφρ: Από τις λιγότερες και απλούστερες υποθέσεις να αποδεικνύουμε τα ζητούμενα).

Στη σημερινή επιστημονική γλώσσα, η αρχή αποδίδεται συνήθως με την εξής φράση: «Μεταξύ δύο ή περισσότερων θεωριών, ακόμα κι όταν τα υπόλοιπα δεδομένα φαίνονται ταυτόσημα, να προτιμούμε την απλούστερη».

Ας αναφέρουμε ένα παράδειγμα της αρχής: Ένας γιατρός αποφασίζει να δώσει μια φαρμακευτική αγωγή σ’ έναν ασθενή. Οι πρώτες ενδείξεις είναι καλές κι ο ασθενής φαίνεται πως αναρρώνει. Όμως, μετά από ένα μικρό διάστημα, τελικά η υγεία του ασθενούς επιδεινώνεται και πεθαίνει.

Πολλές εξηγήσεις μπορεί κανείς να δώσει για το τελικό αποτέλεσμα, με πιθανές επικρατέστερες τις εξής δύο:

Α. Η ασθένεια ήταν περισσότερο περίπλοκη απ’ όσο φαινόταν (κάποια «εξωτική» ασθένεια, μυστηριώδης νόσος κλπ)

Β. Λάθος γιατρού (λάθος διάγνωση ή λάθος δοσολογία ή λάθος φάρμακο)

Προφανώς, η απλούστερη εξήγηση είναι η δεύτερη.

Ας αναφέρουμε ένα δεύτερο παράδειγμα: Ένας ασθενής πηγαίνει σε δύο διαφορετικούς γιατρούς για να διαγνώσει τόσο το είδος της ασθένειας, όσο και το είδος θεραπείας που πρέπει να λάβει. Καθένας από τους γιατρούς αυτούς του δίνει δύο εντελώς διαφορετικές απαντήσεις.

Επικρατέστερες εξηγήσεις:

Α. Η Ιατρική δεν είναι επιστήμη, αλλά κομπογιαννιτισμός, καθώς δεν έχει σταθερές επιστημονικές βάσεις κι όλοι οι γιατροί λειτουργούν καθαρά εμπειρικά (και μάλιστα με βάση την προσωπική τους εμπειρία)

Β. Ένας από τους δύο γιατρούς είναι ο κομπογιαννίτης κι ο άσχετος ή ίσως, επειδή θέλει να πάρει λεφτά, προτείνει τρόπο θεραπείας ακριβότερο ή εστιασμένο στη δική του ειδικότητα.

Είναι προφανές ότι η απλούστερη εξήγηση είναι η δεύτερη.

Εφαρμόστε τα δύο παραπάνω παραδείγματα στις σοβαρές διχογνωμίες που υφίστανται αυτή τη στιγμή στην παγκόσμια ιατρική κοινότητα για μια πληθώρα θεμάτων που σχετίζονται με την πανδημία: ο ιός είναι τεχνητός ή φυσικός, όσοι ασθενούν αποκτούν ανοσία ή όχι, ποιος ο ρυθμός εξάλειψης του ιού, ποιοι παράγοντες τον καταστρέφουν κ.ο.κ.

Η απλούστερη εξήγηση: κάποιοι, από ημιμάθεια ή ιδιοτελές συμφέρον, δεν μας λένε την αλήθεια…