500.000 ευρώ στους δημοσκόπους είναι πολλά λεφτά. Να ψαχθεί το πόθεν έσχες τους. Γράφει ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης

Το ότι θα φτάναμε σε τέτοιες ακραίες καταστάσεις εξαγοράς της επιστημονικής υπογραφής των στατιστικολόγων και δε το περίμενα και δε το υποπτευόμουνα. Άρα όλα εξαγοράζονται. Το φακελάκι του γιατρού ήταν επόμενο ότι θα οδηγούσε στο φακελάκι του στατιστικολόγου. 
     Κάθε βράδυ όταν γίνομαι τηλεθεατής των δελτίων ειδήσεων πρέπει να συμμορφώνομαι και να αποδέχομαι το μαύρο ως άσπρο. Ντε και καλά θέλουν να με πείσουν ότι και τον γάιδαρο που βλέπω είναι κόττα. Μετά τις πασοκικές εκλογές αμέτι μοχαμπέτι το Βενιζέλος σαρώνει. Γνωρίζω βέβαια ως μαθηματικός ότι όταν από ψέμα συμπεραίνεις πάλι ψέμα, έχεις μια αληθή λογική πρόταση, δηλαδή για παράδειγμα την πρόταση αν το τρία είναι αεροπλάνο τότε το τέσσερα είναι η MRB, τη δεχόμαστε ως αληθή λογική πρόταση, άρα αμέτι μοχαμπέτι περάσαμε στο Καμμένος, Κουβέλης, Τσίπρας σαρώνουν....
Για να μη υπάρξει και καμία αμφιβολία περί τούτου έκαναν επίταξη όλες τις δημοσκοπικές εταιρίες και μάλιστα με εντολή να μη ξεφύγουν από το ανάμεσα 6% και 16%.
     Ας έλθω όμως στο δια ταύτα. Η δημοσκόπηση είναι μια τεχνική που αποσκοπεί στο να καταμετρήσει, στατιστικά, την άποψη που έχει το εκλογικό σώμα για ένα θέμα και μπορεί, βέβαια, να καταμετρήσει και περισσότερα. Το θέμα αυτό οι εταιρείες δημοσκοπήσεων το επιμερίζουν σε ερωτήσεις, οι οποίες υποβάλλονται σ’ ένα πολύ μικρό αριθμό πολιτών, ο οποίος με τη σειρά του απαρτίζει το λεγόμενο «δείγμα». Από εκεί και πέρα αρχίζουν τα προβλήματα, που δεν σχετίζονται μόνο με την επιστημολογική φύση της στατιστικής μεθόδου, αλλά και με τους κοινωνικούς εταίρους που συνέχονται με την καταμέτρηση αυτή.
     Για παράδειγμα. Ποιος είναι αυτός που καθορίζει ότι αυτό και όχι κάποιο άλλο είναι το θέμα για το οποίο πρέπει να υπάρξει σφυγμομέτρηση; Προφανώς είναι ο πελάτης, κάποιος που έχει ίδιον συμφέρον από αυτήν την καταμέτρηση. Πώς διατυπώνονται τα ερωτήματα, σε ποια πράγματα δίνεται έμφαση και με ποια σειρά υποβάλλονται σε αυτούς που παίρνουν μέρος στη σφυγμομέτρηση; Χαρακτηριστικό είναι το ερώτημα για το ποιος είναι καταλληλότερος για πρωθυπουργός, όταν ο ένας είναι ήδη στο αξίωμα αυτό, ενώ ο άλλος/ή οι άλλοι δεν είναι. Πόσα πρόσωπα απαρτίζουν το δείγμα και με ποια κριτήρια αυτά τα πρόσωπα επιλέγονται; Τα πρόσωπα αυτά κατοικούν σε αστικές, ημιαστικές ή αγροτικές περιοχές; Η ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, η οικονομική επιφάνεια, η επαγγελματική κατάσταση είναι πολύ λεπτά θέματα για να αγνοηθούν. Ποιος είναι ο εντολέας, ποια σχέση διέπει τον τελευταίο με την εταιρεία δημοσκοπήσεων, και ποια οικονομικά συμφέροντα σχετίζονται στενά με ορισμένες εταιρείες δημοσκοπήσεων;
     Όλες αυτές οι απορίες έχουν ρητορικό χαρακτήρα. Και αυτό γιατί, είτε δεν μπορούν να απαντηθούν εύκολα, είτε γιατί και μόνο που διατυπώνονται εύλογα προκύπτει, κάποια κριτική διάθεση. Και ίσως αυτή η κριτική διάθεση να έχει τη μεγαλύτερη αξία και σημασία διότι: α) Το εκλογικό σώμα μαθαίνει μόνο για τις δημόσιες δημοσκοπήσεις. Άρα, όχι για τις μυστικές. Επομένως, το επίμαχο στοιχείο είναι, γιατί κάποιος με πληροφορεί για ένα θέμα, όταν εγώ δεν έχω νοιαστεί; Προφανώς γιατί λέγοντάς μου ό,τι εκείνος θέλει, επιδιώκει να διαμορφώσει μια πραγματικότητα όπως, πάλι, εκείνος θέλει. β) Όταν μια δημοσκόπηση διενεργείται από μια εταιρεία ή από έναν επιστημονικό φορέα (όπως το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών) και πάντως σε περιόδους χρονικά αδιάφορες και άσχετες με εκλογικές αναμετρήσεις, τότε αυτή ανήκει στο λεγόμενο «καταγραφικό τύπο». Πρόκειται για μια δημοσκόπηση που προσπαθεί να καταγράψει, να αποτυπώσει γνώμες, τάσεις και προτιμήσεις ενός πληθυσμού. Όταν όμως η δημοσκόπηση διενεργείται (φυσικά από εταιρείες) σε περιόδους χρονικά ευκαιριακές (όπως είναι κατά τη διάρκεια μιας προεκλογικής εκστρατείας, η τελευταία κατά τη διάρκεια ολόκληρης προεκλογικής τετραετίας), τότε ελλοχεύει ο κίνδυνος να ανήκει στον λεγόμενο «δημιουργικό τύπο». 
     Τούτων δοθέντων, ακροθιγώς πάντα, προκύπτει ότι οι δημοσκοπήσεις αυτής της εποχής χαρακτηρίζονται ως «δημιουργικές». Είναι η περίπτωση όπου μια δημοσκόπηση παραγγέλλεται από μια εφημερίδα ή έναν τηλεοπτικό σταθμό. Πριν δημοσιοποιηθεί το αποτέλεσμα της σφυγμομέτρησης, προαναγγέλλεται η μέρα στη διάρκεια της οποίας θα ανακοινωθεί, ωσάν να πρόκειται για μια τηρηθείσα υπόσχεση. Την κρίσιμη μέρα το αποτέλεσμα είναι πρωτοσέλιδο στην εφημερίδα ή πρώτη είδηση στα κανάλια. Τότε όμως «δημιουργείται» ένα γεγονός εκ των ενόντων, το οποίο όμως είναι αυτοπαθές ως προς το αίτιο που το προκάλεσε. Ακολουθούν αναλύσεις, σχολιασμοί, συζητήσεις, αντιπαραθέσεις και αμφισβητήσεις, που με τη σειρά τους ανατροφοδοτούν το όλο πολιτικό κλίμα. Εκεί πλέον η δημοσκόπηση έχει καλλιεργήσει αναμονές, οι οποίες επιζητούν την επικύρωση αυτής που μόλις έχει δημοσιοποιηθεί. Στο μεταξύ έχουν ήδη σχηματισθεί οι πρώτες βεβαιότητες και έχουν ήδη προκύψει οι πρώτοι κλονισμοί. 
     Όπως αντιλαμβάνεσθε, ένας φαύλος κύκλος είναι σε εξέλιξη και περιμένει νεότερα στοιχεία και εντυπώσεις για να τροφοδοτηθεί. Με άλλα λόγια, οι δημοσκοπήσεις ειδικά των τελευταίων ημερών ένα μόνο πράγμα επιτυγχάνουν. Να επηρεάσουν το εκλογικό σώμα προς την κατεύθυνση που εξυπηρετεί διαφόρους εντολείς των εταιρειών δημοσκοπήσεων.
     Από την αποτύπωση της άποψης της κοινής γνώμης καταλήξαμε στον επηρεασμό. Με άλλα λόγια, το εκλογικό σώμα όχι μόνο ενημερώνεται, αλλά κατευθύνεται προς τα κάπου, πολύ πιο συγκεκριμένα. 
     Στο μεταξύ, ένα πράγμα μόνο μας σώζει: να προκύψει τέτοια πληθώρα δημοσκοπήσεων, από τη μανία ορισμένων να δείξουν πόσο έχουν «πάει μπρος» κάποιοι, και από την μανία άλλων να δείξουν ότι δεν έχουν «μείνει πίσω» οι άλλοι έτσι ώστε στο τέλος να μειωθεί η πιθανότητα να χρησιμοποιηθούν τα αποτελέσματα «δημιουργικά».