Ραγδαία εξελίσσονται οι σχέσεις Κύπρου - Ισραήλ.Του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΤΣΑΓΓΑΡΗ

Ραγδαία εξελίσσονται οι σχέσεις Κύπρου - Ισραήλ, με τις δύο χώρες να επαναβεβαιώνουν με τον πλέον επίσημο τρόπο τη συμφωνία τους για την οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) αλλά και τις προθέσεις τους για στενή συνεργασία,..

η οποία μάλιστα διευρύνεται με μια επιπλέον άκρως σημαντική στρατηγική συμφωνία, αυτήν για την «Έρευνα και Διάσωση», την ώρα που η Άγκυρα απειλεί για «απαιτούμενα μέτρα» στην περίπτωση που η Λευκωσία προχωρήσει σε γεωτρήσεις για ανεύρεση φυσικού αερίου εντός της κυπριακής ΑΟΖ.
Η επίσκεψη της υπουργού Εξωτερικών, Ερατώς Κοζάκου-Μαρκουλλή, στο Ισραήλ την περασμένη Τετάρτη, ανέδειξε μια σειρά στοιχείων, προθέσεων αλλά και «ξεκάθαρων ισχυρών μηνυμάτων προς πάσα κατεύθυνση», τα οποία βρίσκονται προσεκτικά διατυπωμένα στη διπλωματική γλώσσα ανακοινώσεων και δηλώσεων που έγιναν εκατέρωθεν.

Δύο μέρες προ της επισκέψεως της κ. Μαρκουλλή στο Ισραήλ, στελέχη από την ανώτατη πυραμίδα της ισραηλινής εταιρείας φυσικού αερίου Delek βρέθηκαν στην Κύπρο και μέσα από μια σειρά επαφών με τις κυπριακές αρχές, κατέστησαν σαφείς τις δικές τους προθέσεις αλλά και όρους, έτσι ώστε η κυπρο-ισραηλινή συνεργασία να μπορέσει να «σφραγιστεί» με όλα τα θετικά που συνεπάγονται για την Κυπριακή Δημοκρατία.

Η «Κ», παρακολουθώντας στενά τις εξελίξεις, συνομιλώντας με διπλωματικές πηγές αλλά και με πρόσωπα που γνωρίζουν πολύ καλά τα της διαδικασίας για το φυσικό αέριο, ξετυλίγει σήμερα όλο το παρασκήνιο γύρω από το ζήτημα, το οποίο εμπίπτει και στα πλαίσια του γεωστρατηγικού παιχνιδιού που αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια στην ανατολική Μεσόγειο.

Ακρογωνιαίος λίθος της κυπρο-ισραηλινής συνεργασίας και της ενίσχυσης των σχέσεων των δύο χωρών σε πρακτικό επίπεδο θεωρείται, από διπλωματικές πηγές, η επιτυχής κατάληξη στον διάλογο μεταξύ της ισραηλινής εταιρείας Delek και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, μια ενδεχόμενη συμφωνία δημιουργεί κατάσταση αμοιβαίου κέρδους («win-win») και για τις δύο χώρες και κυρίως με μακροχρόνιο ορίζοντα διατήρησής της. Για να υπάρξει όμως προοπτική επιτυχίας, η Κυπριακή Δημοκρατία θα πρέπει να είναι σε θέση να αποδεχτεί τις προϋποθέσεις που θέτει η ισραηλινή εταιρεία φυσικού αερίου Delek, η οποία, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», κατά την πρόσφατη επίσκεψη (την περασμένη Δευτέρα 22 Αυγούστου 2011) υψηλότατων στελεχών της στην Κύπρο, ξεκαθάρισε τις προθέσεις της αλλά και επαναβεβαίωσε τη βούλησή της για στενή συνεργασία με την Κυπριακή Δημοκρατία στο θέμα του φυσικού αερίου. Πιο συγκεκριμένα, η Delek θέτει τρεις βασικές προϋποθέσεις-όρους:

1. Πρώτον, να έχει ρόλο και μερίδιο στο οικόπεδο της Κύπρου «Αφροδίτη». Τα δικαιώματα αυτού του οικοπέδου τα έχει εξασφαλίσει η αμερικανική εταιρεία Noble Energy, η οποία έχει από κοινού με την ισραηλινή Delek τα δικαιώματα στα πλούσια οικόπεδα του Ισραήλ «Λεβιάθαν», «Tamar» και «Dalit». Η πρόταση αυτή προωθείται και από πλευράς Noble, ωστόσο η Κυπριακή Δημοκρατία έχει τον τελικό λόγο, μιας και το συμβόλαιο έγινε αρχικά με την αμερικανική εταιρεία.

2. Δεύτερη αξίωση της Delek είναι όπως εφοδιάζει την Κύπρο με φυσικό αέριο μέχρι που η Κυπριακή Δημοκρατία να είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει το δικό της φυσικό αέριο για την εσωτερική της αγορά (κυρίως δηλαδή για τον ηλεκτροπαραγωγικό σταθμό της ΑΗΚ). Η ισραηλινή εταιρεία βεβαιώνει τις κυπριακές αρχές ότι είναι σε θέση να προμηθεύσει με φυσικό αέριο την Κύπρο γύρω στο 2013 και μάλιστα σε πολύ ευνοϊκή τιμή (πολύ χαμηλότερη απ’ ό,τι ήταν η προσφορά της Shell).

3. Τρίτος όρος της ισραηλινής εταιρείας είναι η σύσταση κοινοπραξίας με την Κυπριακή Δημοκρατία για κατασκευή τερματικού στην Κύπρο όπου θα γίνεται επεξεργασία του φυσικού αερίου καθώς και υγροποίησή του με στόχο την εξαγωγή του στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια αγορά.

Η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει κανένα λόγο να απορρίψει την προσφορά των Ισραηλινών, σημείωνε στην «Κ» κρατικός αξιωματούχος ο οποίος με τον ένα ή τον άλλο τρόπο παρακολουθεί το θέμα. «Η πρόταση της Delek δεν δημιουργεί μόνο κατάσταση “win-win” για τις δύο χώρες, αλλά εξασφαλίζει και για τις δύο πολύ περισσότερα, αφού αν δεν υπάρξει μια ολοκληρωμένη συμφωνία με το Ισραήλ στη βάση αυτή, υπάρχει το ενδεχόμενο μελλοντικά οι δύο χώρες να βρεθούν μάλιστα η μία απέναντι στην άλλη ως ανταγωνιστές στον χώρο της ενέργειας», σημείωσε χαρακτηριστικά και εξήγησε πως η μία χώρα έχει ανάγκη την άλλη. Για παράδειγμα, το Ισραήλ χρειάζεται μια πύλη προς την Ε.Ε. και την παγκόσμια αγορά. Από την άλλη, η Κύπρος έχει ανάγκη «προστασίας και κάλυψης» από μια ισχυρή χώρα, η οποία να μπορεί να παρέμβει αμέσως, έτσι ώστε να μειώσει στο ελάχιστο το ενδεχόμενο πρόκλησης προβλημάτων από την Άγκυρα. Παράλληλα, σε περίπτωση συνεργασίας, το κόστος και για τις δύο χώρες μειώνεται κατά πολύ λόγω της γειτονίας των θαλάσσιων οικοπέδων τους. Αντίθετα, στην περίπτωση μη συμφωνίας, οι δύο χώρες ενδεχομένως να εξελιχθούν σε ανταγωνίστριες (στην περίπτωση που η Κύπρος εντοπίσει στη δική της ΑΟΖ μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου) με απρόβλεπτες εξελίξεις και συνέπειες.

Δυτικός διπλωμάτης, παράλληλα, παρατήρησε πως «θα ήταν τραγελαφικό η Κυπριακή Δημοκρατία να μην αποδεχτεί μετά χαράς και τους τρεις όρους της ισραηλινής εταιρείας», για να προσθέσει: «Μην ξεχνάτε ότι η αρχική πρόθεση του Τελ Αβίβ ήταν η συνεργασία με την Αθήνα και όχι με τη Λευκωσία. Στην Ελλάδα οφείλει η Κυπριακή Δημοκρατία αυτή την εξέλιξη, η οποία παρέπεμψε το Τελ Αβίβ στο νησί. Ουσιαστικά, η Αθήνα σάς έκανε ένα δώρο δισεκατομμυρίων».

Το ρωσικό δίλημμα της Λευκωσίας

Προβληματισμός σε περίπτωση που ο ρωσικός κολοσσός εκδηλώσει ενδιαφέρον για προμήθεια της Κύπρου με φυσικό αέριο

Ο μόνος όρος της εταιρείας Delek που φαίνεται να δημιουργεί κάποιο προβληματισμό στα αρμόδια δώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι ως προς τον εφοδιασμό της Κύπρου με φυσικό αέριο, μέχρις η Κύπρος να εντοπίσει και να είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί τα δικά της κοιτάσματα. Αν και επισήμως ή ακόμη και παρασκηνιακά δεν λέγεται τίποτα επ’ αυτού, διπλωματικές πηγές σημείωσαν στην «Κ» ένα ερώτημα που κυκλοφορεί έντονα τον τελευταίο καιρό ανάμεσα σε κύκλους που παρακολουθούν το θέμα της ενέργειας. Και αυτό έχει να κάνει με τη στάση της Λευκωσίας στην περίπτωση που ο ρωσικός κολοσσός Gazprom εκδηλώσει ενδιαφέρον για προμήθεια της Κύπρου με φυσικό αέριο. Σε μια τέτοια περίπτωση, η κυπριακή κυβέρνηση θα βρεθεί μεταξύ σφύρας και άκμονος, αφού θα έχει να λάβει δύσκολες αποφάσεις, η κάθε μια με τις δικές της συνέπειες. Ωστόσο, ένα τέτοιο ενδεχόμενο ή κίνηση από πλευράς της ρωσικής εταιρείας δεν έχει επιβεβαιωθεί μέχρι στιγμής από τις αρμόδιες κυπριακές αρχές. Παράλληλα, όμως, στο όλο σκηνικό εκτυλίσσεται άλλο ένα σενάριο, το οποίο θέλει τη ρωσική Gazprom να συνεργάζεται με την ισραηλινή Delek. Η Gazprom δεν είναι η πρώτη φορά που ενδιαφέρθηκε για συνεργασία με την ισραηλινή εταιρεία, αφού προ μερικών ετών έκανε πρόταση προς το Τελ Αβίβ για προμήθεια φυσικού αερίου με αγωγό μέσω Τουρκίας. Πάντως, πέραν των ανωτέρω, δεδομένο είναι το ενδιαφέρον της Gazprom για εξασφάλιση δικαιωμάτων σε άλλα θαλάσσια οικόπεδα της Κύπρου, χωρίς ωστόσο ο ρωσικός κολοσσός να έχει αγοράσει μέχρι στιγμής τα δεδομένα από το αρμόδιο υπουργείο της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί πως ενδιαφέρον για εξασφάλιση δικαιωμάτων επέδειξε η εταιρεία Cairn Energy, από τους μεγαλύτερους στο είδος του οργανισμούς, που περιλαμβάνεται στον κατάλογο των 100 εταιρειών της Financial Times στο χρηματιστήριο του Λονδίνου. Ανακοινώνοντας τα αποτελέσματά της για το πρώτο εξάμηνο του έτους, η εταιρεία γνωστοποίησε ότι ενδιαφέρεται για επέκταση των εργασιών της και στην Κύπρο.
Ο δεύτερος γύρος αδειοδοτήσεων για τα θαλάσσια οικόπεδα της Κυπριακής Δημοκρατίας αναμένεται εντός του πρώτου τριμήνου του 2012.

Ισχυρά πολιτικά μηνύματα προς Άγκυρα
Η αποκωδικοποίηση της ανακοίνωσης του ισραηλινού ΥΠΕΞ μετά τις επαφές με Μαρκουλλή

Σε πολιτικό τώρα επίπεδο, τα πράγματα φαίνεται να προχωρούν ακόμη καλύτερα απ’ ό,τι αναμενόταν. Οι μέρες που προηγήθηκαν ήταν διάχυτες από ισχυρά μηνύματα προς πάσα κατεύθυνση και από τις δύο πλευρές. Λευκωσία και Τελ Αβίβ έστειλαν δημοσίως ίσως τα πιο ουσιαστικά μηνύματα στην ιστορία των διμερών τους σχέσεων, έλεγε χαρακτηριστικά στην «Κ» διπλωμάτης. Η «Κ» προβαίνει σε μια αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων αυτών, τα οποία προκύπτουν μέσα από δηλώσεις και ενέργειες των δύο πλευρών, με τα πλέον ουσιαστικά να είναι:

• Επίσκεψη Κύπριας YΠΕΞ. Το γεγονός και μόνο ότι η κ. Μαρκουλλή επέλεξε το Ισραήλ ως το δεύτερο επίσημο ταξίδι της (μετά την Αθήνα) από την ημέρα ανάληψης των καθηκόντων της στο νευραλγικό υπουργείο, θεωρείται υψίστης διπλωματικής σημασίας. Το γεγονός αυτό καταγράφηκε στις διπλωματικές σελίδες του ισραηλινού Τύπου, ενώ σε αυτό αναφέρθηκε και ο Ισραηλινός YΠΕΞ κ. Λίμπερμαν. Το μήνυμα ήταν σαφέστατο. Η Κύπρος θεωρεί τις σχέσεις με το Ισραήλ ως «υψηλή προτεραιότητα» και φανερώνει τις προθέσεις της Λευκωσίας να συνεχίσει την ενίσχυση της σύσφιξης των σχέσεών της με το Τελ Αβίβ.

• Η ατζέντα των επαφών. Η κ. Μαρκουλλή είχε χωριστές συναντήσεις με τον πρόεδρο του Ισραήλ Σιμόν Πέρες, τον πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου και τον υπουργό Εξωτερικών Άβιγκντορ Λίμπερμαν. Είχε δε τηλεφωνική επικοινωνία με την αρχηγό της αντιπολίτευσης, Τζίπι Λίβνι. Το γεγονός ότι η Κύπρια ΥΠΕΞ συναντήθηκε και με τα τρία ισχυρά πρόσωπα του Ισραήλ (ως συνήθως οι συναντήσεις περιορίζονται μεταξύ των ομολόγων ή και με ένα εκ των δύο – προέδρου και πρωθυπουργού). Αυτό διπλωματικά θεωρείται σαφέστατο μήνυμα από πλευράς Ισραήλ ως «θερμό καλωσόρισμα» και ως «ένδειξη εκτίμησης και υποσχόμενων προθέσεων».

• Μηνύματα προς Τουρκία. Η ανακοίνωση του Υπουργείου Εξωτερικών του Ισραήλ περιέχει μια παράγραφο, η οποία αποτελεί και την πεμπτουσία της επίσκεψης, με τέσσερα μηνύματα προς την Άγκυρα:

1. «Οι δύο υπουργοί χαιρέτισαν τη συμφωνία που υπεγράφη μεταξύ των δύο χωρών για την ΑΟΖ». Δηλαδή οι δύο χώρες δεν αλλάζουν ούτε ένα γιώτα από τη συμφωνία τους και η συγκεκριμένη συμφωνία βρίσκεται σε ισχύ παρά τις όποιες αντιδράσεις τρίτων.

2. Η ανακοίνωση συνεχίζει ως εξής: «Οι δύο υπουργοί είπαν ότι (η συμφωνία ΑΟΖ) αποτελεί διμερές ζήτημα». Δηλαδή ότι δεν αφορά κανέναν άλλο, ούτε και την Τουρκία.

3. Τρίτο σημείο της ανακοίνωσης είναι: Η συμφωνία ΑΟΖ «πρέπει να εφαρμοστεί το συντομότερο δυνατόν για να μπορέσει να αρχίσει η διαδικασία παραγωγής αερίου προς όφελος και των δύο μερών». Δηλαδή καμία απειλή από τρίτους (βλέπε Άγκυρα) δεν πρόκειται να επηρεάσει τα πλάνα των δύο χωρών.

4. Τέλος, στην ανακοίνωση αναφέρεται: «Η συμφωνία υπεγράφη σύμφωνα με τους κανόνες και τα δικαιώματα του διεθνούς δικαίου». Με λίγα λόγια, από τη στιγμή που η συμφωνία είναι διεθνώς νόμιμη, κανένας λόγος δεν πέφτει σε άλλες χώρες.

Εγγύηση από την ισραηλινή πολεμική μηχανή
Σημαντική από κάθε άποψη η επικείμενη συμφωνία στον τομέα της έρευνας και διάσωσης
Μια άλλη εξέλιξη αφορά τη συμφωνία που προωθείται μεταξύ Λευκωσίας και Τελ Αβίβ στον τομέα «Έρευνα και Διάσωση». Η συγκεκριμένη συμφωνία θεωρείται στρατηγικής σημασίας, αφού έχει να κάνει ευρύτερα με τα συμφέροντα «ελέγχου» της ανατολικής Μεσογείου, όπου επί του παρόντος η Άγκυρα εμφανίζεται ως «ο μόνος παίχτης» που μπορεί να κάνει κουμάντο. 

Πιο συγκεκριμένα, η Κυπριακή Δημοκρατία, έχοντας αδυναμία να καλύψει τη δική της περιοχή (πόσο μάλλον την ευρύτερη περιοχή), σε θέματα έρευνας και διάσωσης, βασίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στις Βρετανικές Βάσεις, στις οποίες εδρεύει και μια αεροπορική μοίρα αποκλειστικά και εξειδικευμένα για αποστολές έρευνας - διάσωσης. 

Οι κυπριακές αρχές γνωρίζουν ότι ανά πάσα στιγμή η Κυπριακή Δημοκρατία μπορεί να μείνει εκτεθειμένη, αφού στην περίπτωση θαλάσσιου περιστατικού έρευνας - διάσωσης και στο ενδεχόμενο που οι Βρετανικές Βάσεις δηλώσουν αδυναμία να παρέμβουν (λόγω διαφόρων τεχνικών ή και άλλων αιτιάσεων), δημιουργούνται προϋποθέσεις για εμπλοκή της Άγκυρας (και μέσω «ΤΔΒΚ»). Σε μια τέτοια εξέλιξη, η Κυπριακή Δημοκρατία δεν θα μπορεί να αρνηθεί τη βοήθεια της Άγκυρας, με αποτέλεσμα να οπλίσει την επιχειρηματολογία της Τουρκίας και των Κατεχομένων. Αντίθετα, μια συμφωνία στον τομέα της έρευνας και διάσωσης με το Ισραήλ ωφελεί την Κυπριακή Δημοκρατία κυρίως σε δύο σημεία:

Πρώτον, εκμηδενίζεται το ενδεχόμενο εμπλοκής της Άγκυρας και των Κατεχομένων σε ένα περιστατικό έρευνας – διάσωσης, αφού το Τελ Αβίβ θα είναι σε θέση να παρέχει κάθε βοήθεια και στήριξη.

Δεύτερον, μια τέτοια συμφωνία θα παρέχει το δικαίωμα σε ισραηλινές δυνάμεις να περιπολούν και να ελέγχουν την περιοχή των θαλάσσιων οικοπέδων της Κυπριακής Δημοκρατίας, προσφέροντας σε πρακτικό επίπεδο «προστασία» στα συμφέροντα της Κύπρου.

Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», η συμφωνία αναμένεται να οριστικοποιηθεί πολύ σύντομα, εντός του επόμενου τριμήνου, ενώ στόχος είναι να γίνει η εξαγγελία (ή και η υπογραφή) της κατά την εδώ επίσκεψη του Ισραηλινού προέδρου, η οποία προγραμματίζεται για τον ερχόμενο Οκτώβριο.


www.kathimerini.com.cy