ΟΙ ΚΡΥΠΤΟΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ

Την Πέμπτη 15 Δεκεμβρίου 2011, το απόγευμα, ο Νέος Κύκλος Κωνσταντινουπολιτών και ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος  Ποντίων Εκπαιδευτικών οργάνωσαν Ημερίδα με θέμα:

Κρυπτοχριστιανικό ζήτημα και ανθρώπινα δικαιώματα

    

  Η εκδήλωση απετελείτο από δύο μέρη

Α’  ΜΕΡΟΣ: Ομιλίες

- Αντώνης Παυλίδης, Δρ Ιστορίας
» Οι εξισλαμισμοί της Μικράς Ασίας και το κρυπτοχριστιανικό ζήτημα»

   Χρήστος Τσούβαλης, Θεολόγος, απόφοιτος της Ι.Θ. Σχολής της Χάλκης

«Οι κρυπτοχριστιανοί. Μια σημαντική και σχεδόν άγνωστη πτυχή της Εκκλησιαστικής Ιστορίας του Γένους μας»..

Β΄ΜΕΡΟΣ: Προβολή της ταινίας

«Ρώτα την καρδιά σου» Υur egine Sor

του σκηνοθέτη Γιουσούφ Κουρτσενλί,

      Κεντρικός ομιλητής και συντονιστής της εκδήλωσης ήταν ο κ. Ουζούνογλου Νίκος, Πρόεδρος της Οικουμενικής Ομοσπονδίας Κωνσταντινοπουλιτών

       Η Ημερίδα άρχισε με την ομιλία του Αντώνη Παυλίδη, Δρ Ιστορίας, Εκπαιδευτικού, Πρόεδρου του Πανελλήνιου Συνδέσμου Ποντίων Εκπαιδευτικών, με θέμα :

» Οι εξισλαμισμοί της Μικράς Ασίας και το κρυπτοχριστιανικό ζήτημα»

       Μετά την άλωση και την κατάκτηση των Ελλήνων από τους Τούρκους, στο Πόντο οι συσχετισμοί των πληθυσμών αυξομειώνονται δραματικά, λόγω των διώξεων που υφίστανται οι Έλληνες και ως εθνότητα και ως Χριστιανοί το θρήσκευμα. Ακολουθεί και δεύτερο κύμα βίαιων εξισλαμισμών του Ελληνικού στοιχείου τον 17^ο και τον 18^ο αι

       Ο Κρυπτοχριστιανισμός, ουσιαστικά, στην περιοχή του Πόντου λειτούργησε ως μηχανισμός αντίστασης που τροφοδοτήθηκε ιδεολογικά μέσα από τους 2,5 αιώνες ζωής και λειτουργίας του μοναδικού αλλά σίγουρα σημαντικού Ελληνικού κρατικού μορφώματος που ήτανε η Αυτοκρατορία της Τραπεζουντας. Το 1856 έχουμε την υπογραφή του Σουλτανικού Διατάγματος ‘Χάτι Χουμαγιούν’, που επιφέρει μια ανεξιθρησκία, έστω και στα χαρτιά  Το 1857, οι Κρυπτοχριστιανοί της Ποντιακής ενδοχώρας συγκεντρώνονται με αντιπροσώπους τους στην Μονή Θεοσκεπάστου στην Τραπεζούντα, στους πρόποδες του Μποζ Νταρ, λόφου που δεσπόζει νότια της Τραπεζούντας. (σήμερα είναι ερείπια) και εκλέγουν αντιπροσώπους που διεκδικούν την πραγματική καταγραφή της Ελληνικής τους ταυτότητας, ως Ελλήνων Χριστιανών δηλαδή, και το κατορθώνουνε με πάρα πολλές δυσκολίες και αφού οι αντιπρόσωποί τους φτάνουν μέχρι τις πρεσβείες της Κων/λης, και έτσι 20.000 Κρυπτ. αναγνωρίζονται τότε και καταγράφονται με την πραγματική τους ονομασία.

       Επειδή υπήρχε ένα τεχνικό πρόβλημα με τα επίθετά τους απεφάσισαν τότε να καταγραφούν με Ελληνικά ονόματα, αυτοί τουλάχιστον που είχαν αναγνωρισθεί. Ο μόνος τρόπος, σύμφωνα με τις πηγές που έχουμε, ήτανε με τους δασκάλους και το σημαντικότερο σχολείο των Ελλήνων του Πόντου ήταν το Φροντιστήριο Τραπεζούντας. Στην αυλή λοιπόν του Φροντιστηρίου οι δάσκαλοι έστησαν τραπέζια και έκαναν ουρές οι πρώην Κρ. να αλλάξουν τα επίθετά τους

- Πως λέγεσαι εσύ?? – Ασλάν ογλού κλπ .

Εξελλήνισαν την ρίζα ‘ασλάν’ = λεοντάρι και έδωσαν την αρχαιοελληνική κατάληξη –ίδης, ιάδης, κατά το Θουκυδίδης, Αλκιβιάδης.

Αλλά ήταν τόσοι πολλοί, που ήταν αδύνατον να ανταποκριθούνε σε αυτήν την πιεστική ανάγκη οι εκπαιδευτικοί, που τους διώξανε και τους είπανε, «Βάλτε όλοι ένα –ιδης και –αδης όπως θέλετε, να λήξει εκεί η ιστορία

       Πάμε στον 20 αιώνα, σε ένα σημαντικό έγγραφο του 1914 του Ελλ. ΥΠΕΞ, όπου  αναφέρεται ότι στην περιοχή του Πόντου υπάρχουν 695.000 Ελληνόφωνοι και Τουρκόφωνοι Χριστιανοί. Στο Δυτικό Πόντο στην περιοχή της Μπάφρας και στο εσωτερικό οι Έλληνες μιλούσαν τα Τουρκικά, ήταν όμως Χριστιανοί καταγεγραμμένοι ως Χριστιανοί. 43.000 κρυπτοχ. , ενώ συνολικά οι Ελληνόφωνοι  μουσουλμάνοι και Τουρκοχριστιανοί είναι 233.000. Ερχόμαστε στην περίοδο της γενοκτονίας ‘16 – ’23. Σύμφωνα με το αρχείο της ΚτΕ, 2300 παιδιά χριστιανικά, Ελληνόπουλα δηλαδή, κρατούνται από μουσουλμανικές οικογένειες ή σε μουσουλμανικά ιδρύματα και εμφανίζονται σαν μουσουλμανάκια. Ενώ στην ίδια επιτροπή της ΚτΕ , ο κόσμος της Ελλάδας κατέθεσε ότι 300.000 γυναικόπαιδα εκτοπίστηκαν και κρατούνται. Θα έλεγα ότι μόνον η πρώτη περίπτωση, σύμφωνα με το άρθρο 2 της σύμβασης του ΟΗΕ του ’48 για την καταστολή  της γενοκτονίας και μόνον αυτό συνιστά γενοκτονία.

       Στις 30 /1 / 1923 υπογράφτηκε η σύμβαση ανταλλαγής Ελληνοτουρκικών πληθυσμών. Σύμφωνα με το άρθρο 1 της σύμβασης, ανταλλάσσονται οι Χριστιανοί κάτοικοι της Τουρκίας με τους Μουσουλμάνους κατοίκους της Ελλάδας, δηλαδή δεν αναγνωρίστηκε η εθνότητα, αλλά έγινε ανταλλαγή με βάση το θρήσκευμα. Μεγάλος αριθμός Κρυπτ. δεν πρόλαβαν να καταγραφούν με την πραγματική  τους ταυτότητα εξ αιτίας των διώξεων που προηγήθηκαν και με τα μύρια όσα βάσανα που υπόφεραν, γιατί φαινότανε όλη η Ποντιακή ενδοχώρα να έχει Ελληνικό πληθυσμό. Αυτό πραγματικά ταρακούνησε την οθωμανική άρχουσα τάξη της εποχής και στην συνέχεια τους Νεότουρκους, οι οποίοι έπαιρναν διάφορα μέτρα εναντίον τους.  Μεγάλος αριθμός των Κρ. αναγκάστηκαν να καταφύγουν στην διπλανή Ρωσία, οπότε δημεύθηκαν οι περιουσίες τους, είτε η απειλή του θανάτου επικρέμονταν πάνω από τα κεφάλια τους, συνεπώς παρέμειναν αναμένοντας καλύτερες συνθήκες για να καταγραφούν , να εκφρασθούν και να φανερωθούν όσοι ήσαν Χριστιανοί. Αυτό δεν έγινε, εξ αιτίας των ραγδαίων συνθηκών, μέχρι το ’23, και αναγκάστηκαν να παραμείνουν εκεί

       Στην Τουρκία σήμερα, ο Κρυπτοχριστανισμός θεωρείται θέμα ταμπού. Παρ’ όλα αυτά, κάτι φαίνεται να αλλάζει και τα θέματα ταμπού βγαίνουν στην επιφάνεια σήμερα. Αυτό είναι μία καλή αρχή. Πρέπει να γίνουν πάρα πολλά ακόμα γιατί αυτήν την στιγμή υπάρχει και ένας φιλέλληνας εκδότης Ραγκίπ Ζαράκολου, ο οποίος είναι φυλακισμένος χωρίς σοβαρό λόγο, εξ αιτίας των ιδεών του. Πρέπει να γίνουν πάρα πολλά ακόμα

  

       Δεύτερος ομιλητής ήταν ο κ. Χρήστος Τσούβαλης Θεολόγος, απόφοιτος της Ι.Θ. Σχολής της Χάλκης. με θέμα :

«Οι κρυπτοχριστιανοί. Μια σημαντική και σχεδόν άγνωστη πτυχή της Εκκλησιαστικής Ιστορίας του Γένους μας»

       Μετά την Τουρκική κατάκτηση, ένα μέρος του πληθυσμού των περιοχών της Μικράς Ασίας αποδέχονταν την θρησκεία του Ισλάμ και, με το πέρασμα του χρόνου, ταυτίζονταν μαζί της και προσχωρούσε στο σώμα των κατακτητών. Ένα άλλο, πολύ μικρότερο αποφάσιζε να πολεμήσει για την πίστη του και ενδεχομένως βασανίζονταν και μαρτυρούσε για αυτήν. Και ένα τρίτο διάλεγε τον δρόμο του Κρυπτοχριστιανισμού, είτε γιατί αναγκάζονταν, χωρίς την θέληση του, να αποδεχθεί το Ισλάμ, είτε για διάφορους άλλους λόγους, οικονομικούς και κοινωνικούς, αποδέχονταν εξωτερικά και φαινομενικά το Ισλάμ, διατηρώντας στα βάθη της ψυχής του την χριστιανική πίστη. Την πρώτη επίσημη πληροφορία για τον Κρυποτοχριστιανισμό έχουμε μετά το 1330, στην Νίκαια της Βιθυνίας, όταν η πόλη έπεσε στα χέρια του Σουλτάν Ορχάν. Τότε, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού αλλαξοπίστησε, πράγμα βέβαια που σε ελάχιστες περιπτώσεις γίνεται οικειοθελώς. Οι εξισλαμισθέντες κάτοικοι της Νίκαιας, με το πέρασμα του καιρού, άρχισαν να προβληματίζονται. Τύψεις βασάνιζαν την συνείδηση τους. Ήθελαν να μάθουν αν η Εκκλησία, στην περίπτωση την δική τους επέτρεπε στα κρυφά την άσκηση ων θρησκευτικών καθηκόντων τους και αν έπρεπε να μετανοήσουν για τις πράξεις τους, για να επανέλθουν στον Χριστιανισμό. Για να έχουν μία έγκυρη απάντηση απευθύνθηκαν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, Ιωάννης ΙΔ΄ Καλέτας, με δύο επιστολές που έστειλε στον Χριστιανικό πληθυσμό της Νίκαιας το 1338 και 1340 έδωσε την πρέπουσα θετική απάντηση στα αγωνιώδη ερωτήματα για την σωτηρία των πιστών Κρυπτοχριστιανών

       Η ζωή των Κρυπτοχριστιανών σε καθαρώς χριστιανικά χωριά, δεν ήταν τόσο επικίνδυνη. Το μυστικό των κρυπτ. ήταν γνωστό και τα τελευταία μάλιστα χρόνια μπορούσαν σχεδόν ελεύθερα να παρακολουθούν τις ιερές ακολουθίες και να συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνική ζωή, με μόνη επιφύλαξη μήπως γίνουν αντιληπτοί από διερχόμενους μουσουλμάνους. Στα χριστιανικά αυτά χωριά, κατά τον καθηγητής Κ.Φωτιάδη, υπήρχε ως προπέτασμα ένα τζαμί, και μάλιστα σε περίοπτη θέση, ώστε να μην προκύπτει καμία υποψία. Εκεί πήγαιναν οι Κρ., όταν κάποιος Τούρκος επεσκέπτονταν το χωριό τους.

       Εντελώς διαφορετικές, όμως, ήταν οι συνθήκες ζωής στα κατά πλειοψηφία μουσουλμανικά χωριά, Εδώ οι Κρ. διέτρεχαν κάθε μέρα σοβαρό κίνδυνο μια και ζούσαν με μουσουλμάνους. Γι’ αυτό, πρωταρχική τους υποχρέωση ήταν να δίνουν την εντύπωση πιστών και ευσεβών μουσουλμάνων, ώστε να αποφεύγουν τα σχόλια. Η ιδιαιτερότητα της ζωής τους απαιτούσε την πιστή τήρηση των τύπων της μουσουλμανικής θρησκείας, γι’αυτό και ήταν συχνή η παρουσία τους στο τζαμί. Παράλληλα όμως είχαν για την χριστιανική τους πίστη κρυφά μέρη προσευχής, σε σκοτεινά και απρόσιτα υπόγεια, με πτυσσόμενες πόρτες που κρύβονταν με τάπητες και μεγάλα έπιπλα, αλλά και κατακόμβες κάτω από τα σπίτια τους. Όσοι δεν είχαν κατακόμβες, φύλαγαν τις εικόνες και τα καντήλια τους μέσα στα μεγάλα προγονικά τους μπαούλα. Τα σεντούκια εκείνα είχαν πάρει πια την έννοια ιερών κουβουκλίων. Πίσω από τις ράχες τους έχασκαν ανοιγμένες επίτηδες χαραμάδες και τρύπες για την ανάσα της φλόγας της κανδήλας που την κρατούσαν ακοίμητη. Οι πλουσιότεροι διατηρούσαν υπόγειους δαυλούς στα σπίτια τους, με μεγάλη μυστικότητα  και στους οποίους ετελούντο ιερές ακολουθίες και μυστήρια από κανονικούς ιερείς.

       Θεμελιακή για την ζωή των Κρυπτοχριστιανών ήταν η δράση των μοναστηριών. Στις περιοχές του Πόντου, περίφημα μοναστήρια, όπως του Αγίου Ιωάννου του Βαζελώνος , της Υπεραγίας Θεοτόκου Σουμελά, του Αγίου Γεωργίου Περιστερά, του Αγίου Γεωργίου Χουτουρά, του Αγίου Γεωργίου Χαλιναρά και άλλα, υπήρξαν φάροι που φώτιζαν και εστίες που θέρμαιναν τις χριστιανικές ψυχές και κράτησαν άσβεστη την φλόγα της Ρωμιοσύνης. Σε αυτά, όπως ήταν φυσικό, εύρισκαν καταφύγιο και οι κρυπτοχριστιανοί και από αυτά περίμεναν την πνευματική τους ενίσχυση. Οι Ορθόδοξοι ιερείς των Κρυπτοχριστιαστιανών, άλλοι έκαναν τον γυρολόγο, ή τον μανάβη, για να καλύπτουν την επικίνδυνη αποστολή τους. Άλλοι μεταμφιέζονταν σε δερβίσηδες, μουλάδες ή Χοτζάδες, πράγμα που προϋπόθετε τέλεια κατοχή της Τουρκικής γλώσσας και του Κορανίου. Από το χωριό ‘Σταυροί’ είναι γνωστή η φράση «Την μέραν ειν’ μολάδες και την νύχταν ειν’ποπάδες». Στα χωριά που ήταν μεικτά, αν υπήρχε ορθόδοξος ιερέας, λειτουργούσε και για τους κρυπτοχριστιανούς ενορίτες του Για να μην δίνουν υποψίες οι κρ. στο περιβάλλον τους, τελούσαν φανερά την περιτομή και έπαιρναν ένα μουσουλμανικό όνομα, αλλά, τελώντας  παράλληλα  την μυστική χριστιανική βάπτιση, το χρίσμα, έπαιρναν ένα Χριστιανικό όνομα για το οποίο ο νονός ή ανάδοχος, μετά την βάπτιση, του ευχόταν ‘να ζήσει με το όνομά του’, δηλ, ποτέ να μην βρεθεί στην ανάγκη να στραφεί στον Ισλαμισμό και να αλλάξει το πραγματικό ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ του όνομα.

       Όταν ένα χωριό δεν είχε δικό του ιερέα, τότε έπαιρναν τα παιδιά την νύχτα και τα πήγαιναν να τα βαπτίσουν στο διπλανό χωριό, ή σε ένα μοναστήρι, πριν την ανατολή του ήλιου όμως έπρεπε να είχαν γυρίσει  στα σπίτια τους. Εννοείται πως η όλη υπόθεση είχε συζητηθεί και συμφωνηθεί εκ των προτέρων με τον ιερέα. Τα μυστικά της ζωής των κρ. τα πληροφορούνταν τα παιδιά μόνον όταν έφθαναν σε μία συγκεκριμένη ηλικία, και όταν δεν υπήρχε φόβος με την παιδική τους αθωότητα να τα κοινοποιήσουν.

       Όσο για την παιδεία, οι κρ. ήταν υποχρεωμένοι να στέλνουν τα παιδιά τους σε Τουρκικά σχολεία, γιατί ήταν εγγεγραμμένα στα ληξιαρχεία ως Τουρκόπουλα. Την ημέρα, τα παιδιά αυτά πήγαιναν στο σχολείο και διδάσκονταν το Κοράνι, τα βράδια όμως, οι ορθόδοξες μητέρες τους δίδασκαν την αληθινή πίστη, την παράδοση και την ιστορία του Ρωμαίικου γένους. Στον γάμο, τηρούσαν την χριστιανική μονογαμία, παντρεύονταν μόνο μεταξύ κρ. και τελείτο ο γάμος φανερά από τον Χότζα και κρυφά την νύχτα από τον ορθόδοξο ιερέα, σε υπόγειο ναό, ή το ζευγάρι έφευγε για την πατρίδα του, αν ήταν από άλλο χωριό που είχε ιερέα ή ακόμη έφευγε για γαμήλιο ταξίδι και περνούσε από Ελληνικό Χριστιανικό Μοναστήρι, ή και τέλος πήγαινε σε απομακρυσμένη μεγάλη πόλη, όπου το ζεύγος ήταν άγνωστο, και τελούσε το μυστήριο του γάμου σε ορθόδοξο ιερέα  Όταν πάλι επρόκειτο Κρυπτοχ. να παντρευτεί φανερή χριστιανή, χρησιμοποιούσε κάποιο άλλο τέχνασμα, την έκλεβε, και αυτή, δήθεν εκβιαζόμενη γινόταν μουσουλμάνα. Στην συνέχεια, πήγαιναν στην πόλη ή σε κάποιο μοναστήρι και τελούσαν το μυστήριο του γάμου.

       Η κηδεία των κρ. συνοδεύονταν πάντα με δυσκολία. Οι νεκροί κηδεύονταν από τον χότζα και θάβονταν σε μουσουλμανικό νεκροταφείο και την νύχτα μεταθάβονταν μυστικά από ορθόδοξο ιερέα σε χρ.κομητήριο, όπως μαρτυρεί και η λαϊκή φράση «Την ημέρα σα μεζάρε (=μουσουλμανικό νεκροταφείο) και την νύχταν σον άη-Θόδωρον». Ακόμη εγένετο κηδεία, χωρίς την παρουσία του νεκρού και τον συγγενών του ή και ακόμη, πριν την ταφή, τις νυκτερινές ώρες στο σπίτι, από άγνωστο στην περιοχή ιερέα, που ερχόταν χωρίς ράσα, και μάλιστα πριν να γίνει γνωστός στο χωριό ο θάνατος. Όταν δεν ήταν δυνατόν να έρθει ο ιερέας στο σπίτι του νεκρού, γινόταν η χριστιανική ακολουθία στην εκκλησία, την ώρα που πήγαιναν προς το μουσουλμανικό νεκροταφείο. Υπήρχαν, επίσης, περιπτώσεις κατά τις οποίες ο ιερέας πήγαινε στον τάφο του θαμμένου ήδη κρυπτ. και διάβαζε την νεκρώσιμοι ακολουθία μόνος του και χωρίς να δώσει σημεία αναγνώρισης. Αν δεν υπήρχε ιερέας, έπαιρναν χώμα πάνω από τον τάφο και το πήγαιναν, έστω και μακριά, σε ορθόδοξο ιερέα, όπου διάβαζε την νεκρώσιμη ακολουθία και έρριπταν αργότερα το χώμα πάνω στον τάφο του νεκρού.. Με μεγάλη σχολαστικότητα γινόταν τα μνημόσυνα των νεκρών. Κατά τον Παναγιώτη Τανιμανίδη , τα Ψυχοσάββατα και την παραμονή των Θεοφανίων ετοιμάζονταν τα κόλλυβα στην μνήμη των νεκρών. Στο σπίτι άναβαν κεριά στις εικόνες, διάβαζαν τα ονόματα των νεκρών και τους σκέφτονταν. Όταν δεν μπορούσαν να κάνουν μνημόσυνα, πήγαιναν  στα κοντινά μοναστήρια προσφορά σιτάρι και φρούτα. Αλλά και το Πάσχα, αυτή η λαμπρή και μεγάλη γιορτή του Χριστιανισμού, οι κρ, την ζούσαν με σφιγμένη την καρδιά και με δάκρυα στα μάτια, αλλά και με ελπίδα ότι θα τους αξιώσει ο Χριστός και η Παναγιά να γιορτάσουν την επόμενη χρονιά τις μέρες αυτές, χωρίς άγχος, ανοιχτά και ελευθέρα..

        Από τον Αύγουστο του 1922, που κατάρρευσε το Μικρασιατικό Μέτωπο, άρχισε η εξόντωση και το ξερίζωμα εκατοντάδων χιλιάδων Ρωμιών από τις προαιώνιες εστίες τους στην Μ. Ασία και στην Αν. Θράκη.  Ο υποχρεωτικός αυτός εκπατρισμός είχε ως κριτήριο το θρήσκευμα και όχι την γλώσσα, και αφορούσε τους δηλωμένους Ορθόδοξους .Χριστιανούς της Μ. Ασίας και όλους τους μουσουλμάνους της Κρήτης, Θεσσαλίας, και Μακεδονίας. Ανάμεσα σε αυτούς και οι Σταυριώτες (ονομασία για τους Κρ. .), που προτίμησαν να εγκαταλείψουν τον τόπο τους παρά την πίστη τους. Είναι γνωστό επίσης πως, λόγω του πολέμου, σε μερικές περιοχές οι Κλωστοί (ονομασία για τους Κρ.) συνέχιζαν να ζουν στην αποκρυφία. Εκεί δεν έγινε γνωστή η δυνατότητά τους να δηλωθούν, αυτούς δεν τους άγγιξε η ανταλλαγή, έτσι έμειναν στον τόπο τους, μεταθέτοντας για το απώτερο μέλλον την ώρα που θα έκαναν την εμφάνισή τους.

       Πρέπει να επισημάνουμε τον σεβασμό που δείχνουν πολλοί Τούρκοι μουσουλμάνοι για την Χριστιανική Θρησκεία, στην ΣΗΜΕΡΙΝΗ Τουρκία. Πολλές γυναίκες στον Πόντο κάνουν ακόμη με την δεξιά παλάμη το σημείο του σταυρού στο ζυμάρι, όταν ζυμώνουν το ψωμί, και όταν τις ρωτούν ¨γιατί το κάνουν αυτό, εκείνες απαντούν «Έτσι το βρήκαμε», Σε ολόκληρη την Τουρκία τιμούν και ευλαβούνται μέχρι σήμερα οι μουσουλμάνοι τον Αγ.Γεώργιο και τον γιορτάζουν με τον δικό τους ευσεβή τρόπο, ως εαρινή γιορτή στις 6/5, δηλ. 13 μέρες αργότερα την μνήμη του, κατά το παλιό ημερολόγιο. Επίσης παρακολουθεί τις λειτουργίες στους Χριστιανικούς ναούς  πλήθος πιστών, χριστιανών και μουσουλμάνων, γίνονται λειτουργίες και Διεθνή Θρησκευτικά Συνέδρια Ορθοδόξων στις πόλεις της Μικράς Ασίας, πραγματοποιούνται θυρανοίξια κλπ.

Στις 11/11/2002, Αθηναϊκή εφημερίδα έγραψε ότι στο κεντρικό μουσουλμανικό τέμενος Φετιχιεά Τζαμί, της πόλης Σηλυβρίας της Αν.Θράκης, το οποίο, πριν φύγουν οι Έλληνες κάτοικοί της ήταν Χριστιανικός ναός του Αγ.Ιωάννου του Θεολόγου, εορτάστηκε η μνήμη του Αγ. Νεκταρίου, επειδή εκεί γεννήθηκε και πέρασε μεγάλο μέρος του ο άγιος. «Μεγάλη όμως εντύπωση, γράφει ο ανταποκριτής, προκάλεσε ακόμη και στους Τούρκους δημοσιογράφους η παρουσία μουσουλμάνων που, μετά την καθημερινή τους προσευχή, προτίμησαν να μείνουν και να παρακολουθήσουν την χριστιανική λειτουργία».  Είχαμε επίσης την λειτουργία της Παναγίας Σουμελά από τον Οικουμενικό Πατριάρχη στις 15 Αυγούστου 2010 και την Κυριακή 4/9/2011, έγιναν μετά από 90 χρόνια, τα θυρανοίξια του Ι.Ν. Αγ.Παύλου και Αγ.Αλυπίου Ατταλείας, από τον Μητροπολιτη Πισιδίας  και έξαρχο Σίδης και Ατταλείας, κ. Σωτήριο Τράμπα, με την συμμετοχή 8 ιερέων και πλήθους πιστών, εγκατεστημένων στην Αττάλεια, αλλά και προσκυνητών από διάφορες χώρες.

       Μετά την ομιλία του κ. Χρ. Τσούβαλη, ακολούθησε ο χαιρετισμός της παραγωγού της ταινίας κ. Νεστρέμ Νταβούντογλου και η προβολή της ταινίας

«Ρώτα την καρδιά σου» Υur egine Sor, του σκηνοθέτη Γιουσούφ Κουρτσενλί.

       Η υπόθεση της ταινίας εκτυλίσσεται σε ένα χωριό του Πόντου, κατά την περίοδο του ‘Χάτι Χουμαγιούν, Σουλτανικού Διατάγματος περί ανεξιθρησκίας (1856 κ.ε.), και αφορά το ειδύλλιο ενός νεαρού Κρυπτοχριστιανού με μία μουσουλμάνα, η οποία όμως νομίζει ότι ο αγαπημένος της είναι και αυτός μουσουλμάνος. Ο θάνατος όμως του παππού του νεαρού θα αποκαλύψει στο χωριό της χριστιανική ταυτότητα της οικογένειάς του. Οι δύο νέοι αποφασίζουν να κλεφτούν, όμως εμποδίζει την κοπέλα να φύγει ο ένας μουσουλμάνος συγχωριανός τους, που είναι και αυτός ερωτευμένος μαζί της και στο τέλος η κοπέλα αυτοπυρπολείται.

       Μετά το τέλος της προβολής, ο σκηνοθέτης κ. Γιουσούφ Κουρτσενλί απηύθυνε και αυτός χαιρετισμό, λέγοντας, μεταξύ άλλων, τα εξής:

«Έχετε ζήσει θλιβερά, τραγικά πράγματα. Εγώ όμως πιστεύω το εξής. Τα τραγικά γεγονότα αυτά δεν ανήκουν μόνο σε αυτόν τον γεωγραφικό χώρο. Είναι ανθρώπινες τραγωδίες, είναι μέσα στην διαδικασία της εξέλιξης των πραγμάτων που συνέβησαν στην Μέση Ανατολή. Η ελπίδα μου είναι ότι το μέλλον θα είναι διαφορετικό και δεν θα ζήσουμε τέτοια γεγονότα».

       Η εκδήλωση έληξε με την απονομή τιμητικού διπλώματος στους δημιουργούς της ταινίας, με το εξής κείμενο:

«Τα σωματεία ‘Νέος Κύκλος Κωνσταντινουπολιτών’ και ‘Πανελλήνιος Σύνδεσμος Ποντίων Εκπαιδευτικών’ απονέμουν το παρόν δίπλωμα στην παραγωγό ταινιών κ. Νεστρέμ Νταβούντογλου, σε ένδειξη αναγνώρισης και εκτίμησης, για την δημιουργία της κινηματογραφικής ταινίας «Την καρδιά σου ρώτα» για την ευρύτερη προβολή του ζητήματος  «Κρυπτοχριστιανός στην καθ’ημάς Ανατολή.

Αθήνα 15 Δεκεμβρίου 2011”» .

Το κείμενο είναι και στα Τουρκικά γραμμένο, στο κάτω μέρος του διπλώματος. Το αντίστοιχο είναι για τον κ. Γιουσούφ Κουρτσενλί,.για την σκηνοθεσία της κινηματογραφικής ταινίας.

       Στην ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα παρευρίσκονο επίσης οι κ.κ. ΓΙΩΡΓΟΣ  ΣΟΥΡΛΑΣ και ΝΙΚΟΛΑΟΣ  ΚΑΤΣΑΡΟΣ, βουλευτές της Ν.Δ. και πρώην αντιπρόεδροι της Βουλής, ο Μητροπολίτης Πισιδίας  και Έξαρχος Σίδης και Ατταλείας, ΣΩΤΗΡΙΟΣ  ΤΡΑΜΠΑΣ, εκκλησιαστικοί εκπρόσωποι, αντιπρόσωποι Ποντιακών και Μικρασιατικών Σωματείων και Συλλόγων και πλήθος κόσμου.

                                                                         ΘΩΜΑ’Ι’Σ   ΠΑΡΙΑΝΟΥ