Συνθήκη των Σεβρών: Μπορούσε να ενσαρκωθεί η Ελλάδα «των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών»;

Στις 28 Ιουλίου 1920, υπογράφεται στις Σέβρες της Γαλλίας η «Συνθήκη των Σεβρών». Η συγκεκριμένη Συνθήκη που υπογράφεται δυο χρόνια μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν μια από τις συμφωνίες για τη διαμόρφωση του μεταπολεμικού κόσμου, με το μοίρασμα των αποικιών της ηττημένης Γερμανίας και πιο συγκεκριμένα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.... που ήταν σύμμαχός της στον πόλεμο, ανάμεσα στις νικήτριες δυνάμεις της Αντάντ, μεταξύ αυτών και της Ελλάδας.

Στο σημερινό τεύχος του ΕΤ Magazine του eleftherostypos.gr θα εστιάσουμε στα οφέλη της Συνθήκης για την Ελλάδα που ενσάρκωσε το όραμα της «Μεγάλης Ιδέας», τη δημιουργία δηλαδή της «Ελλάδας των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών», αλλά και τα μελανά σημεία που οδήγησαν στη Μικρασιατική καταστροφή.

Γράφει ο Δημήτρης Κατσάκος

Ο δρόμος προς τις Σέβρες

Με την ανακωχή του Μούδρου, ο δρόμος για την ουσιαστική διεκδίκηση μικρασιατικών περιοχών, όπου κατοικούν συμπαγείς ελληνικοί-χριστιανικοί πληθυσμοί είχε ανοίξει.

Κατά τη συνεδρίαση του ανώτατου συμμαχικού συμβουλίου στις 22 Απριλίου 1919, οι Αγγλογάλλοι και οι Αμερικανοί, εκμεταλλευόμενοι την απουσία του Ιταλού εκπροσώπου, δίνουν στην Ελλάδα την άδεια να καταλάβει την ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης με αποστολή -επισήμως- την τήρηση της τάξης και την προστασία των χριστιανικών πληθυσμών, μέχρι να επιτευχθεί η σύναψη της τελικής ειρηνευτικής συμφωνίας. Ουσιαστικά, οι Αγγλογάλλοι χρησιμοποιούν τον ελληνικό στρατό εναντίον της Τουρκίας και επιπλέον στοχεύουν να περιορίσουν τα ιταλικά επεκτατικά σχέδια.

Η επιχείρηση για τη στρατιωτική κατάληψη της Σμύρνης θα πραγματοποιηθεί, στις 2 Μαΐου 1919. Κατά την αποβίβαση τους οι ελληνικές δυνάμεις γίνονται δεκτές με ενθουσιασμό από τους Έλληνες κατοίκους, αλλά δέχονται επίθεση από ομάδες Τούρκων ενόπλων και απαντούν. Κατά τις συγκρούσεις χάνουν τη ζωή τους 2 Έλληνες και 5 Τούρκοι στρατιώτες.

Στις 28 Ιουλίου του 1920 σε μια αίθουσα του δημαρχείου των Σεβρών, κοντά στο Παρίσι, υπογράφεται η τελική συνθήκη ειρήνης ανάμεσα στη σουλτανική κυβέρνηση της Κωνσταντινούπολης και τους συμμάχους της Αντάντ. Την Ελλάδα εκπροσωπούν (και υπογράφουν) ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Έλληνας πρεσβευτής στο Παρίσι Άθως Ρωμανός.

Η συνθήκη ήταν άκρως καταδικαστική για την Τουρκία.

Οι όροι της Συνθήκης

Η συνθήκη όριζε τα εξής: η Οθωμανική Αυτοκρατορία παρέδιδε την κυριαρχία της Μεσοποταμίας (Ιράκ), της Παλαιστίνης και της Υπεριορδανίας στην Βρετανία ως προτεκτοράτα της Κοινωνίας των Εθνών, την Συρία και τον Λίβανο στην Γαλλία επίσης ως προτεκτοράτα και η υπαγωγή της Ανατόλιας στη σφαίρα επιρροής της Ιταλίας. Η Χετζάζ (μέρος της σημερινής Σαουδικής Αραβίας), το Κουρδιστάν και η Αρμενία θα γίνονταν ανεξάρτητα κράτη.

Η Συνθήκη των Σεβρών για την Ελλάδα: «Των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών»

Για την Ελλάδα με την Συνθήκη των Σεβρών προβλεπόταν : Η προσάρτηση της Ανατολικής Θράκης ως το ύψος της Τσατάλτζας , η ενσωμάτωση των νησιών του Αιγαίου (πλην των Δωδεκανήσων), το καθεστώς των οποίων είχε μείνει ακαθόριστο από τους Βαλκανικούς Πολέμους και τέλος η αναγνώριση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στην ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης , με «ψιλή άσκηση» της σουλτανικής επικυριαρχίας , Οι ελληνικές αρχές θα ήταν υπεύθυνες για την διοίκηση και την τήρηση της τάξης. Επίσης, υπήρχε η προοπτική οριστικής «επιδίκασης» της περιοχής στην Ελλάδα με τη διενέργεια δημοψηφίσματος μετά από 5 χρόνια.

Παράλληλα, η Βόρεια Ήπειρος ενσωματωνόταν στην Ελλάδα με το μυστικό Σύμφωνο Βενιζέλου – Τιττόνι. Η Ιταλία συμφώνησε ακόμα να παραχωρήσει τα Δωδεκάνησα (εκτός από τη Ρόδο και το Καστελλόριζο) στην Ελλάδα, και όταν η Βρετανία έδινε στο μέλλον την Κύπρο στην Ελλάδα, τότε (μετά από δημοψήφισμα) θα παραχωρούταν και αυτά τα νησιά (η συμφωνία ακυρώθηκε αργότερα από την Ιταλία το 1922).

Άνοιγε ο δρόμος για την Πόλη

Το άρθρο 26 της Συνθήκης όριζε ακόμα ότι αν οι οθωμανικές αρχές δεν συναινούσαν στην εφαρμογή της, θα εξέπιπταν από την κυριαρχία τους στην Κωνσταντινούπολη, την οποία θα μπορούσε να καταλάβει η Ελλάδα, κάτι το οποίο έντεχνα είχε προωθήσει ο Βενιζέλος.

Γιατί η συνθήκη ήταν αδύνατον να εφαρμοστεί; – Τα πολιτικά παιχνίδια

Οι παραχωρήσεις των «μεγάλων» δυνάμεων στην Ελλάδα αποσκοπούσαν στη χρησιμοποίησή της για την αντιμετώπιση του εθνικοαπελευθερωτικού αστικού επαναστατικού κινήματος στην Τουρκία, το οποίο είχε δημιουργήσει αξιόμαχο στρατό, κατάφερε σοβαρά χτυπήματα στους συμμάχους, φτάνοντας να απειλεί και την Κωνσταντινούπολη και τα Δαρδανέλια. Επίσης, είναι σαφές ότι δεν αναγνώριζε τη Συνθήκη των Σεβρών και ήταν αποφασισμένο να υπερασπίσει τα δικαιώματα της Τουρκίας ως ανεξάρτητου κράτους.

Βεβαίως και οι δυνάμεις της Αντάντ δεν διακινδύνευαν να επιβάλουν οι ίδιες, με στρατιωτικά μέσα, τη συνθήκη που υπογράφηκε στις Σέβρες. Άλλωστε, προϋπέθετε ήττα του κεμαλικού κινήματος της Τουρκίας γεγονός που δεν ήταν σίγουρο. Έπρεπε δε να έχουν περιθώρια διαπραγμάτευσης και με τον Κεμάλ. Έτσι τη στρατιωτική επιβολή της «Συνθήκης των Σεβρών», ανέλαβε η κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου.

Έτσι ενεπλάκη η Ελλάδα στοn Mικρασιατικό πόλεμο, ο οποίος οδήγησε στην τεράστια καταστροφή, τις συνέπειες της οποίας ακόμη πληρώνουν τμήματα του ελληνικού λαού.

Η Συνθήκη των Σεβρών ήταν αδύνατο να γίνει πράξη, γιατί δεν ήταν συνθήκη ειρήνης, αλλά συνέχισης του πολέμου, και υπογράφηκε από δυνάμεις που είχαν αντίθετα συμφέροντα.