ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΠΙΒΙΩΣΟΥΝ ΟΙ ΔΥΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ; Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Την ημέρα που γινόταν γνωστή στην Ελλάδα δημοσκόπηση που κατέγραφε ότι τρεις Έλληνες στους τέσσερις πιστεύουν ότι η κρίση της οικονομίας μας σχεδιάστηκε από σκοτεινές δυνάμεις του εξωτερικού και έξι στους δέκα συμπατριώτες μας θεωρούν ότι ο πρώην πρωθυπουργός κ. Κ. Σημίτης είναι «εβραϊκής καταγωγής» (με ό,τι αυτό συνεπάγεται), στην Ισπανία, λίγα χιλιόμετρα έξω από την Μαδρίτη, γινόταν ένα πολύ εντυπωσιακό συνέδριο. Διοργανωτής του συνεδρίου αυτού ήταν το Ίδρυμα Κοινωνικών Μελετών και Αναλύσεων (FAES), που είναι ένα από τα σημαντικότερα ισπανικά κέντρα σκέψεως, με πρόεδρό του τον πρώην πρωθυπουργό κ. Χοσέ Μαρία Αθνάρ. Το θέμα του συνεδρίου ήταν το ερώτημα «Πώς οι ιδέες της ελευθερίας μπορούν, στην σημερινή κρίση, να τεθούν στην υπηρεσία της Ισπανίας»....

Κλείνοντας τις εργασίες του συνεδρίου, ο κ. Χοσέ Μαρία Αθνάρ επεσήμανε μία ειδική διάσταση της σημερινής κρίσεως, που κατ’ επανάληψιν έχουμε υπογραμμίσει και στην στήλη αυτή. Είπε ότι «στον σημερινό αβέβαιο κόσμο δίνεται μία σκληρή μάχη κατά της ελευθερίας, γιατί η τελευταία, στο επίπεδο των ιδεών, οι οποίες στην εποχή μας διαδίδονται ταχύτατα, συνιστά σοβαρό κίνδυνο για όλες τις αυταρχικές μορφές εξουσίας, αλλά και για κρατικές οντότητες που δεν θέλουν να απωλέσουν προνόμια και μηχανισμούς ελέγχου…».

Πριν πάρει τον λόγο ο Ισπανός πρώην πρωθυπουργός, ο συμπατριώτης του πολιτικός αναλυτής κ. Σαλβαντόρ Φορνέρ ανέφερε πάνω στο θέμα αυτό ότι «η κρίση που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ, για να πάρει στην συνέχεια παγκόσμιες διαστάσεις, έδωσε μία μοναδική ευκαιρία στις απανταχού αντιφιλελεύθερες δυνάμεις να πάρουν μία ιστορική ρεβάνς απέναντι στην κατάρρευση του κομμουνισμού πριν 24 χρόνια και την ενίσχυση των φιλελεύθερων ιδεών σε ολόκληρο τον πλανήτη. Έτσι, μία κρίση που είχε ως αφετηρία της τον αμερικανικό κρατισμό, έγινε αντιφιλελεύθερο λάβαρο στα χέρια αυτών που έναν και μόνο στόχο έχουν, την κατασυκοφάντηση της ελευθερίας…».

Στο ίδιο θέμα, ο γνωστός Γάλλος οικονομολόγος, φιλόσοφος και συγγραφέας κ. Γκυ Σορμάν είχε αναλάβει να μιλήσει για τις δυτικές αξίες και το βάρος τους στον υπό σχηματισμό κόσμο μας, στον οποίο όλο και περισσότερο είναι αισθητή η ασιατική παρουσία και τα φιλοσοφικά ερείσματα πάνω στα οποία εδράζεται. Με αφετηρία έτσι τους προσωκρατικούς φιλοσόφους και τον ρόλο τους στην κατάρριψη του μύθου προς όφελος του ορθού λόγου (είδος εν ανεπαρκεία στην σημερινή Ελλάδα…), ο κ. Γκυ Σορμάν τόνισε ότι, αν η Δύση έγινε η ιστορική εστία της προόδου και του νεωτερισμού, το οφείλει στο κριτικό πνεύμα που άνθισε στην αρχαία Ελλάδα –χώρα που πρώτη στον κόσμο άνοιξε τις πόρτες του μέλλοντος.

Αναφερόμενος στην συνέχεια στον Καρλ Πόππερ, τον κορυφαίο φιλόσοφο της «ανοικτής κοινωνίας», ο Γάλλος διανοούμενος και πολυγραφότατος συγγραφέας υπογράμμισε ότι η επιστήμη άρχισε να προοδεύει στην Δύση γιατί οποιαδήποτε επιστημονική υπόθεση υποβάλλεται αμέσως στην ζωηρή δοκιμασία της κριτικής. Και από αυτή την τελευταία είτε θα επιβεβαιωθεί, είτε θα δώσει αφορμή για μία πιο πειστική υπόθεση.

«Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει με τον Ισλαμισμό και τον Κομφουκιανισμό», είπε ο κ. Γκυ Σορμάν, για να προσθέσει: «Στην σφαίρα του Ισλάμ και του Κομφουκιανισμού, κάθε πιστός παρακαλείται και υποχρεούται να υποταχθεί σε ένα αρχικό μοντέλο που θεωρείται άριστο και άρα αμετάθετο. Στην περίπτωση αυτή, λοιπόν, η χρυσή εποχή βρίσκεται στο παρελθόν. Αντιθέτως, στην Δύση την βρίσκουμε στο μέλλον. Οι αρχές του Ισλάμ και του Κομφούκιου αδιαφορούν για τις αντιφάσεις και τις λεπτομέρειες και θεωρούνται τάσεις που πάνε σε βάθος χωρίς καμμία δυνατότητα κριτικής επανεξετάσεως».

Στην Δύση, όμως, ο Ιώβ της Βίβλου και η Αντιγόνη της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας μάς δίνουν το απτό παράδειγμα τόσο της αμφισβητήσεως του Θεού όσο και της βασιλείας της εξουσίας. Υπό αυτή την έννοια, τα Ιεροσόλυμα και η Αθήνα είναι οι πρώτες πηγές της θρησκευτικής και πολιτικής αμφισβητήσεως. Και μάς διδάσκουν, πριν απ’ όλα, ότι καμμία πολιτική εξουσία δεν μπορεί να είναι απόλυτη. Συνεπώς, μπορούμε να πούμε ότι η Αντιγόνη είναι η πρώτη στρατευμένη οπαδός στην υπόθεση της Δημοκρατίας και των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Έτσι, από ιστορικής σκοπιάς, με πολλά μπρος-πίσω, από την εποχή του Διαφωτισμού και μετά η Δύση μπόρεσε να βρει μία σχετική ισορροπία, με την εισαγωγή του κράτους δικαίου –που είναι μια μορφή συνθέσεως μεταξύ της κοινωνικής τάξεως και της κριτικής ζωτικότητος. Η ακμή της θεολογικής, φιλοσοφικής και πολιτικής Δύσεως αρχικά μεταμορφώθηκε σε πρόοδο της επιστήμης, της τεχνικής και της οικονομίας –ενίοτε υπό χαοτικές συνθήκες, αλλά πάντως χωρίς διακοπές.

Προϊόν, λοιπόν, του κριτικού πνεύματος, η υψηλή τεχνολογία (που στις μέρες μας αναπτύσσεται και διαδίδεται με μεγάλη ταχύτητα) στην ουσία είναι και ο δίαυλος μέσω του οποίου διαχέεται παγκοσμίως και αυτό το κριτικό πνεύμα. Αυτή την διάσταση της νέας οικονομίας πρώτοι την έχουν καταλάβει, από καιρό τώρα, οι Κινέζοι. Στο πλαίσιο αυτό, ένας κορυφαίος Κινέζος καθηγητής, ο κ. Χι Τσουντάο, επικεφαλής του Κέντρου Διδασκαλίας και Έρευνας του ΚΚ Κίνας, μάς είπε τα εξής αποκαλυπτικά: «Στην Κίνα, το ΚΚ πολύ γρήγορα κατάλαβε ότι η οικονομία της αγοράς –που είναι το αποτέλεσμα της καινοτομίας και του επιχειρηματικού πνεύματος, σε συνδυασμό με μία προωθημένη εκπαίδευση– ήταν μία μοναδική ευκαιρία για ανάπτυξη και ευημερία της χώρας μας, αλλά και όρος για την πολιτική επιβίωση του Κόμματος. Κάναμε λοιπόν τις επιλογές που έπρεπε, προσαρμόζοντας το οικονομικό δυτικό πνεύμα στη κινεζική παράδοση..».

Μπορούν να τα καταλάβουν αυτά οι εγχώριοι πυγμαίοι της πολιτικής και του πνεύματος;