ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ. Όταν ο ελληνικός στρατός προέλαυνε στην ελεύθερη Θεσσαλονίκη (ΒΙΝΤΕΟ)

Το ημερολόγιο έγραφε: 26 Οκτωβρίου 1912 .   Η "νύφη του Θερμαϊκού" ήταν και πάλι ελεύθερη. Ο ελληνικός στρατός, ήδη από τις πρώτες πρωινές ώρες της 26ης Οκτωβρίου, προέλαυνε στους δρόμους της Θεσσαλονίκης, περνώντας μπροστά από τον Λευκό Πύργο....

Αμέσως μετά την δύσκολη κατάληψη των Γιαννιτσών από τους Τούρκους, ο ελληνικός στρατός, έχοντας προσωρινή έδρα το Τοψίν  και εν μέσω δυσμενών καιρικών συνθηκών, είναι αρκετά καταπονημένος. 

Οι αψιμαχίες ανάμεσα στα δύο μεγάλα..."στρατόπεδα" -τον Βασιλιά Γεώργιο και τον Ελευθέριο Βενιζέλο- έφεραν προ των πυλών τους Έλληνες σε έναν πρωτοφανή εθνικό διχασμό, τα αποτελέσματα του οποίου θα γίνονταν φανερά μερικά χρόνια αργότερα. 

Ο μεν βασιλιάς , από κοινού με τον διάδοχό του, πρίγκιπα Κωνσταντίνο, δεν επιθυμούσαν εξ αρχής την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τον ελληνικό στρατό, αλλά αντιθέτως είχαν προτείνει την προέλασή του προς την σημερινή ΠΓΔΜ και το Μοναστήρι. Οι πιέσεις που του ασκήθηκαν ωστόσο ήταν τεράστιες, τόσο λόγω των ιδιαιτεροτήτων της Θεσσαλονίκη όσο και άλλων πολλών ζητημάτων, τα οποία κανείς δεν μπορούσε να παραλείψει. 

Εκτός αυτού, ο χρόνος για την ελληνική πλευρά ήταν ελάχιστον, καθότι τα βουλγαρικά στρατεύματα είχαν ήδη αρχίσει να κινούνται προς την πόλη. Ήταν θέμα χρόνου να πέσει η Θεσσαλονίκη στα χέρια των...άλλοτε συμμάχων κατά τον Α'Βαλκανικό Πόλεμο. 

Έπειτα από ένα έντονο παρασκήνιο και με τις εξελίξεις να κινούνται στην "κόψη του ξυραφιού", αποφασίστηκε ήδη από την επομένη, η είσοδος του καταπονημένου ελληνικού στρατού στη Θεσσαλονίκη, η οποία εν τέλει και συντελέστηκε το πρωινό της 26ης Οκτωβρίου, κάτω από κλίμα συγκίνησης και εθνικής ενότητας. 

Ακόμη και ο "σκληρός" Τούρκος στρατηγός ,  Ταξίν πασάς,  υπέκυψε στα από κοινού αιτήματα των ξένων πρεσβειών (Αγγλίας, Αυστροουγγαρίας και Γαλλίας) και δέχθηκε το ίδιο απόγευμα τους όρους παράδοσης της πόλης, αποφεύγοντας έτσι μία άσκοπη μάχη.

Εξάλλου πολλές ώρες πιο πριν, ο ελληνικός στρατός είχε κάνει ήδη την προέλασή του στα παράλια της Θεσσαλονίκης.