Πώς κόβεται ο γόρδιος δεσμός του μεταναστευτικού – Οι μαζικές απελάσεις-επαναπατρισμοί. Του Σταύρου Λυγερού

Το τρίτο μέρος του αφιερώματος για το πως μπορεί να κοπεί ο γόρδιος δεσμός του μεταναστευτικού ασχολείται με το πως μπορεί να πραγματοποιηθεί η άμεση απέλαση-επαναπατρισμός όσων η αίτηση για παροχή ασύλου απορρίπτεται. Αυτό, όμως, προϋποθέτει...

την σε διάστημα ολίγων μηνών διεκπεραίωση των συσσωρευμένων αιτήσεων για άσυλο, ώστε να ξεκαθαρίσει η ήρα από το στάρι. Εάν τα δύο αυτά μέτρα εφαρμοσθούν με αυστηρότητα και συνέπεια, η ανάσχεση της παράνομης μετανάστευσης θα είναι εντυπωσιακή.Όσοι εισέρχονται πρέπει να μεταφέρονται σε κλειστά προαναχωρησιακά κέντρα μέχρι να εξεταστεί η αίτηση για παροχή ασύλου και εάν αυτή απορριφθεί να παραμένουν εκεί μέχρι την επαναπροώθησή τους στην Τουρκία, ή τον επαναπατρισμό τους. Εάν η Τουρκία δεχθεί άμεσα πίσω όλους όσους κρίνονται ότι δεν δικαιούνται άσυλο, το πρόβλημα θα λυθεί σε μεγάλο βαθμό. Υπάρχουν, ωστόσο, ισχυρές ενδείξεις ότι η Άγκυρα δεν θα ανταποκριθεί στη δέσμευση που έχει αναλάβει με την ευρωτουρκική συμφωνία του 2016. Ο Ερντογάν έχει ομολογήσει ότι χρησιμοποιεί τους μετανάστες σαν όπλο για να εκβιάσει την ΕΕ, αλλά και για να καταπονήσει την Ελλάδα.

Τα οικονομικά κίνητρα της ΕΕ για οικειοθελή επαναπατρισμό δεν είναι εναλλακτική λύση. Δεν έχουν αποδώσει αξιόλογα αποτελέσματα κι αυτό ήταν εξαρχής αναμενόμενο. Η οικογένεια ενός τυπικού παράνομου οικονομικού μετανάστη έχει κατά κανόνα δαπανήσει σημαντικό γι’ αυτήν ποσό για να χρηματοδοτηθεί η παράνομη μετάβασή του στην Ευρώπη. Η οικογένεια περιμένει απ’ αυτόν να πιάσει δουλειά και να αρχίσει να στέλνει πίσω εμβάσματα.

Ο οικειοθελής επαναπατρισμός ισοδυναμεί με διάψευση των προσδοκιών και κατά κανόνα με ηθική απαξίωση. Είναι ντροπή για έναν μετανάστη από μία παραδοσιακή (κατά κανόνα μουσουλμανική) κοινωνία να επιστρέψει οικειοθελώς στο χωριό του. Αντιθέτως, εάν απελαθεί έχει δικαιολογία. Ο οικειοθελής επαναπατρισμός, λοιπόν, θα αποδώσει μόνο εάν οι παράνομοι μετανάστες πεισθούν από τα γεγονότα ότι όσοι δεν επαναπατρίζονται οικειοθελώς θα επαναπροωθούνται στην Τουρκία και θα απελαύνονται στις χώρες τους.

Ευρωπαϊκό πρόβλημα ευρωπαϊκή αντιμετώπιση

Το συμπέρασμα είναι ότι εάν η Τουρκία δεν ανταποκριθεί, μόνη λύση είναι οι μαζικές απελάσεις, οι οποίες και θα στείλουν το μήνυμα σε όσους από τις χώρες προέλευσης του Τρίτου Κόσμου σχεδιάζουν να εισέλθουν στην Ευρώπη ότι πρόκειται για "άλμα στο κενό". Ο μαζικός επαναπατρισμός όσων η αίτηση για άσυλο απορρίφθηκε, όμως, δεν μπορεί να γίνει μόνο από την Ελλάδα.

Τα προξενεία των χωρών προέλευσης στην Αθήνα δίνουν με το σταγονόμετρο τα αναγκαία έγγραφα για την απέλαση. Πρώτον, επειδή οι κυβερνήσεις τους είναι απρόθυμες. Δεύτερον, επειδή οι εδώ προξενικές αρχές δέχονται απειλές από τα κυκλώματα ή συνεργάζονται μαζί τους. Οι χώρες προέλευσης ουσιαστικά εμποδίζουν τον επαναπατρισμό δικών τους πολιτών, προσδοκώντας τα εμβάσματα που αυτοί θα στείλουν μελλοντικά στις οικογένειές τους και τα οποία αποτελούν σημαντική ένεση για τις τοπικές οικονομίες.

Η Ελλάδα δεν έχει τη δύναμη να τις πιέσει, αλλά η ΕΕ μπορεί. Με όλες σχεδόν τις χώρες προέλευσης παράνομων μεταναστών η ΕΕ έχει συνάψει ποικίλες συμφωνίες. Με άλλα λόγια, διαθέτει τα αναγκαία πολιτικά, διπλωματικά και οικονομικά όπλα για να τις πειθαναγκάσει. Όταν επιβάλλει οικονομικές κυρώσεις στη Ρωσία για το Ουκρανικό, είναι έλλειμμα πολιτικής βούλησης και όχι αντικειμενική αδυναμία η μη άσκηση πιέσεων, συμπεριλαμβανομένης της απειλής κυρώσεων, σε πολύ πιο αδύναμες χώρες.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

Η διαδικασία είναι απλή. Οι λίστες με τα ονόματα των προς απέλαση παράνομων μεταναστών από όλες τις χώρες-μέλη θα στέλνονται στις αρχές των χωρών προέλευσης και από εκεί να εξασφαλίζονται τα αναγκαία έγγραφα, μέσω των εκεί διπλωματικών αντιπροσωπειών της ΕΕ. Από εκεί και πέρα, ναυλωμένα αεροπλάνα με ειδικές πτήσεις πρέπει να επαναπατρίζουν μαζικά τους παράνομους μετανάστες.

Επειδή οι επαγγελματίες αλληλέγγυοι των παράνομων μεταναστών επικαλούνται όλο αυτό το διάστημα το διεθνές δίκαιο για να εμποδίζουν επαναπροωθήσεις και απελάσεις, την απάντηση τους την δίνει η ομόφωνη απόφαση του ίδιου του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο θεωρείται υπερευαίσθητο στο ζήτημα αυτό. Με απόφασή του, λοιπόν, θεωρεί νόμιμες τις μαζικές επαναπροωθήσεις μεταναστών, χωρίς προηγούμενη εξατομικευμένη εξέταση των φακέλων τους, όταν αυτοί εισέρχονται παράνομα στην επικράτεια της χώρας που διατάσσει την απομάκρυνση τους.

Η απόφαση δικαίωσε την Ισπανία η οποία αποφάσισε ομαδική επιστροφή στο Μαρόκο περίπου 75 πολιτών τρίτων χωρών (προσφύγων και μεταναστών), οι οποίοι επιχείρησαν να εισέλθουν παράνομα στην ισπανική επικράτεια. Στο σκεπτικό της απόφασης αναφέρεται ότι οι ίδιοι οι μετανάστες έθεσαν τον εαυτό τους σε "παράνομη κατάσταση", αποφασίζοντας να εισέλθουν στην Ισπανία όχι από εξουσιοδοτημένο σημείο εισόδου.

Ο επαναπατρισμός των προσφύγων

Πέρα, όμως, από τις μαζικές απελάσεις-επαναπατρισμούς των παράνομων μεταναστών, υπάρχει και το ζήτημα του επαναπατρισμού των προσφύγων. Με την εξαίρεση ατόμων, τα οποία στην πατρίδα τους διώκονται προσωπικά για ιδεολογικούς, πολιτικούς, θρησκευτικούς ή άλλους λόγους, οι άνθρωποι που έφυγαν από τις εστίες τους επειδή γινόταν πόλεμος, είναι υποχρεωμένοι να επιστρέψουν εκεί όταν οι ένοπλες συγκρούσεις σταματήσουν.

Ας πάρουμε το παράδειγμα των Σύριων, οι οποίοι χαρακτηρίσθηκαν μαζικά πρόσφυγες λόγω του πολέμου. Σήμερα, με εξαίρεση την περιοχή του Ιντλίμπ, στη Συρία δεν λαμβάνουν χώρα ένοπλες συγκρούσεις. Αυτό σημαίνει ότι όσοι κατοικούσαν σε περιοχές, στις οποίες έχει αποκατασταθεί η ειρήνη υποχρεούνται να επιστρέψουν. Προφανώς, όσοι κατάφεραν και βρέθηκαν στην Ευρώπη επιδιώκουν να παραμείνουν εδώ και να φτιάξουν μία νέα ζωή.

Αυτό μπορεί να είναι σε ανθρώπινο επίπεδο κατανοητό, αλλά δεν είναι και αποδεκτό. Το άσυλο τους δόθηκε για όσο χρόνο κινδύνευαν. Το καθεστώς του πρόσφυγα δεν είναι αιώνιο. Διαρκεί όσο υφίσταται ο κίνδυνος για ένα άτομο. Εάν ο πρόσφυγας παραμείνει στη χώρα που κατέφυγε παρότι στην πατρίδα του δεν κινδυνεύει, τότε από πρόσφυγας μετατρέπεται σε οικονομικό μετανάστη. Από τη στιγμή, λοιπόν, που στο 80% της Συρίας δεν υπάρχουν πλέον ένοπλες συγκρούσεις, οι Σύριοι που κατοικούσαν εκεί πρέπει να επαναπατρισθούν. Το ίδιο ισχύει και για το Αφγανιστάν και για οποιαδήποτε άλλη χώρα.