Η Φιλοσοφία της Τραγωδίας (προς την πολιτική χροιά) . Tου Σωτήρη Γλυκοφρύδη

Η Ελλάδα ήταν ανέκαθεν η γη της τραγωδίας. Μέσα σε αυτήν αντιπαρατίθεντο το Απολλώνιο με το Διονυσιακό στοιχείο, η λίμπιντος και ο θάνατος. Η ένωση των δυο αυτών στοιχείων δημιούργησαν τον άνθρωπο. «Άνθρωπος» σημαίνει «αυτόν που ψάχνει να βρει τον τρόπο», από το «αν και τρόπος» και όχι από το άνω θρώσκω που δηλεί τον βαβυλώνιο άνθρωπο. Ο Έλλην σε υψόμετρο 0 και ο ανατολικός άνθρωπος στο υψόμετρο των 5000 μέτρων στα Ιμαλάϊα, είχαν διαφορετικές εκφάνσεις για τη ζωή. Ο άνθρωπος της ανατολής έψαχνε το θεό στον ουρανό, ο άνθρωπος της δύσης έψαχνε να αγκιστρωθεί στη ζήση του στη θάλασσα της Μεσογαίας. Ο άνθρωπος της ανατολής γέννησε τη θρησκεία, ο άνθρωπος της δύσης, τη φιλοσοφία, κοινός παρανομαστής, η τραγωδία.

            Η γέννηση της τραγωδίας υπήρξε η επωδός – πύλη του ανθρώπου στα εισόδεια της ζωής. Η διαφορά στην Ελληνική και τη Δυτική τραγωδία είναι η κάθεξη. Ο Απόλλωνας άνθρωπος και ο Διονυσιακός ανακαλύπτουνε τον Φοίνικα, το ιερό πτηνό του Προμηθέα, και το αναδημιουργητικό πυρ υπήρχε ενεό στην Ελληνική υφή της τραγωδίας. Ποιοι είμαστε; Που πάμε; Τι περιμένουμε;..

Αυτά είναι ερωτήματα σαν ιλύς φωτός πλάθοντας και διατιτραίνοντας την τραγωδία. Η ζωή όλη είναι μια τραγωδία, μια αέναη μεταστοιχείωση σε ήλιο και στάχτη, σε ζωή και θάνατο μέσα σ’ έναν ύπνο που ξεπροβάλλει το όνειρο της ανθρώπινης ζωής. Ο Οιδίποδας δεν είναι άλλο παρά η έκφανση του πλέον τραγικού ανθρώπου, που όταν αποκτά τη γνώση και τη λογική, βγάζει με τις πόρπες του πολιτισμού ή με τα νύχια του τα ενδιάμεσα μεταξύ της όρασης και νου, μάτια του.

            Την ένωση του Απολλώνιου και Διονυσιακού στοιχείου την περιέγραψε θαυμάσια ο Νίτσε, ο πιο τρυφερός άνθρωπος που πέρασε από τη γη της Γερμανικής ιδεοκρατίας. Τάραξε μια Γερμανία αλλά δεν τη συντάραξε, οδεύοντας αυτή, αφού τον χρησιμοποίησε, στο θανατικό αγκυλωτό σταυρό της. «Ελληνισμός ή απαισιοδοξία;» είπε ο Νίτσε. Και οι Γερμανοί που δεν κατάλαβαν προτίμησαν την απαισιοδοξία. «Ελληνισμός ή Βαρβαρότητα;» υπήρξε η ερώτηση του Ηράκλειτου της Αλαμανίας.

            Πολλοί θαυμάζουν το Γερμανικό μοντέλο, συμφωνούμε πως της Ελλάδος είναι τραγικό, αλλά η κατεύθυνση του γερμανικού είναι πορεία προς την τραγωδία. Ο Έλληνας διάγει τη φιλοσοφία της ζωής, προσπαθώντας να επιβιώσει σε ένα κόσμο τραγικό ο καθένας σαν μικρός Αλέξανδρος, Καραγκιόζης ή Ζορμπάς ή και Οδυσσέας, στην άκρατη Προμηθεϊκή ζωή του. Θυμόμαστε ποιοι ήταν οι Τιτάνες που αλυσοδέσανε τον Προμηθέα; Κράτος λεγόταν ο ένας και ο άλλος Βία.

            Θαυμάζω το Γερμανικό μοντέλο της εξαναγκαστικής οικονομίας και το Αμερικάνικο της ελεύθερης, αλλά και τα δυο δημιούργησαν ένα κρατικισμό μαζί με βία. Αλυσοδέσανε τον άνθρωπο στον Καύκασο της ιστορίας. Η Φιλοσοφία της Τραγωδίας είναι η Τραγωδία της Φιλοσοφίας. Γι’ αυτό θα απελευθερώσει τον άνθρωπο ένας τούβλο μαθητής, ο τελευταίος και ανεκπαίδευτος του Κένταυρου Χείρωνα, ο Ηρακλής, ταγμένος μια ζωή να εκτελεί θελήματα λόγω του Διονυσιακού του στοιχείου. Ο Ηρακλής, είναι ο πιο τραγικός των ηρώων, σκότωσε γυναίκα και παιδιά σε ένα παροξυσμό Διονυσιακού στοιχείου και κατόπιν για να γίνει Απολλώνιος, να εξιλεωθεί, πρέπει να κάνει μια ζωή θελήματα για να πεθάνει αυτοφλεγόμενος σαν τον Φοίνικα του Προμηθέα, και να αναγεννηθεί ως σύμβολο από τη στάχτη του.

            Ο Φοίνικας ήταν ένα πουλί που ζούσε εκατοντάδες χρόνια, όπου όταν έφτανε η ώρα να πεθάνει, έφτιαχνε μια φωλιά στην πιο ψηλή βουνοκορφή, έπαιρνε ένα καλάμι με το ράμφος του, το άναβε σε ένα ηφαίστειο, πήγαινε κατόπιν στη φωλιά του, άνοιγε τις φτερούγες του ώστε να λαμπαδιάσει, και το άφηνε. Από τη στάχτη του γεννιόταν ένα φοινικάκι που πάταγε τη στάχτη για να τη σβήσει εντελώς και πέταγε, συμβολίζοντας την αναγέννηση προς το αγνό του νου του ανθρώπου. Ο έρως, αυτός ο αθάνατος ταρτάριος θεός, είναι η πυρά της εξύψωσης από το τραγικό στο ουσιαστικό, που το δομεί ο θάνατος. Ο θάνατος που επιφέρει τη ζωή στο Απολλώνιο και Διονυσιακό στοιχείο της μέθεξης και της υπέρβασης, του πέραν του τόπου αυτού, Ελληνικού ονείρου. Ο Έλλην ζει μέσα από το θάνατο για να περάσει στην αθανασία.  

            Γι’ αυτό προτιμώ την Ελληνική τραγωδία από το δρόμο προς το την τραγωδία. Γιατί την τραγωδία τη ζεις, αλλιώς, όταν βρίσκεσαι στο δρόμο προς την τραγωδία, αυτή θα τη ζήσουν τα παιδιά σου.