Η πανούκλα του Λονδίνου το 1665 και ο κορονοϊός… Πολλές οι ομοιότητες

«Ημερολόγιο της Χρονιάς της Πανούκλας» (1722). Αν και πρόκειται για έργο μυθοπλασίας, περιγράφει ανατριχιαστικά το χρονικό της πανδημίας που έπληξε το Λονδίνο το 1665, όπως σχολιάζει ο Ντέιβιντ Ρόμπερτς, καθηγητής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ στο Λονδίνο, σε νέο άρθρο στο The Conversation...

Στο βιβλίο ο Ντεφόε γράφει για τα περιοριστικά μέτρα που είχαν επιβάλει οι τότε αρχές – και το πώς οι πολίτες προσπαθούσαν να τα παρακάμψουν. Για την απόγνωση των οικογενειών που δεν μπορούσαν να κηδέψουν κανονικά τους αγαπημένους τους. Για τον μαζικό πανικό, καθώς ο κόσμος προσπαθούσε να καταλάβει από πού είχε προέλθει η ασθένεια, πώς μεταδιδόταν, πώς μπορούσε να προστατευτεί κάποιος και ποιες πιθανότητες επιβίωσης είχε ένας ασθενής. Και, όπως συμβαίνει σήμερα, οι ψευδείς ειδήσεις, οι δεισιδαιμονίες και οι απάτες από τσαρλατάνους γνώριζαν δόξες.

Η πανούκλα ή βουβωνική πανώλη ήταν, φυσικά, πολύ πιο τρομακτική από τον νέο κορονοϊό, καθώς η θνησιμότητα άγγιζε το 75%. Αλλά στις αντιδράσεις του κόσμου, αναγνωρίζουμε ανατριχιαστικές ομοιότητες με το σήμερα.

Θεωρίες συνωμοσίας και νταήδες

Ο κεντρικός χαρακτήρας του Ντεφόε αφηγείται ότι ο δήμαρχος διέταξε τα κρούσματα να κλειδώνονται στα σπίτια τους, με φύλακες να φρουρούν την εξώπορτα. Κάποιοι προσπάθησαν να βγάλουν αντικλείδια, ενώ άλλοι δωροδοκούσαν ή σκότωναν τους φύλακες προκειμένου να δραπετεύσουν.

Στη βουβωνική πανώλη, καθώς δεν μπορούσαν να είναι βέβαιοι ότι κάποιος πέθαινε από την ίδια την ασθένεια, τα μέσα ανέφεραν τον θάνατο ενός ασθενή «με» βουβωνική πανώλη και όχι «από» βουβωνική πανώλη – κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τη σύγχρονη ειδησεογραφία. Η καταγραφή των κρουσμάτων ήταν εξαιρετικά δύσκολη, δεδομένου μάλιστα ότι κάποιες οικογένειες, για να αποφύγουν τον εγκλεισμό, κρατούσαν μυστικό το γεγονός ότι είχε αρρωστήσει κάποιο μέλος τους.

Όπως και πολλοί σύγχρονοι χρήστες των social media, έτσι και ο αφηγητής του Ντεφόε αγανακτούσε με όσους άνοιγαν τις ταβέρνες τους στη διάρκεια της πανδημίας και περνούσαν τις μέρες και τις νύχτες τους πίνοντας και χλευάζοντας όποιον διαμαρτυρόταν. Αργότερα, εκδηλώνοντας μια από τις λιγότερο ανθρώπινες πλευρές του, εκφράζει την ικανοποίησή του όταν μαθαίνει ότι μια τέτοια ομάδα από νταήδες, που του είχε επιτεθεί, αρρωσταίνει με βουβωνική πανώλη και πεθαίνει.

Σήμερα διαβάζουμε για περιπτώσεις ανθρώπων που φέρονται να βήχουν επίτηδες μπροστά σε άλλους για να τους μεταδώσουν τον ιό, καθώς και θεωρίες συνωμοσίας που θέλουν τον κορονοϊό να αναπτύχθηκε σε εργαστήριο για να λειτουργήσει ως βιολογικό όπλο μαζικής εξόντωσης. Σε ανάλογες υποθέσεις ενδίδει και ο ήρωας του «Ημερολογίου», ακούγοντας διάφορες ιστορίες για αρρώστους που ανέπνεαν σε πρόσωπα περαστικών και για μολυσμένους άντρες που επίτηδες αγκάλιαζαν και φιλούσαν γυναίκες στο δρόμο.

«Δημοκρατικές» πανδημίες;

Και παρόλο που λέγεται ότι ο κορονοϊός δεν κάνει διακρίσεις σε κοινωνικοοικονομικές τάξεις, ο Ντεφόε σχολιάζει μέσα από το βιβλίο του ότι στην πραγματικότητα υφίστανται διακρίσεις ακόμα και σε μια πανδημία: ότι η βουβωνική πανώλη έπληττε κυρίως τους φτωχούς, που ζούσαν στριμωγμένοι σε μικρούς χώρους, που δεν μπορούσαν να δραπετεύσουν από τις μεγάλες πόλεις όπως οι πιο εύποροι, και που ήταν πιο ευάλωτοι σε λανθασμένες συμβουλές.

Υπάρχει και ένα τρομακτικό δίδαγμα που μπορούμε να αποκομίσουμε από το βιβλίο. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος, όπως γράφει ο Ντεφόε, ήταν όταν ο κόσμος νόμιζε ότι η πανδημία είχε περάσει και άρχιζε να βγαίνει ξανά έξω. Τότε, υπήρχε έξαρση των κρουσμάτων.

«Η λογοτεχνία της πανούκλας είναι ένα είδος από μόνη της» καταλήγει ο αρθρογράφος. «Τι έλκει συγγραφείς και αναγνώστες σε ένα τόσο αποκρουστικό θέμα; Ίσως κάτι όχι απόλυτα υγιές. Για τους συγγραφείς, είναι ευκαιρία να εξερευνήσουν έναν κόσμο όπου φαντασία και πραγματικότητα αλλάζουν θέσεις. Για τους αναγνώστες, είναι η αίσθηση ότι μπορούν να τρυπώσουν μαζί με τον συγγραφέα στα κατάβαθα της πανδημίας και να επιβιώσουν».

ΠΗΓΗ: SPUTNIK