Η «ημέρα απελευθέρωσης», ο Τσίπρας και ο Τόμας Μαν

8 Μαΐου 1945: Η άνευ όρων συνθηκολόγηση της ναζιστικής Γερμανίας.. Το απόγευμα της 30ης Απριλίου του 1945, όταν ο Ερυθρός Στρατός εισέβαλε στο κέντρο του Βερολίνου,  μετά την ομώνυμη μάχη, ο Αδόλφος Χίτλερ αυτοκτόνησε. Πριν αυτοκτονήσει όρισε διάδοχό του τον αρχιναύαρχο...

Καρλ Ντένιτς (1891-1980). Ο Ντένιτς εκτιμούσε πως η καλύτερη λύση για τη Γερμανία ήταν η δρομολόγηση μιας «μερικής συνθηκολόγησης» με τις δυτικές συμμαχικές δυνάμεις. 

Στόχος του ήταν να συνεχίσει τον πόλεμο κατά του Ερυθρού Στρατού και της Σοβιετικής Ένωσης για να σώσει, όπως έλεγε, «όσο το δυνατόν περισσότερους Γερμανούς υπηκόους από την εξόντωση που τους επιφύλασσε ο προελαύνων μπολσεβίκικος εχθρός». Τελική επιδίωξη του Ντένιτς: να αφήσει όσους Γερμανούς επιθυμούσαν να διαφύγουν στη Δύση και να γλυτώσουν από την «ρωσική αρκούδα». Ευελπιστούσε μάλιστα πως οι δυτικές δυνάμεις θα συμμαχούσαν με τη μεταχιτλερική Γερμανία εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης. 

Τις διαπραγματεύσεις για την εφαρμογή του σχεδίου της «μερικής συνθηκολόγησης» ανέλαβε ο Χανς-Γκέοργκ Φρίντεμπουργκ, επιτελάρχης-ναύαρχος, (1889-1945). Ο Φρίντεμπουργκ συναντήθηκε ως εντεταλμένος του Ντένιτς, με τον Μπέρναρντ Μοντγκόμερι, τον αρχιστράτηγο, επικεφαλής των βρετανικών στρατευμάτων εισβολής, στο στρατηγείο του στην περιοχή της Lόneburger Heide (Κάτω Σαξωνία). 

Στις 4 Μαΐου του 1945 υπογράφηκε «μερική συνθηκολόγηση» (προκαταρκτική συνθήκη), η οποία τέθηκε σε ισχύ την επόμενη ημέρα, στις 8:00 η ώρα το πρωί. 

Αμέσως μετά ο Ντένιτς έδωσε εντολή στον αντιστράτηγο Άλφρεντ Γιολντ (1890-1946), αρχηγό του Επιτελείου Επιχειρήσεων της Ανώτατης Διοίκησης της Βέρμαχτ, να αναλάβει τις διαβουλεύσεις με τους Αμερικανούς για να επιτευχθεί είτε μία ακόμη «μερική συνθηκολόγηση», είτε τετραήμερη προθεσμία για τον τερματισμό των στρατιωτικών επιχειρήσεων «προς πάσα κατεύθυνση». 

Ο Αμερικανός στρατηγός Ντουάιτ Αϊζενχάουερ αντελήφθη αμέσως ότι οι Γερμανοί επιδιώκουν να υπονομεύσουν τη συμμαχία των δυτικών και των σοβιετικών δυνάμεων κατά του Άξονα και έτσι επέμενε στην «άμεση και άνευ όρων γενική συνθηκολόγηση». Ενέκρινε δε προθεσμία 48 ωρών για να ανακοινωθεί το μήνυμά του στις δυνάμεις της Βέρμαχτ. Το πρωί της 7ης Μαΐου του 1945 ο Γερμανός αντιστράτηγος Γιολντ υπογράφει στο στρατηγείο των συμμάχων, στη Ρεμς της Γαλλίας (στην ευθεία μεταξύ Παρισιού και Λουξεμβούργου) ως εντεταλμένος και μοναδικός αντιπρόσωπος του Γενικού Επιτελείου τη «γενική συνθηκολόγηση» όλων των στρατιωτικών δυνάμεων του Ράιχ. Υπέγραψε όμως «συμπληρωματικό έγγραφο», το οποίο όριζε ότι η «γενική και άνευ όρων συνθηκολόγηση» όλων των γερμανικών στρατιωτικών δυνάμεων θα υπογραφόταν και παρουσία του επικεφαλής των σοβιετικών στρατιωτικών δυνάμεων. Και αυτό διότι ο Ιωσήφ Στάλιν είχε διαμηνύσει πως «θα αναγνωρίσει την ισχύ της συνθηκολόγησης μόνον μετά την υπογραφή της από τον στρατάρχη Γκεόργκι Σούκοφ, επικεφαλής του Ερυθρού Στρατού, ο οποίος είχε εισβάλει στο Βερολίνο». 

Έτσι στο σοβιετικό στρατηγείο, στο Berlin-Karlshorst, συγκεντρώθηκαν όλοι οι αντιπρόσωποι των συμμάχων, δυτικών και σοβιετικών, και οι ανώτατοι αξιωματούχοι της Βέρμαχτ για την τελική υπογραφή της «άνευ όρων συνθηκολόγησης». 

Η συνθηκολόγηση υπεγράφη όμως καθυστερημένα: λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 8ης προς την 9η Μαΐου του 1945, αν και στο πρωτόκολλο της συνθήκης αναγράφεται 8η Μαΐου. 

Αυτό συνέβη, διότι υπήρξαν αλλαγές στο κείμενο, αλλά και λάθη και παραλείψεις στη ρωσική μετάφραση με αποτέλεσμα η σχεδιαζόμενη επίσημη υπογραφή για το μεσημέρι της 8ης Μαΐου να γίνει τα μεσάνυχτα προς την 9η Μαΐου 1945. 

Με την υπογραφή της άνευ όρων συνθηκολόγησης της ναζιστικής Γερμανίας τελείωσε και τυπικά ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος στην Ευρώπη. 

Για τους περισσότερους Γερμανούς η σημερινή ημέρα συνδέεται με τις δυσάρεστες μνήμες του διωγμού του γερμανικού πληθυσμού από τις ιστορικές του εστίες, στην Ανατολική και στην Κεντρική Ευρώπη, και τη διχοτόμηση της χώρας τους και λιγότερο με το υπαρκτό και ανεξίτηλο τραύμα της εξόντωσης εκατομμυρίων ανθρώπων. 

Οι ιστορικοί όροι για την 8η ή 9η Μαΐου το υποδηλώνουν: ορισμένοι ιστορικοί την θεωρούν «ημέρα απελευθέρωσης από το ναζιστικό ζυγό», άλλοι πάλι που βίωσαν την εποχή αυτή ως νεαροί ή ενήλικες την αποκαλούν απλώς «ημέρα της συνθηκολόγησης άνευ όρων», ενώ αρκετοί ιστορικοί κάνουν λόγο «για ώρα μηδέν». 
 
Όσοι, όπως ο γνωστός συγγραφέας Τόμας Μαν* (ήταν ο πρώτος που τόλμησε να το πει) ή ο διάσημος πολιτικός Βίλι Μπραντ, τόλμησαν χωρίς να είναι ιστορικοί να ονομάσουν την ημέρα αυτή «ημέρα απελευθέρωσης» τους κόλλησαν τη ρετσινιά του προδότη. 

Οι Γερμανοί προτίμησαν να διαχωρίσουν τη μνήμη της δικής τους τραγωδίας από εκείνη του τραύματος της εξολόθρευσης των Εβραίων. Η πλήρης συνειδητοποίηση του τι έγινε και γιατί, ήρθε το 1985, όταν ο χαρισματικός πρόεδρος της Γερμανίας Ρίχαρντ φον Βαϊτσέκερ μίλησε καθαρά για «απελευθέρωση της Γερμανίας».  Σήμερα 80 χρόνια μετά λίγοι είναι αυτοί που αμφισβητούν την αλήθεια των λόγων του Ρίχαρντ φον Βαϊτσέκερ υπογραμμίζουν όμως πως ήταν μια «απελευθέρωση με πικρή γεύση» ή κάνουν λόγο για «μια ήττα με προοπτική».

Πηγή: www.dhm.de  Gebhardt, Handbuch der deutschen Geschichte Band, 21-22

*Τόμας Μαν:Αυτό το (αυτο)βιογραφικό σημείωμα γράφτηκε από τον Τόμας Μαν για να συμπεριληφθεί στον τόμο της σειράς «Les Prix Nobel» του Οκτωβρίου του 1930. Η σειρά αυτή εκδίδεται κάθε χρόνο από το 1901, και περιέχει την ανασκόπηση των τελετών βράβευσης που πραγματοποιούνται στη Στοκχόλμη και στο Όσλο, καθώς και βιογραφικά όλων όσων βραβεύτηκαν το αμέσως προηγούμενο έτος. Μετάφραση για το dim/art: Μαρία Τσάκος.

Γεννήθηκα στο Luebeck στις 6 Ιουνίου 1875, δεύτερος γιος ενός εμπόρου και γερουσιαστή από το Φρι Σίτι, του Johann Heinrich Mann, και της γυναίκας του Julia da Silva Bruhns. Ο πατέρας μου ήταν εγγονός και δισέγγονος κατοίκων του Luebeck, μα η μητέρα μου, κόρη ενός Γερμανού κτηματία και μιας πορτογαλοκρεολής Βραζιλιάνας, πρωτοείδε το φως της μέρας στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Την πήγαν στη Γερμανία επτά χρονών.

Με προορίζανε να αναλάβω τη φυτεία σιτηρών του πατέρα μου που, όταν ήμουν αγόρι ακόμα, έκλεινε τα εκατό της χρόνια, και σπούδασα στο τμήμα επιστημών του «Katharineum» στο Luebeck. Σιχαινόμουν το σχολείο και από την πρώτη έως την τελευταία τάξη απέτυχα να ανταποκριθώ στις απαιτήσεις του, όπως άλλωστε και σε κάθε έξωθεν απαίτηση, εξαιτίας μιας εσωτερικής αντίστασης που με παρέλυε και την οποία, αργότερα, με μεγάλη δυσκολία, έμαθα να καταπολεμώ.  Όποια μόρφωση διαθέτω την απέκτησα με έναν ελεύθερο και αυτοδιδακτικό τρόπο. Η επίσημη παιδεία απέτυχε να ενσταλλάξει μέσα μου ακόμα και την πιο στοιχειώδη γνώση.

Όταν ήμουν δεκαπέντε, ο πατέρας μου πέθανε, σχετικά νέος ακόμα. Η επιχείρηση ρευστοποιήθηκε. Λίγο αργότερα, η μητέρα μου έφυγε μαζί με τα μικρότερα αδέλφια μου για να εγκατασταθεί στη νότιο Γερμανία, στο Μόναχο.

Αφού τελείωσα το σχολείο, με μάλλον άδοξο τρόπο, την ακολούθησα, και για ένα διάστημα δούλεψα ως υπάλληλος του υποκαταστήματος μιας ασφαλιστικής στο Μόναχο, όπου διευθυντής ήταν ένας φίλος του πατέρα μου. Αργότερα, στο πλαίσιο της προπαρασκευής μου για καριέρα στη δημοσιογραφία, παρακολούθησα διαλέξεις ιστορίας, οικονομικών, ιστορίας της τέχνης και λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο. Πριν απ' αυτό όμως, έμεινα ένα χρόνο στην Ιταλία μαζί με τον κατά τέσσερα χρόνια μεγαλύτερο αδελφό μου, Heinrich. Σ' αυτό το διάστημα, δημοσιεύτηκε η πρώτη μου συλλογή σύντομων αφηγημάτων, Der kleine Herr Friedemann (1898) (Ο μικρός κύριος Φρήντμαν ―  μτφ: Τέα Ανεμογιάννη, «Νέα Εστία 1975 Α΄»· Γιώργος Δεπάστας, «Μεταίχμιο»). Στη Ρώμη, άρχισα επίσης να γράφω το μυθιστόρημα Buddenbrooks(Μπούντενμπρόοκς. Η παρακμή μιας οικογένειας ― ελλην. μτφ.: Τούλα Σιέτη, «Οδυσσέας») που εμφανίστηκε το 1901 και έγινε έκτοτε τόσο δημοφιλές στο γερμανικό κοινό ώστε να βρίσκονται σήμερα σε κυκλοφορία πάνω από ένα εκατομμύριο αντίτυπα.

Ακολούθησαν πιο σύντομα αφηγήματα, στη συλλογή Tristan (1903) των οποίων πιο χαρακτηριστικό δείγμα θεωρείται η νουβέλα Tonio Kraeger(Τόνιο Κραίγκερ ― ελλην. μτφ.: Δ. Διβαρής, «Κλασσικά Παπύρου»· Αλέξανδρος Ίσαρης, «Ύψιλον»· Αλέξανδρος Κυπριώτης, «Ίνδικτος»), κι επίσης οι αναγεννησιακοί διάλογοι με τίτλο Fiorenza (1906), ένα θεατρικό που προορίζεται για ανάγνωση αλλά που, παραταύτα, σε κάποιες περιπτώσεις, ανέβηκε στο θέατρο.

Το 1905 παντρεύτηκα την κόρη του Alfred Pringsheim, καθηγητή στην έδρα των μαθηματικών του Πανεπιστημίου του Μονάχου. Από την πλευρά της μητέρας της, η σύζυγός μου είναι δισεγγονή του Ernst και της Hedwig Dohm, του γνωστού βερολινέζου δημοσιογράφου και της γυναίκας του που έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στο γερμανικό κίνημα για τη χειραφέτηση της γυναίκας. Αποκτήσαμε έξι παιδιά: τρία κορίτσια, εκ των οποίων το μεγαλύτερο ασχολείται με το θέατρο, και τρία αγόρια, με τον μεγαλύτερο να έχει αφιερωθεί στη λογοτεχνία.

Ο πρώτος λογοτεχνικός μου καρπός ως οικογενειάρχη ήταν το μυθιστόρημα Koenigliche Hoheit (1909) (Βασιλική Υψηλότης ― ελλην. μετάφρ. Κ. Σκαλίδης, «ΕΡΑΤΩ»), μια δικαστική ιστορία που αποτελεί το πλαίσιο για ένα ψυχογράφημα της επίσημης, αντιπροσωπευτικής μας ζωής και για ηθικά ζητήματα όπως η συμφιλίωση μιας αριστοκρατικής, μελαγχολικής συνείδησης με τις απαιτήσεις της κοινωνίας. Ακόμα ένα μυθιστόρημα ακολούθησε, το Bekenntnisse des Hochstaplers Felix Krull(1922) (Εξολογήσεις του απατεώνα Φέλιξ Κρουλ ― ελλην. μετάφρ. Τούλας Σιετή, «ΟΔΥΣΣΕΑΣ» ). Βασίζεται στην ιδέα μιας παρωδίας, αυτής του να παίρνεις ένα σοβαρό θέμα, μία αυτο-στιλιζαρισμένη, αυτοβιογραφική και αριστοκρατική εξομολόγηση τύπου Γκαίτε, και να την μεταφέρεις στη σφαίρα του χιούμορ και της παρανομίας. Το μυθιστόρημα παρέμεινε αποσπασματικό, υπάρχουν, όμως, γνώστες οι οποίοι θεωρούν τα δημοσιευμένα κομμάτια του ως το καλύτερο και το πιο εύστοχο επίτευγμά μου. Ίσως να είναι και το πιο προσωπικό πράγμα που έχω γράψει, με την έννοια ότι αντιπροσωπεύει τον τρόπο με τον οποίον καταπιάνομαι με την παράδοση: με αγάπη αλλά, την ίδια στιγμή, και με διάθεση αποδόμησης, κάτι που κυριαρχεί στο έργο μου ως συγγραφέα.

Το 1913 η εκδόθηκε η νουβέλα Tod in Venedig (Ο θάνατος στη Βενετία ― ελλην. μετάφρ. Δ. Διβαρής, «Κλασσικά Παπύρου»-  Μαρία Κωνσταντινίδη, "Ίνδικτος",   Κλαίρη Τρικεριώτη "Γράμματα"), η οποία με εξαίρεση το Tonio Krueger,  θεωρείται ως το αξιολογότερο μου επίτευγμα στο είδος αυτό. Καθώς έγραφα τις τελευταίες της ενότητες, συνέλαβα την ιδέα για το Der Zauberberg (1924) (Το Μαγικό Βουνό ― ελλην. μετάφρ.  Άρης Δικταίος, «ΔΙΦΡΟΣ» - Θόδωρος Παρασκευόπουλος, «ξάντας»), αλλά η συγγραφή του διακόπηκε σε πολύ αρχικό στάδιο εξαιτίας του πολέμου.

Παρόλο που ο πόλεμος δεν με απασχόλησε προσωπικά με την έννοια της συμμετοχής μου σ' αυτόν, όσο διάρκεσε έβαλε τέλος σε οποιαδήποτε καλλιτεχνική μου δραστηριότητα γιατί με υποχρέωσε σε αγωνιώδεις επανεκτιμήσεις των θεμελιωδών μου παραδοχών και σε μία ανθρώπινη και διανοητική αυτοαναζήτηση που βρήκε το απόσταγμά της στοBetrachtungen eines Unpolitischen (Στοχασμοί ενός απολίτικου ― ελλην. μετάφρ. Mαντώ Πουλή, "'Ινδικτος") που εκδόθηκε το 1918. Το θέμα του είναι ένας προσωπικός έντονος προβληματισμός σχετικά με την ταυτότητά μου ως Γερμανού, ο πολιτικός προβληματισμός, μέσα από το πρίσμα ενός μαχόμενου συντηρητισμού που υπέστη πολλές αναθεωρήσεις στη διάρκεια της ζωής μου. Μία ανάλυση της εξέλιξης των ηθικοκοινωνικών μου απόψεων υπάρχει στις συλλογές δοκιμίων Rede und Antwort (1922) (Question and Answer), Bemuehungen (1925) (Efforts), και Die Forderung des Tages (1930) (Order of the Day).

Όταν άνοιξαν τα σύνορα των χωρών που υπήρξαν είτε ουδέτερες είτε εχθρικές κατά τη διάρκεια του πολέμου, ξεκίνησα περιοδίες για μια σειρά διαλέξεων. Αυτές με οδήγησαν  καταρχάς στην Ολλανδία, την Ελβετία και τη Δανία. Η άνοιξη του 1923 σηματοδοτήθηκε από ένα ταξίδι στην Ισπανία. Το επόμενο έτος ήμουν επίτιμος προσκεκλημένος στο νεο-ιδρυθέν PEN Club του Λονδίνου· δύο χρόνια αργότερα δέχθηκα πρόσκληση από το γαλλικό παράρτημα του Carnegie Foundation, και το 1927 επισκέφθηκα τη Βαρσοβία.

Στο μεσοδιάστημα, το φθινόπωρο του 1924, μετά από παρατεταμένες καθυστερήσεις, εκδόθηκαν οι δύο τόμοι του Der Zauberberg. Το ενδιαφέρον του κοινού, όπως μαρτυρούν και οι εκατοντάδες επανεκδόσεις που πραγματοποιήθηκαν μέσα σε λίγα μόλις χρόνια, απέδειξε πως είχα επιλέξει την πιο ευνοϊκή στιγμή για να εμφανίσω αυτή την επική σύνθεση ιδεών. Οι προβληματισμοί που έθετε το μυθιστόρημα δεν είχαν μεν απήχηση στις μάζες, αφενός όμως ενδιέφεραν έντονα τους διανοούμενους, και αφετέρου οι δυσκολίες των καιρών είχαν αυξήσει τη δεκτικότητα του κοινού σε τέτοιο βαθμό που να ευνοείται το συγκεκριμένο προϊον το οποίο μεταχειρίζονταν με εσκεμμένη επιπολαιότητα τη λογοτεχνική φόρμα του μυθιστορήματος.

Λίγο μετα την έκδοση του Betrachtungen, πρόσθεσα στις πιο μακροσκελείς μου αφηγήσεις, ένα ειδύλλιο, την ιστορία ζώων με τίτλοHerr und Hund (1919) (Bashan and I). Το Der Zauberberg ακολούθησε μια αστική νουβέλα από την περίοδο της επανάστασης και του πληθωρισμού, το Unordnung und fruehes Leid (1926) (Αναστάτωση και πρώιμος πόνος ― ελλην. μετάφρ. Γ. Κοιλής, «ΚΡΙΤΙΚΗ»)· ενώ το Mario und der Zauberer  (O Mάριο και ο Mάγος, ελλην. μετάφρ. Αλέξανδρος Κυπριώτης, "Ίνδικτος") γραμμένο το 1929,  αποτελεί την πιο πρόσφατη απόπειρα μου σε συγγράματα αυτού του μεγέθους. Γράφτηκε όσο εργαζόμουν πάνω σε ένα νέο μυθιστόρημα το οποίο, σε ό,τι αφορά το θέμα και τις προθέσεις μου, είναι πολύ διαφορετικό από προηγούμενα έργα, με την έννοια ότι αφήνει πίσω τη σφαίρα του ήρωα-αστού και μπαίνει στη σφαίρα του παρελθόντος και του μύθου. Η Βιβλική ιστορία που προορίζεται να έχει τον τίτλο Joseph und seine Brueder (Ο Ιωσήφ και τ' αδέλφια του - τετραλογία ― ελλην. μετάφρ. Λευτέρης Αναγνώστου, "Gutenberg"), και της οποίας κομμάτια έχουν ήδη γίνει γνωστά μέσα από δημόσιες αναγνώσεις και δημοσιεύσεις σε περιοδικά, έχει ολοκληρωθεί περίπου κατά το ήμισυ. Στα πλαίσια της έρευνας για το βιβλίο αυτό, βρέθηκα στην Αίγυπτο και την Παλαιστίνη από τον Φεβρουάριο ώς τον Απρίλιο του 1930.

Από τα πρώτα του κιόλας χρόνια, το ευγενές ενδιαφέρον των συνανθρώπων του αλλά και οι επίσημες τιμητικές διακρίσεις ενθάρρυναν τις προσπάθειες του συγγραφέα αυτού του βιογραφικού σκιαγραφήματος. Ένα παράδειγμα είναι η απονομή ενός τιμητικού ντοκτορά από το Πανεπιστήμιο της Βόννης το 1919· αλλά και η Γερουσία του Luebeck, της γενέτειράς μου, για να διασκεδάσει την προτίμηση του Γερμανού για τίτλους, μου απένειμε αυτόν του Καθηγητή, επ' ευκαιρία μιας τοπικής επετείου. Είμαι ένα από τα πρώτα μέλη, κατόπιν πρότασης της πολιτείας, του νέου λογοτεχνικού τμήματος της Πρωσικής Ακαδημίας Τεχνών· τα πεντηκοστά μου γενέθλια συνόδευσαν δημόσιες εκδηλώσεις λατρείας που ανακαλώ με ιδιαίτερη συγκίνηση, ενώ το αποκορύφωμα όλων αυτών των διακρίσεων ήταν η απονομή του περσινού βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας από την Σουηδική Ακαδημία.

Πρέπει όμως να πω ότι όλη αυτή η αναταραχή που προκάλεσε η επιτυχία δεν κατάφερε ποτέ να μετριάσει την απόλυτη συναίσθηση της σχετικότητας των ερήμων εντός μου, ούτε κατάφερε έστω και για ένα λεπτό να αμβλύνει την αιχμή της αυτοκριτικής μου. Μόνο το μέλλον θα κρίνει με σιγουριά την αξία και τη σημασία του έργου μου για τις ερχόμενες γενιές· για μένα δεν είναι παρά τα χνάρια μιας ζωής που την έζησα συνειδητά, δηλαδή, ευσυνείδητα.

O Τσίπρας διαβάζει Τόμας Μαν;

Φαίνεται τελικά ότι ο Αλέξης Τσίπρας αντιλήφθηκε την ανάγκη λογοτεχνικού συμβούλου. Ίσως μάλιστα να τον βρήκε στο πρόσωπο του ηγέτη της γερμανικής Αριστεράς που επισκέφτηκε την Αθήνα. Με άλλο αέρα στα πανιά του λοιπόν προέβη σε μια όντως ευφυή δήλωση: Η Μέρκελ, είπε ο Τσίπρας, προτιμά αντί για μια ευρωπαϊκή Γερμανία μια γερμανική Ευρώπη. Η διάκριση αυτή, κοινόχρηστη πλέον στην ίδια τη Γερμανία, οφείλεται στον Τόμας Μαν και συγκεκριμένα στο μυθιστόρημά του «Δόκτωρ Φάουστους». «Η εθνική μας επιτηδειότητα» λέει ο αφηγητής του μυθιστορήματος το 1943 σε μια ήδη καταρρέουσα Γερμανία, «ακαταπόνητη παρά τις τόσες αντιξοότητες, βρίσκεται απολύτως και πλήρως στη διάθεση του καθεστώτος που μας οδήγησε σε αυτόν τον πόλεμο και έριξε πραγματικά την ήπειρο στα πόδια μας, αντικαθιστώντας το όνειρο των διανοουμένων για μια ευρωπαϊκή Γερμανία με την κάπως επίφοβη ωστόσο, κάπως εύθραυστη και, όπως φαίνεται, ανυπόφορη για τον κόσμο πραγματικότητα της γερμανικής Ευρώπης». Ο Τόμας Μαν βέβαια σε όλο του το έργο εμπλουτίζει διά μακρών και με γόνιμο στοχασμό τη διάκριση της ευρωπαϊκής Γερμανίας από τη γερμανική Ευρώπη, μια διάκριση καίρια, που στο στόμα των πολιτικών κινδυνεύει να συρρικνωθεί σε στεγνό συνθηματολογικό σχήμα. Εντούτοις, έστω και προχείρως αντιγράφοντες έναν κορυφαίο διανοούμενο, οι πολιτικοί βγαίνουν κερδισμένοι.        

Σε βάθος χρόνου μάλιστα, με στοιχειώδη λογοτεχνική επάρκεια και τη συναφή επιλεκτική κρίση, μπορούν να έχουν ακόμα μεγαλύτερο κέρδος από καλές συναναστροφές. Αρκεί να ξέρεις ποιον έχεις στο τραπέζι σου - και αυτό είναι ζήτημα παιδείας. Ο Τσώρτσιλ, αμετανόητος νοσταλγός της βρετανικής αυτοκρατορίας, είχε περί πολλού τον Κίπλινγκ, οπότε ο πρώτος εργατικός πρωθυπουργός της Αγγλίας και πιο προοδευτικός, ο Κλίμεντ Άτλι, μπορούσε να φτάσει ώς τον Μπέρναρντ Σω. Στη μεταπολεμική εποχή ο Αντενάουερ μετέγραφε στην πολιτική του ατζέντα (με ορνιθοσκαλίσματα εννοείται) κάτι από την πνευματικότητα του Τόμας Μαν, ενώ ο Ντε Γκωλ στηριζόταν συναλλήλως στον Ρεϊμόν Αρόν και στον Αντρέ Μαλρό. Ο Παλμίρο Τολιάτι και ο Μορίς Τορέζ (ηγέτες των Κ.Κ. Ιταλίας και Γαλλίας αντιστοίχως) αναφέρονταν στον Αντόνιο Γκράμσι και τον Λουί Αραγκόν. Ο Καραμανλής πάλι (ο παλαιός) είχε για πνευματικό του θεματοφύλακα τον βραχύσωμο Κωνσταντίνο Τσάτσο.

Φυσικά, για να αντικρίσεις κατάματα έναν συγγραφέα υψηλού αναστήματος, απαιτείται να έχεις κι εσύ κάποιο ανάστημα, μικρότερο ίσως, αλλά όχι σπιθαμιαίο - έτσι ο καθένας φτάνει όπου μπορεί να φτάσει.

Πηγή1

Πηγή2