Πλαστική σακούλα: Η ευλογία που έγινε… πανούκλα

Πριν από περίπου 50 χρόνια συντελέστηκε μια επανάσταση που κυριάρχησε στη ζωή μας με ταχύτατους ρυθμούς. Η ευρύτατη χρήση των πλαστικών στην καθημερινότητά μας βοήθησε στην επίλυση θεμάτων μεταφοράς και αποθήκευσης με θαυμαστές εφαρμογές και χαμηλό κόστος. Όπως όμως συμβαίνει σε πολλές περιπτώσεις η ευλογία της επιστήμης κατέληξε να γίνει κατάρα...

λόγω όχι μόνο της αλόγιστης χρήσης αλλά κυρίως λόγω της αδιαφορίας των ανθρώπων για τις συνέπειες των πράξεών τους.

Η χρήση της πλαστικής σακούλας, αλλά των άλλων πλαστικών συσκευασιών αυξήθηκε περίπου κατά 20 φορές τα τελευταία χρόνια και αναμένεται να διπλασιαστεί τα επόμενα 20 χρόνια, αν δεν ληφθούν δραστικά μέτρα.

Η πλαστική σακούλα ονομάζεται πλέον πλαστική πανούκλα (plastic plague) και αυτό μας αφορά όλους και σε καθημερινή βάση.

Υπολογίζεται ότι σήμερα το 80% των σκουπιδιών που υπάρχουν στη θάλασσα προέρχονται από τις δραστηριότητές μας στην ξηρά. Πρόκειται για σκουπίδια που παρασύρθηκαν από τη βροχή και τον αέρα και κατέληξαν εκεί. Μάλιστα, το 90% των σκουπιδιών που επιπλέουν στις θάλασσες είναι πλαστικά!

Οικολογικές οργανώσεις και περιβαλλοντικοί οργανισμοί κρούουν εδώ και χρόνια τον κώδωνα του κινδύνου, θέτοντας «ζήτημα επιβίωσης» καθώς η απόρριψη της πλαστικής σακούλας ναρκοθετεί τα θεμέλια του οικοσυστήματος και της ζωής μας.

Υπολογίζεται ότι έως το 2050 το βάρος των πλαστικών αποβλήτων στους ωκεανούς θα ξεπεράσει το βάρος των ψαριών. Η παγκόσμια παραγωγή πλαστικών αυξήθηκε από 2 εκατομμύρια τόνους το 1950 σε περισσότερα από 400 εκατομμύρια τόνους το 2015 και σύμφωνα με τις εκτιμήσεις θα φθάσει σε 1,12 δισ. τόνους το 2050.

Δισεκατομμύρια τόνοι πλαστικών… δολοφόνων

Σύμφωνα με έρευνα επιστημόνων αμερικανικών πανεπιστημίων έως το 2015 οι άνθρωποι είχαν δημιουργήσει συνολικά 8,3 δισ. τόνους πλαστικών ενώ η εκτίμηση για το 2050 είναι 34 δισ. τόνοι. Από τους 8,3 δισ. τόνους του 2015, 6,3 δισ. τόνοι έγιναν απόβλητα. Από το σύνολο των αποβλήτων, διαχρονικά, μόνο το 9% ανακυκλώθηκε, 12% αποτεφρώθηκε και 79% συσσωρεύτηκε σε χώρους υγειονομικής ταφής ή στο φυσικό περιβάλλον.

Εάν συνεχιστούν οι σημερινές τάσεις, σημειώνουν οι επιστήμονες, περίπου 12 δισ. τόνοι πλαστικών αποβλήτων θα βρίσκονται σε χώρους υγειονομικής ταφής ή στο φυσικό περιβάλλον έως το 2050.

Κάθε χρόνο, τουλάχιστον 8 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών διαρρέουν στον ωκεανό – κάτι που ισοδυναμεί με την απόρριψη του περιεχομένου ενός απορριμματοφόρου στον ωκεανό, κάθε λεπτό, επισημαίνεται σε έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ.

Το ελληνικό ρεκόρ

Ειδικότερα για την Ελλάδα, τα στοιχεία δείχνουν ότι στην Ελλάδα ο μέσος καταναλωτής χρειάζεται από 242 ως 363 σακούλες το χρόνο. Με έναν πρόχειρο υπολογισμό το κόστος διαμορφώνεται από 9,68 ως και 14,52 ευρώ για κάθε καταναλωτή, γεγονός που σημαίνει ότι για μια μέση οικογένεια το κόστος μπορεί να διαμορφωθεί ως και πάνω από τα 50 ευρώ.

Τα στοιχεία της Greenpeace δείχνουν ότι για τα ψώνια στο σούπερ μάρκετ ή όπου αλλού κάθε χρόνο χρησιμοποιούμε πάνω από 4.200.000.000 σακούλες.

Πάντα σύμφωνα με την Greenpeace, στην Ελλάδα κάθε χρόνο χρησιμοποιούνται 4,3 δισ. πλαστικές σακούλες, 2 δισ. πλαστικά μπουκάλια για νερό και αναψυκτικά και 300 εκατ. πλαστικά ποτήρια του καφέ. Επίσης παράγονται ετησίως έως 300.000 τόνοι πλαστικών συσκευασιών, αλλά μόνο ένα μικρό ποσοστό από αυτή την ποσότητα ανακυκλώνεται.

Η επίπτωση στο περιβάλλον, παρά το γεγονός ότι υπάρχουν πλέον σακούλες που «διαλύονται» με την πάροδο του χρόνου, είναι τεράστιο.

Με αφορμή την εναρμόνιση της Ελλάδας με την οδηγία της ΕΕ που επιφέρει από την 1η Ιανουαρίου 2018 την κατάργηση της δωρεάν διάθεσης λεπτών πλαστικών σακουλών από σούπερ μάρκετ και εμπορικά καταστήματα, ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης τονίζει ότι «οι πλαστικές σακούλες δημιουργούν ανεπανόρθωτες βλάβες και μπορούν να σκοτώσουν ψάρια, θαλάσσιους οργανισμούς και πουλιά, μπορούν να αποδομηθούν και να μολύνουν το πόσιμο νερό και εν τέλει να βλάψουν όλους εμάς. Η καταστροφική τους δύναμη είναι μακράς διάρκειας και κρατά για δεκάδες ή και εκατοντάδες χρόνια!».

Το τέλος για την πλαστική σακούλα μαζί με τον ΦΠΑ 24% πάει στα 3,72 λεπτά του ευρώ και καθώς δεν υπάρχει τιμή με υποδιαίρεση μικρότερη από το 1 λεπτό, η αξία της κάθε σακούλας ανεβαίνει στα τέσσερα λεπτά το κομμάτι.

Αντίστοιχα όταν η μίνιμουμ τιμή από 1/1/2019 πάει στα 7 λεπτά ο πελάτης του σούπερ μάρκετ θα χρεώνεται 9 λεπτά το κομμάτι.

Τι προκαλούν οι πλαστικές σακούλες στην θαλάσσια ζωή;

Το ταξίδι της πλαστικής σακούλας: Οι πλαστικές σακούλες αν δεν καταλήξουν σε χώρους υγειονομικής ταφής, μπορούν να ταξιδέψουν πολύ εύκολα προς το θαλάσσιο περιβάλλον, όσο μακριά και να απορριφθούν από αυτό (π.χ. στο δάσος, στο βουνό, στο ποτάμι, κ.λπ.).

Λόγω του μικρού τους βάρους και της ανθεκτικότητάς τους παρασύρονται από τον άνεμο και τη βροχή και μόλις εισέλθουν στη θάλασσα μπορούν να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις ταξιδεύοντας στην επιφάνεια της θάλασσας ή και στα μέσα νερά, προκαλώντας μια σειρά από δυσμενείς επιπτώσεις.

Σε έρευνες που έχουν υλοποιηθεί στο βυθό της Μεσογείου γύρω από τις ακτές της Ισπανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας, και της Ελλάδας έχουν αναφερθεί υψηλές συγκεντρώσεις απορριμμάτων, όπου περίπου το 77% αυτών ήταν τα πλαστικά και από αυτό, σχεδόν το 90% ήταν πλαστικές σακούλες.

Οι επιπτώσεις: Οι πλαστικές σακούλες αποτελούν απειλή για τα ζώα και τα πουλιά που ζουν στη θάλασσα. Τουλάχιστον 1.000.000 πουλιά και 100.000 θαλάσσια θηλαστικά πεθαίνουν κάθε χρόνο από πλαστικά και άλλα σκουπίδια που καταλήγουν στο περιβάλλον. Τα ζώα οδηγούνται στον θάνατο είτε έμμεσα λόγω παγίδευσης ή τραυματισμού όπου και περιορίζεται η δυνατότητα κίνησής τους, επηρεάζοντας με αυτόν τον τρόπο τη δυνατότητά τους να βρουν τροφή ή να αποφύγουν τους θηρευτές τους, είτε άμεσα λόγω ασιτίας, ασφυξίας ή πνιγμού.

Τα μικροπλαστικά κομμάτια: Οι πλαστικές σακούλες δεν παραμένουν ατόφιες για εκατοντάδες χρόνια στο θαλάσσιο περιβάλλον, αλλά κατακερματίζονται σε αμέτρητα μικροσκοπικά σωματίδια διαμέτρου μικρότερης των πέντε χιλιοστών, σε χρονικό διάστημα μηνών ή ετών, λόγω της επίδρασης της υπεριώδους ακτινοβολίας και των κυμάτων και άλλων μηχανικών διεργασιών. Τα μικροπλαστικά είτε καταλήγουν στα ιζήματα του βυθού είτε αιωρούνται στην υδάτινη στήλη και εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα μέσω των οργανισμών που τα καταναλώνουν μαζί με το φυτοπλαγκτόν, το οποίο κυμαίνεται στις ίδιες περίπου διαστάσεις.

Αλλάζοντας την… πλαστική οικονομία

Η σημερινή «πλαστική» οικονομία έχει μειονεκτήματα που γίνονται όλο και πιο εμφανή, επισημαίνει το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Έπειτα από έναν σύντομο κύκλο πρώτης χρήσης, το 95% της αξίας πλαστικών υλικών συσκευασίας, ή 80- 120 δισ. δολάρια ετησίως, χάνεται από την οικονομία.

Σημαντικό μέρος (32%) των πλαστικών συσκευασιών διαφεύγει από τα συστήματα συλλογής, προκαλώντας σημαντικό οικονομικό κόστος, μειώνοντας την παραγωγικότητα ζωτικών φυσικών συστημάτων όπως ο ωκεανός και η αστική υποδομή.

Το κόστος τέτοιων εξωτερικών επιδράσεων μετά τη χρήση των πλαστικών συσκευασιών, συν το κόστος που συνδέεται με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από την παραγωγή τους, εκτιμάται συντηρητικά στα 40 δισ. δολάρια ετησίως, ποσό που όπως αναφέρει η έκθεση, υπερβαίνει το κέρδος της βιομηχανίας πλαστικών συσκευασιών.

Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ τονίζει ότι το γραμμικό πρότυπο κατανάλωσης του τομέα των καταναλωτικών αγαθών αποστέλλει ετησίως αγαθά αξίας άνω των 2,6 τρισ. δολαρίων στις παγκόσμιες εγκαταστάσεις υγειονομικής ταφής και αποτέφρωσης. Με την έκθεσή του υποστηρίζει ότι η μετάβαση σε ένα κυκλικό οικονομικό μοντέλο θα μπορούσε να δημιουργήσει μια οικονομική ευκαιρία 706 δισ. δολαρίων, εκ των οποίων ένα σημαντικό μερίδιο μπορεί να αποδοθεί στα πλαστικά.