Περιστρεφόμενες πόρτες: Από τη Goldman Sachs στον Χαρδούβελη

«Κανένας δεν απολύθηκε, γιατί προσέλαβε την Goldman Sachs»,
(Παλιό χρηματιστηριακό γνωμικό)Το πέρασμα του Γκίκα Χαρδούβελη από την Eurobank στο Μαξίμου, πίσω στην Eurobank και στη συνέχεια στο υπουργείο Οικονομικών αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα σε αυτό που οι Αγγλοσάξονες αποκαλούν revolving door – το φαινόμενο της περιστρεφόμενης πόρτας. Με τη διαφορά ότι...

στην Ελλάδα κάποιοι σταμάτησαν να τηρούν ακόμη και τα προσχήματα.

Tür ohne Luftzug – Πόρτα χωρίς ρεύματα αέρα. Με αυτό το όνομα κατοχύρωσε το 1881 ο Γερμανός H. Bockhacker την πρώτη πατέντα για την κατασκευή της γνωστής μας περιστρεφόμενης πόρτας.... Μερικές δεκαετίες αργότερα, ο συγκεκριμένος μηχανισμός, που επέτρεπε στους ανθρώπους να εισέρχονται σε ένα ψηλό κτίριο χωρίς να δημιουργούνται ισχυρά ρεύματα αέρα, μετατρεπόταν σε εκ των ων ουκ άνευ χαρακτηριστικό των ουρανοξυστών, που άρχισαν να ξεφυτρώνουν στο αστικό τοπίο των αμερικανικών μεγαλουπόλεων. Και σε κάποιον από αυτούς τους ουρανοξύστες του Μανχάταν ή της Ουάσινγκτον οι λέξεις περιστρεφόμενη πόρτα (revolving door) άρχισαν να χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν το πέρασμα στελεχών μεγάλων ιδιωτικών εταιρειών σε κυβερνητικά πόστα και το αντίστροφο.

Ο όρος θα «πολιτογραφηθεί» στα αγγλικά λεξικά από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, το φαινόμενο όμως είναι παλιό όσο και ο καπιταλισμός και η αστική δημοκρατία. Τραπεζίτες και μεγάλοι επιχειρηματίες μπαινόβγαιναν σε ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, χωρίς να έχουν δοκιμαστεί στις κάλπες, καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα -είτε επρόκειτο για τους τεχνοκράτες της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης είτε για τους χορηγούς του Χίτλερ, που αργότερα στελέχωσαν τον κυβερνητικό μηχανισμό του Τρίτου Ράιχ. Στη σύγχρονη Γερμανία, το παράδειγμα του Γκέρχαρντ Σρέντερ, που βγήκε από την περιστρεφόμενη πόρτα της καγκελαρίας και μπήκε στα γραφεία της ρωσικής εταιρείας φυσικού αερίου Gazprom, θεωρείται από τα χαρακτηριστικότερα περιστατικά σύγκρουσης συμφερόντων –μαζί φυσικά με τον «πράσινο» υπουργό Εξωτερικών Γιόσκα Φίσερ, ο οποίος, αφού εγκατέλειψε την κυβέρνηση Σρέντερ, προσελήφθη ως σύμβουλος στο κονσόρτσιουμ που θα κατασκεύαζε τον αγωγό φυσικού αερίου Ναμπούκο.

Στις ΗΠΑ, το φαινόμενο της περιστρεφόμενης πόρτας χάνεται στα βάθη των δύο τελευταίων αιώνων, θα πάρει όμως τη σημερινή του μορφή μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ο πρόεδρος Αϊζενχάουερ τοποθετεί πρόεδρο της General Motors, Τσαρλς Εργουιν Ουίλσον, στη θέση του υπουργού Αμυνας (προσοχή, μην τον μπερδέψετε με τον Τσαρλς Εντουαρντ Ουίλσον, o οποίος ήταν πρόεδρος της General Electric και υπηρέτησε στην κυβέρνηση Τρούμαν). Το γεγονός ότι η General Motors είχε παίξει καθοριστικό ρόλο στον στρατιωτικό εξοπλισμό της ναζιστικής Γερμανίας, και συγκεκριμένα στην πολεμική τεχνολογία που χρησιμοποιήθηκε για το Blitzkrieg εναντίον της Πολωνίας, δεν φάνηκε να ενοχλεί τον «στρατηγό της νίκης», που άνοιγε τις πόρτες του Λευκού Οίκου στους εκπροσώπους της αμερικανικής αυτοκινητοβιομηχανίας. Και όταν μια επιτροπή του Κογκρέσου ρώτησε τον Τσαρλς Εργουιν Ουίλσον τι θα συνέβαινε εάν το εθνικό συμφέρον των ΗΠΑ ερχόταν σε σύγκρουση με τα συμφέροντα της εταιρείας του, αυτός έδωσε την ιστορική απάντηση: «Κύριοι, ό,τι είναι καλό για την General Motors είναι καλό και για τις Ηνωμένες Πολιτείες».

Ευτυχώς για τις περιστρεφόμενες πόρτες των αμερικανικών πολυεθνικών, οι επιτροπές του Κογκρέσου είχαν σταματήσει να κάνουν τέτοιες ενοχλητικές ερωτήσεις, όταν ο υπουργός Αμυνας Ντικ Τσένι έγινε CEO της Halliburton και στη συνέχεια επανήλθε ως αντιπρόεδρος. Στην πρώτη του κυβερνητική θητεία προσέφερε στην εταιρεία συμβόλαια εκατομμυρίων δολαρίων για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών σε βάσεις εξόρυξης πετρελαίου του Κουβέιτ, ενώ ως αντιπρόεδρος παρέδωσε κυριολεκτικά το Ιράκ στην Halliburton και τους συνεργάτες της. Αντίστοιχα, το στέλεχος της Chevron και μετέπειτα υπουργός Εξωτερικών Κοντολίζα Ράις, εξετέλεσε με τόση επιτυχία τα καθήκοντά της ώστε η εταιρεία έδωσε το όνομά της σε ένα δεξαμενόπλοιο 120.000 τόνων.

Η επιχείρηση, όμως, που θα καταλάβει κυριολεκτικά την αμερικανική κυβέρνηση ήταν ο τραπεζικός κολοσσός της Goldman Sachs. Από τους τέσσερις τελευταίους διευθύνοντες συμβούλους της τράπεζας, ο Χένρι Πόλσον έγινε υπουργός Οικονομικών, ο Στιβ Φρίντμαν έγινε βασικός σύμβουλος του προέδρου Μπους για την οικονομία, ο Μπομπ Ρούμπιν ήταν βασικός σύμβουλος του Κλίντον και στη συνέχεια έγινε και αυτός υπουργός Οικονομικών. Ακόμη όμως και ο υπεύθυνος του προεδρικού γραφείου επί Μπους προερχόταν από την ίδια τράπεζα. Η ευρωπαϊκή πορεία του συγκεκριμένου χρηματοπιστωτικού ιδρύματος είναι γνωστή, καθώς η Goldman Sachs άρχισε να τοποθετεί υπαλλήλους της στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, την Κομισιόν, αλλά ακόμη και στο πρωθυπουργικό μέγαρο της Ιταλίας, ενώ κανένας δεν ξεχνά ότι ο πρώην υπεύθυνος διαχείρισης του ελληνικού χρέους, Πέτρος Χριστοδούλου, υπήρξε επίσης υπάλληλός της πριν περάσει στην Εθνική Τράπεζα.

Προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα φαινόμενα διαφθοράς και σύγκρουσης συμφερόντων, που προκύπτουν από τις περιστρεφόμενες πόρτες, ορισμένες κυβερνήσεις έχουν νομοθετήσει ότι θα πρέπει να μεσολαβεί ένα χρονικό διάστημα από το πέρασμα των κυβερνητικών αξιωματούχων σε εταιρείες και το αντίστροφο. Στην Ιαπωνία γίνονται προσπάθειες να περιοριστεί περαιτέρω το λεγόμενο φαινόμενο του Anakudari (κάθοδος από τον παράδεισο), ο άγραφος νόμος δηλαδή που έλεγε ότι όλοι οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι προσλαμβάνονται αυτομάτως σε μεγάλες πολυεθνικές.

Η μόνη χώρα που κατάφερε, όμως, πραγματικά να «αχρηστεύσει» τις περιστρεφόμενες πόρτες, που επιτρέπουν το πέρασμα από τον ιδιωτικό στον δημόσιο τομέα, ήταν η Ελλάδα με την περίπτωση του Γκίκα Χαρδούβελη. Οπως εξηγούσε και παλαιότερα στο Infowar ο τότε ερευνητής του Παρατηρητηρίου της Ευρώπης των Πολυεθνικών (CEO), Γιώργος Βασσάλος, ο Χαρδούβελης βρέθηκε στο μέγαρο Μαξίμου ως σύμβουλος του Λουκά Παπαδήμου χωρίς να έχει παραιτηθεί από την Eurobank του Λάτση, παίρνοντας μια απλή άδεια άνευ αποδοχών. Και το αποκορύφωμα αυτής της σχέσης είναι ότι διαπραγματευόταν το μέλλον των ελληνικών τραπεζών συνομιλώντας με το διεθνές λόμπι των τραπεζών IIF, το οποίο έχεις ως μέλος και την Eurobank.

Ποιος χρειάζεται να τοποθετήσει μια περιστρεφόμενη πόρτα σε ένα πρωθυπουργικό μέγαρο ή σε ένα υπουργείο, όταν οι εταιρείες και οι τράπεζες βρίσκονται ήδη μέσα σε αυτό;