Η απουσία της ΑΟΖ στην τραγωδία των ψαράδων μας που τους τρομοκρατούν οι Τούρκοι. Του Θεόδωρου Καρυώτη

Από την στιγμή που οι Τούρκοι αποφάσισαν να παριστάνουν τους Κινέζους στην Ανατολική Μεσόγειο, δεν υπάρχει καμία ελπίδα να λύσουμε τις θαλάσσιες διαφορές μας μαζί τους. Κάποτε ήλπιζα ότι πηγαίνοντας στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης θα σέβονταν την απόφαση του Δικαστηρίου....
Τώρα πιστεύω ότι θα γράψουν στα παλιά τους τα παπούτσια την απόφαση της Χάγης, εάν ποτέ προσφύγουν εκεί, ενεργώντας όπως οι Κινέζοι στην Σινική Θάλασσα, μια και η Τουρκία αποτελεί την μεγαλύτερη δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο.
Πολλοί με αγνόησαν, πριν 35 χρόνια, όταν έγραψα ότι ο κύριος λόγος της απόρριψης της ΑΟΖ από την Τουρκία ήταν το θέμα της Αλιείας. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι, σήμερα, θέλουν να ανοίξουν ένα μεγαλύτερο μέτωπο αυξάνοντας τις απειλές τους προς τους ψαράδες μας στο Αιγαίο.
Δυστυχώς, οι Κύπριοι και οι Έλληνες ασχολούνται αποκλειστικά με τους υδρογονάνθρακες και δεν βλέπουν την μεγαλύτερη εικόνα που αφορά όλα τα προβλήματα στις σχέσεις μας με τους Τούρκους και όχι μόνο τους υδρογονάνθρακες.
Έτσι, ο Μιχάλης Ιγνατίου γράφει:

«Ο ισλαμιστής πρόεδρος της Τουρκίας, εκτοξεύει πάλι απειλές εναντίον της κυπριακής ΑΟΖ και δεν βλέπει τα χάλια του.  Περιέργως σιώπησε για το Αιγαίο, εκτός αν μας επιφυλάσσει το «θερμό καλοκαίρι» στο τέλος του μήνα. Ως γνωστόν είναι άβυσσος η ψυχή του. Αυτή τη στιγμή είναι δύσκολο να "χτυπήσει" την Ελλάδα, καθώς η τουρκική οικονομία οδηγείται στα τάρταρα... Απειλεί μονίμως την Κύπρο, επειδή θεωρεί ότι εκεί είναι ο αδύνατος κρίκος του Ελληνισμού. Υπάρχει, όμως, και μία άλλη εξήγηση. Τρέχει να προλάβει «τετελεσμένα» από τις διεθνείς εταιρείες που ετοιμάζουν τα τρυπάνια τους για τις γεωτρήσεις.»
Αυτά είναι απολύτως σωστά αλλά συνεχίζουμε να επικεντρώνουμε την προσοχή μας μόνο στους υδρογονάνθρακες και την βραχυπρόθεσμη πολιτική της Τουρκίας. Είμαι πεπεισμένος ότι η Τουρκία, δρα πλέον, με ένα μακροχρόνιο σχέδιο, που περιλαμβάνει τα πάντα. Δηλαδή τα χωρικά ύδατα, την ΑΟΖ, πολλά από τα νησιά μας, τους υδρογονάνθρακες, αλλά και τα ψάρια μας!  Και το πιο σημαντικό, ακολουθώντας την Κίνα, στο τέλος θα απαιτήσει την συνεκμετάλλευση των υδρογονανθράκων και αλιευμάτων της Ανατολικής Μεσογείου.  
Το μεγάλο μυστικό της Τουρκίας ήταν ότι πολέμησε κυρίως το θέμα της ΑΟΖ και των νησιών όλα τα εννιά χρόνια της Τρίτης Διάσκεψης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), γιατί γνώριζε ότι τα άρθρα της ΑΟΖ που ασχολούνται διεξοδικά με τα θέματα της αλιείας ευνοούσαν τα νησιά του Αιγαίου πελάγους.
Το άρθρο της Σύμβασης της UNCLOS, που «έκοψε τα πόδια» των Τούρκων αναφέρει:
Άρθρο 56 Δικαιώματα, δικαιοδοσίες και υποχρεώσεις του παράκτιου κράτους στην αποκλειστική οικονομική ζώνη 
1. Στην αποκλειστική οικονομική ζώνη το παράκτιο κράτος έχει:
α) κυριαρχικά δικαιώματα που αποσκοπούν στην εξερεύνηση, εκμετάλλευση, διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πόρων, ζωντανών ή μη, των υπερκειμένων του βυθού της θάλασσας υδάτων, του βυθού της θάλασσας και του υπεδάφους αυτού, ως επίσης και με άλλες δραστηριότητες για την οικονομική εκμετάλλευση και εξερεύνηση της ζώνης, όπως η παραγωγή ενέργειας από τα ύδατα, τα ρεύματα και τους ανέμους
Οι Κινέζοι βρίσκονται σε ακόμα χειρότερη θέση, διότι πρωτοστάτησαν στην δημιουργία της ΑΟΖ, υπέγραψαν και επικύρωσαν την UNCLOS και τώρα παρά την καταδίκη τους από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης παραβιάσουν τις διατάξεις του με ένα εντελώς προκλητικό, και πολλές φορές, ειρωνικό ύφος.
Κατά τη διάρκεια της διάσκεψης της UNCLOS (1973-1982) στο θέμα της αλιείας πρωτοστάτησαν τα κράτη της Λατινικής Αμερικής, από τα οποία προήλθε και η ιδέα της δημιουργίας  της ΑΟΖ, διότι ήθελαν να προστατέψουν την αλιεία τους.  Το κύριο άρθρο του UNCLOS που αναφέρεται στην αλιεία είναι το άρθρο 61, το οποίο περιλαμβάνει τα κύρια σημεία για τους ζώντες πόρους των θαλασσών και των ωκεανών.

Άρθρο 61: Διατήρηση των ζώντων πόρων

1.     Το παράκτιο κράτος καθορίζει το επιτρεπτό όριο αλίευσης των ζωντανών πόρων στην αποκλειστική οικονομική ζώνη.
2.     Το παράκτιο κράτος, λαμβάνοντας υπόψη τα πλέον αξιόπιστα επιστημονικά δεδομένα που έχει στη διάθεσή του, διασφαλίζει, με κατάλληλα μέτρα προστασίας και διαχείρισης, ότι η διατήρηση των ζωντανών πόρων μέσα στην αποκλειστική οικονομική ζώνη τους δεν κινδυνεύει από την υπερεκμετάλλευση. Το παράκτιο κράτος και οι αρμόδιοι διεθνείς οργανισμοί, υποπεριφερειακοί, περιφερειακοί ή παγκόσμιοι, συνεργάζονται προς αυτόν τον σκοπό κατά τον πλέον αρμόζοντα τρόπο.
3.     Τα μέτρα αυτά αποσκοπούν επίσης στη διατήρηση και στην αποκατάσταση των πληθυσμών των αλιευμάτων σε επίπεδα που να καθιστούν δυνατή τη μέγιστη διαρκή απόδοση, λαμβάνοντας υπόψη τους σχετικούς περιβαλλοντικούς και οικονομικούς παράγοντες, περιλαμβανομένων των οικονομικών αναγκών των παράκτιων αλιευτικών κοινοτήτων και των ειδικών αναγκών των αναπτυσσόμενων κρατών, και λαμβάνοντας επίσης υπόψη τις αλιευτικές μεθόδους, την αλληλεξάρτηση των αποθεμάτων και τις τυχόν γενικώς προτεινόμενες διεθνείς ελάχιστες προδιαγραφές, υποπεριφερειακού, περιφερειακού ή παγκόσμιου χαρακτήρα.
4.     Κατά τη λήψη των μέτρων αυτών το παράκτιο κράτος θα λαμβάνει υπόψη τις επιπτώσεις σε είδη που συνδέονται ή εξαρτώνται από τα αλιευόμενα είδη, με σκοπό τη διατήρηση ή αποκατάσταση των πληθυσμών αυτών σε επίπεδα που να μην κινδυνεύει σοβαρά η αναπαραγωγή τους.
5.     Διαθέσιμες επιστημονικές πληροφορίες, στατιστικά στοιχεία που αφορούν τον όγκο των αλιευμάτων και την αλιευτική δραστηριότητα, καθώς και άλλα στοιχεία σχετικά με τη διατήρηση των αποθεμάτων ιχθύων παρέχονται και ανταλλάσσονται σε τακτική βάση μέσω των αρμόδιων διεθνών οργανισμών, υποπεριφερειακών, περιφερειακών ή παγκοσμίων, όπου αρμόζει σχετικά, και με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων κρατών, συμπεριλαμβανομένων των κρατών των οποίων οι υπήκοοι δικαιούνται να αλιεύουν στην αποκλειστική οικονομική ζώνη.

Η Ελληνική Αλιεία
Η αλιεία στην Ελλάδα έχει μια πολύ αρχαία παράδοση. Διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα και κείμενα έχουν βρεθεί στην Κρήτη και αλλού, καθώς και περιγραφές από διάσημους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, όπως είναι ο Αισχύλος, ο Ησίοδος και ο Ξενοκράτης, που δείχνουν ότι η αλιεία έχει παίξει έναν σημαντικό ρόλο στη ζωή των Ελλήνων, τουλάχιστον από το 2000 π.Χ. Κατά τη διάρκεια της Ομηρικής περιόδου η ελληνική αλιεία είχε σχεδόν εξαφανιστεί, διότι οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν την αλιεία κατώτερη και χωρίς αξία δραστηριότητα. Ο Πλάτωνας είχε ισχυριστεί ότι η αλιευτική δραστηριότητα είναι μια απασχόληση ανάξια ευγενών ανδρών, διότι χρησιμοποιεί κατεργαριά αντί δεξιοτεχνίας, και επομένως δεν παράσχει στους νέους την ευκαιρία να εξασκήσουν τα κορμιά τους, όπως θα έκαναν εάν κυνηγούσαν άγρια ζώα
Οι Έλληνες ψαράδες μέχρι την Ελληνική Επανάσταση του 1821 ήταν πολύ λίγοι και χρησιμοποιούσαν απαρχαιωμένες μεθόδους ψαρέματος, με μοναδικό σκοπό να προμηθεύσουν τροφή στις οικογένειές τους. Το πρώτο βασιλικό διάταγμα, το 1834, επέτρεπε το ψάρεμα σαρδελών (sardines) όχι μόνο από τους Έλληνες, αλλά και από τους ψαράδες άλλων κρατών. Η Ελλάδα σε ολόκληρη την ιστορία της υπήρξε ένα μεγάλο θαλάσσιο κράτος, αλλά πάντα ήταν φημισμένη για τον εμπορικό της στόλο και όχι για την αλιεία

Η Τουρκική Αλιεία

Η Τουρκία, αντίθετα από την Ελλάδα, δίνει ιδιαίτερη σημασία στον τομέα της αλιείας. Το κοινωνικό και οικονομικό σχέδιο με τίτλο «Vision 2023» προβλέπει ότι η Τουρκία θα γίνει ο μεγαλύτερος παραγωγός αλιείας στην ΕΕ όταν η Τουρκία γίνει πλήρες μέλος της, κάτι που σήμερα είναι εκτός πραγματικότητας. Οι Τούρκοι αρνούνται να προσχωρήσουν στην UNCLOS που αποτελεί έναν από τους όρους για την πλήρη ένταξή της στην ΕΕ. Όταν συζητείτο το θέμα της ΑΟΖ στον ΟΗΕ, η Τουρκία κατάλαβε πολύ νωρίς ότι αυτή η έννοια εξυπηρετούσε τα συμφέροντα της Ελλάδας στα θέματα αλιείας στο Αιγαίο Αρχιπέλαγος. Η ελληνική κυβέρνηση, δυστυχώς, πίστευε, λανθασμένα, ότι το πρόβλημα της Τουρκίας ήταν το θέμα των υδρογονανθράκων στην περιοχή.
Η Αδιαφορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Ελληνική Αλιεία.
Η ΕΕ, η οποία είχε μια ενεργή παρουσία στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (1973-1982), αντιλήφθηκε ότι η ΑΟΖ θα βοηθήσει στη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής θαλάσσιας πολιτικής. Βέβαια αυτή η θαλάσσια πολιτική είχε ξεκινήσει πριν καν υπάρξει ΑΟΖ, αλλά μετά το 1982 δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στα θέματα που αφορούν τις θάλασσες της ΕΕ και ιδιαίτερα στα θέματα της αλιείας. Η ΕΕ των 28 κρατών εκτείνεται από τη Βόρεια θάλασσα και τη Βαλτική θάλασσα στον βορρά, την Ιρλανδική θάλασσα και τον Ατλαντικό ωκεανό στη δύση και στη Μεσόγειο θάλασσα, και τη Μαύρη θάλασσα στον νότο και στην ανατολή. Είκοσι τρία από τα είκοσι οχτώ κράτη είναι παράκτια και έτσι οι ακτές της καλύπτουν πάνω 67.000 χλμ.
        Βέβαια ο κύριος λόγος της συμμετοχής της τότε Ευρωπαϊκής Κοινότητας στη διάσκεψη ήταν το γεγονός ότι τα κράτη-μέλη της είχαν μεταβιβάσει ορισμένες αρμοδιότητες σ' αυτήν. Οι αρμοδιότητες αυτές αφορούσαν βασικά τα θέματα της αλιείας, της εμπορικής πολιτικής και της διατήρησης του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Όταν στα μέσα της δεκαετίας του 1970 η Ευρωπαϊκή Κοινότητα αντιλήφθηκε ότι μια ΑΟΖ 200 ν.μ. σύντομα θα εξαπλωθεί σε όλες τις ηπείρους, αποφάσισε να μελετήσει το θέμα, για να διαπιστώσει αν πρέπει και η ίδια να αποκτήσει μια τέτοια ζώνη.
        Έτσι η ΕΕ (τότε Ευρωπαϊκή Κοινότητα), έχοντας αναλύσει το όφελος/κόστος από μια ΑΟΖ 200 ν.μ., έκανε ένα πολύ βασικό βήμα τον Νοέμβριο του 1976, συμφωνώντας σε τρεις βασικές αρχές:
1.     Στην επέκταση των αλιευτικών ζωνών όλων των κρατών-μελών της στα 200 ν.μ., αλλά εξαιρούντο τα κράτη της Μεσογείου.
2.     Στη μεταβίβαση στην Κοινότητα της αποκλειστικής αρμοδιότητας για τις διαπραγματεύσεις για αλιευτικές συμφωνίες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας με κράτη μη μέλη της.
3.     Η Κοινότητα συμφώνησε σε ορισμένες αρχές για τη μελλοντική της πολιτική σε θέματα διαχείρισης και διατήρησης των αλιευτικών πόρων.

Αλλά η πιο σημαντική απόφαση ελήφθη στις 25 Ιανουαρίου 1983 (Council Resolution No. 170/83) όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση ζήτησε από όλα τα παράκτια κράτη της να δημιουργήσουν μια αλιευτική ζώνη 12 ν.μ. ανεξάρτητα εάν δίέθεταν χωρικά ύδατα 6 ή 12 ν.μ. που άρχιζε την 1η Ιανουαρίου 1993. Δυστυχώς, η ΕΕ προχώρησε σε αναβολή αυτής της απόφασης μετακινώντας την έναρξη ισχύος της για δέκα χρόνια αργότερα, δηλαδή το έτος 2002.
Η Τουρκία αντέδρασε και ζήτησε από την ΕΕ να μην υλοποιήσει αυτή τη ζώνη στην Μεσόγειο. Έτσι το Υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας, στις 25 Οκτωβρίου 1990, κάλεσε στην Άγκυρα όλους τους πρέσβεις των κρατών μελών της ΕΕ εκτός από τον Έλληνα πρέσβη, για να διαμαρτυρηθεί για αυτή την απόφαση και να ζητήσει να μην ισχύει για την Μεσόγειο! 
 Δυστυχώς, η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη όχι μόνο δεν παραπονέθηκε για τον αποκλεισμό του Έλληνα πρέσβη αλλά ούτε αντέδρασε στη θέση της Τουρκίας που έθιγε κυριαρχικά μας εθνικά δικαιώματα στο Αιγαίο. 
Έτσι η ΕΕ αποδέχτηκε τα αίτημα της Τουρκίας και σήμερα βλέπουμε ξεκάθαρα τα τραγικά λάθη μας και την τεράστια ταλαιπωρία των ψαράδων μας.  
Από την πλευρά της, η Ε.Ε. όχι μόνο υπέγραψε την UNCLOS του 1982, αλλά και το επικύρωσε την 1η Ιανουαρίου 1998, γεγονός που ενίσχυσε την αρμοδιότητά της σε όλους τους τομείς στους οποίους το Μέρος V της Σύμβασης παρέχει δικαιώματα και υποχρεώσεις στα παράκτια κράτη. 
Έτσι, σήμερα η Κυπριακή ΑΟΖ είναι στην ουσία, επίσης, ΑΟΖ της Ε.Ε. Είναι, επομένως, υποχρέωση της Ε.Ε. να υπερασπιστεί σήμερα την ΑΟΖ ενός κράτους- μέλους της. Βέβαια, γνωρίζοντας την κατάσταση που επικρατεί στην ΕΕ, αυτό φαίνεται ως όνειρο θερινής νυκτός. 
Αυτό που διακυβεύεται σήμερα είναι η ικανότητα της ΕΕ να δρα ως γεωπολιτικός παίκτης,  που αντιλαμβάνεται τις προκλήσεις της εποχής, αλλά δυστυχώς η ουσιαστική έλλειψη κοινής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής αποτελούν την αχίλλειο πτέρνα της Ευρώπης.
Όπως έγραψε ο Πέτρος Μηλιαράκης:
«Μια ψύχραιμη παρατήρηση των τελευταίων γεγονότων δείχνει, ότι όταν ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ερντογάν... «αναπολεί» τα τετραγωνικά χιλιόμετρα εδαφών που είχε η Οθωμανική Αυτοκρατορία, δεν εκδηλώνει τίποτα ολιγότερο παρά τη βουλιμία της Τουρκίας να ανακτήσει τα χαμένα εδάφη μιας εποχής που παρήλθε, παρήκμασε και ηττήθηκε οριστικώς και αμετακλήτως!».
Εκείνο πάντως που εμείς πρέπει, οπωσδήποτε, να αντιληφθούμε είναι ότι η βουλιμία της Τουρκίας θα υπάρχει και μετά τον Ερντογάν και πρέπει να κάνουμε μακροπρόθεσμα σχέδια υποστήριξης των θαλασσών μας.
Ασχολούμεθα καθημερινά με τις χιλιάδες παραβιάσεις του εναερίου χώρου μας από το 1973 μέχρι σήμερα, αλλά αγνοούμαι τις χιλιάδες παραβιάσεις των αλιευτικών σκαφών μας. Μεγάλα και μικρά παράκτια κράτη όταν παραβιάζονται οι θάλασσές τους, από παράνομες ενέργειες ψαράδων άλλων κρατών, δεν διστάζουν να βουλιάξουν αυτά τα αλιευτικά σκάφη.