Οι αμυντικοεπιθετικοί πολίτες. Γράφει ο *Δημήτρης Καρακάσης Ψυχολόγος

Προφανώς ήδη θα αναρωτιέστε τι είναι αυτό?
Κάποιο νέο είδος ανθρώπου?
Κάποια νέα διαταραχή ίσως?
Θα σας εξηγήσω αμέσως, διότι οι πιθανότητες να σας αφορά είναι τεράστιες, ίσως μάλιστα σε επίπεδα ποσοστών 99% ή και 100%. 
Θα έχετε παρατηρήσει σίγουρα ότι..
σε αντίθεση με άλλες εποχές, οι πολίτες στις σημερινές κοινωνίες δεν θα σας χαιρετίσουν σχεδόν ποτέ και σε καμία περίσταση αν σας αντικρίσουν στο διάβα τους και δεν σας γνωρίζουν προσωπικά. 
Πολλές φορές όμως...
το ίδιο θα κάνουν ακόμα και αν σας γνωρίζουν ή ακόμα και αν στο παρελθόν είχατε μια αρκετά στενή σχέση.
Το χειρότερο όμως είναι ότι σίγουρα θα έχετε παρατηρήσει όλους σχεδόν τους χιλιάδες ανθρώπους που συναντάτε κάθε μέρα, ακόμα και τους γείτονές σας κάποιες φορές, που ίσως να μένουν ακριβώς απέναντί σας, να είναι πολύ ψυχροί και ανέκφραστοι ή πολύ σοβαροί, σπάνια να σας απευθύνουν τον λόγο ακόμα κι αν ψάχνουν κάτι ή χρειάζονται κάποια βοήθεια.
Επίσης πολλές φορές μπορεί να σας κοιτάνε με ένα ύφος επιθετικό λες και τους έχετε φταίξει για όλα βάσανα που τραβάνε. 
Επιπρόσθετα θα έχετε παρατηρήσει, ότι όταν εσείς, απευθύνετε σε αγνώστους το λόγο, είτε δεν θα σας απαντήσουν, είτε θα σας απαντήσουν εντελώς ψυχρά και σοβαρά χωρίς κανένα ίχνος συναισθήματος, χωρίς να δείχνουν καμία κατανόηση στο πρόσωπο και το πρόβλημά σας, λες και είναι…ζώσες μηχανές! 
Αν ωστόσο τύχει να εκδηλώσουν τον παραμικρό συναισθηματισμό, το εκφραζόμενο συναίσθημα μάλλον θα είναι θυμός-επιθετικότητα σε συνδυασμό μια μία τάση υποτίμησης στο πρόσωπό σας, λες και αυτό που ρωτήσατε ήταν παντελώς ηλίθιο (χωρίς τις περισσότερες φορές να είναι) ή λες και θέλουν να σας περάσουν το μήνυμα: «Μην ρωτάτε κανέναν και τίποτα. Είστε μόνοι σας…» 
Όλα τα παραπάνω λοιπόν, αν όχι και περισσότερα, συνιστούν τον «αμυντικοεπιθετικό» πολίτη, του οποίου οι συμπεριφορές χαρακτηρίζονται από την άμυνα και την επίθεση.
              Εδώ το πιο πιθανό είναι να σκεφτείτε: «Μα εγώ δεν έχω καμία σχέση με αυτό το είδος ανθρώπου-πολίτη». 
Υπάρχει όμως απάντηση και σε αυτό το ερώτημα, στην οποία ίσως και να αντιδράσετε. 
Η αυτογνωσία όμως είναι το πρώτο βήμα προς τη βελτίωση και την τελειότητα, οπότε εδώ θα σας βοηθήσω να κάνετε μία επαναξιολόγηση της σκέψης σας: 
« Και ποιός σας είπε ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι για τους οποίους τώρα μιλάμε (ίσως και εσείς ανάμεσα σ’αυτούς), εκδηλώνουν συνειδητά, δηλαδή εν άμεση γνώση τους όλες αυτές τις συμπεριφορές και έχουν συνείδηση, δηλαδή γνωρίζουν άμεσα ότι εκδηλώνουν όλες αυτές τις συμπεριφορές τους? 
Δυστυχώς στις περισσότερες των περιπτώσεων συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. 
Τις περισσότερες φορές, δηλαδή, τέτοιου είδους συμπεριφορές εκδηλώνονται από το άτομο ασυνείδητα, χωρίς το άτομο να έχει καμία ή σχεδόν καμία επίγνωσή τους. 
Αυτός είναι και ένας λόγος για τον οποίο οι συμπεριφορές αυτές διαιωνίζονται και να γιατί εξύψωσα τόσο την έννοια της αυτογνωσίας. 
Έτσι, ακόμη και εσείς που διαβάζετε τώρα αυτό το άρθρο μπορεί να ανήκετε στη συντριπτική πλειοψηφία των «αμυντικοεπιθετικών» πολιτών της σύγχρονης κοινωνίας, χωρίς καν να το έχετε ακόμη αντιληφθεί… 
Κι όμως είναι δυνατόν, όσο περίεργο και να σας φαίνεται, πιστέψτε το…


              Γιατί τελικά όμως οι άθρωποι να είναι τόσο αμυντικοεπιθετικοί στην εποχή μας?  
Κατ’αρχάς, να ξεκαθαρίσμουμε εδώ το πότε εμφανίζεται η άμυνα καθώς και η επιθετικότητα στις περισσότερες περιπτώσεις. 
Η άμυνα όπως και η επιθετικότητα αποτελούν αντιδράσεις του ψυχικού οργάνου και του νευρικού συστήματος (Κεντρικού και Περιφερικού) στο φόβο.
Και ο φόβος πότε εμφανίζεται? 
Όταν φυσικά νιώθουμε απειλή από εξωτερικά ή εσωτερικά ερεθίσματα. 
Πιο απλά ο συνειρμός είναι ο εξής:
Απειλή→Φόβος→Θυμός-Επιθετικότητα ή Άμυνα. 
Αυτό σημαίνει πως η συντριπτική πλειοψηφία των σημερινών πολιτών λειτουργούν αμυντικοεπιθετικά επειδή νιώθουν ότι απειλούνται από τον συνάνθρωπό τους, έστω και αν οι ίδιοι δεν το συνειδητοποιούν. 
Για σκεφτείτε το λίγο…
Οι άνθρωποι ενός τόπου να νιώθουν ότι απειλούνται από ανθρώπους του ιδίου τόπου… 
Λες και είμαστε σε εμφύλιο πόλεμο… 
Και αυτό φυσικα είναι ένα σχεδόν παγκόσμιο φαινόμενο…
Ακούγεται τρομερό κι όμως είναι η σημερινή μας πραγματικότητα.
Αντί να είμαστε όλοι μαζί, αγαπημένοι, αλτρουϊστές, συνεργατικοί, ενωμένοι κ.ο.κ. έχουμε φτάσει σε σημείο να νιώθουμε απειλή από κάθε κινούμενο ον γύρω μας…


         Τώρα λοιπόν ας προχωρήσουμε και στα αίτια αυτής της κατάστασης. Ποια είναι τα πραγματικά αίτιά της? 
Αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο, οπότε εδώ θα αναφερθούμε σε μερικά από αυτά σύντομα. 
Αρχικά τα ΜΜΕ προβάλλοντας συνεχώς εγκληματικά γεγονότα, κλοπές, δολοφονίες, δολοπλοκίες, καταστροφές και τόσα άλλα πράγματα παρόμοιας φύσεως δημιουργούν επανειλημμένα το συναίσθημα του φόβου και της απειλής προς συγκεκριμένες καταστάσεις (π.χ την κλοπή/δολοφονία ενός πολίτη από κάποιον άγνωστο την ώρα που περπατούσε σ’ένα δρόμο της Αθήνας). 
Στη συνέχεια σύμφωνα με την αρχή της «γενίκευσης» του Συμπεριφορισμού το συναίσθημα αυτό του φόβου και της απειλής γενικεύεται σε όλες τις παρόμοιες καταστάσεις  και πρόσωπα, για παράδειγμα προς όλους τους αγνώστους. 
Έτσι έχουμε τη δημιουργία του αμυντικοεπιθετικού πολίτη, εκείνου δηλαδή που κυβερνάται στις περισσότερες περιστάσεις (ιδίως στην παρουσία αγνώστων) από ένα συναίσθημα απειλής και φόβου και αντιδρά με άμυνα ή/και επίθεση.
         Μία ακόμη αιτία θα μπορούσε να είναι και οι συνεχείς άμεσες ή και πολύ έμμεσες, συνειδητές ή ασυνείδητες, με οποιαδήποτε αφορμή και με οποιονδήποτε τρόπο, προσπάθειες υποτίμησης από τον έναν άνθρωπο προς τον άλλο. 
Για πολλούς και διαφόρους λόγους, άλλους γνωστούς και άλλους αγνώστους, στην εποχή μας, ανεξάρτητα με το τι λέει και το τι προσπαθεί να πείσει ο καθένας τον εαυτό του,  οι περισσότεροι των ανθρώπων έχουν μέτρια έως κακή αυτοπεποίθηση και αυτοεικόνα με αποτέλεσμα πολλοί από αυτούς να χρησιμοποιούν μηχανισμούς αυτοάμυνας για να την διαφυλάξουν ή/και να την ενισχύσουν. 
Έτσι, ένας από αυτούς τους μηχανισμούς είναι και η «υποτίμηση». Υποτιμώντας τους άλλους, με οποιονδήποτε τρόπο κι αν γίνεται αυτό, οι άνθρωποι αυτόματα νιώθουν ανώτεροι, πιο σημαντικοί, πιο άξιοι, πιο επιτυχημένοι και έτσι προστατεύουν ή/και ενισχύουν την αυτοπεποίθηση και την αυτοεικόνα τους. 
Αυτός ο μηχανισμός αυτοάμυνας στην εποχής μας χρησιμοποιείται με μεγάλη συχνότητα και από πολλούς ανθρώπους, με αποτέλεσμα οι δέκτες για να προστατευτούν από την προσπάθεια των άλλων να τους υποτιμήσουν και να τους μειώσουν ή να τους καταστρέψουν την αυτοπεποίθηση και αυτοεικόνα, γίνονται αμυντικοί ή/και επιθετικοί. 
Όσοι μάλιστα δεν το κάνουν καταλήγουν με κατεστραμμένη και αποδιοργανωμένη αυτοπεποίθηση και αυτοεικόνα, οδηγούνται σε καταθλίψεις και άλλες διαταραχές. 
Είναι δηλαδή σαν να μας επιβάλλει η σημερινή κοινωνία να γίνουμε αμυντικοεπιθετικοί.
          Ακόμη, η παιδεία και οι φορείς κοινωνικοποίησης του ατόμου που διαμορφώνουν τα θεμέλια της προσωπικότητας, του χαρακτήρα, της αυτοεικόνας, της συμπεριφοράς του ατόμου, καθώς και τους τρόπους με τους οποίους το άτομο αντιδρά στα διάφορα ερεθίσματα (μέσα στα οποία ανοίκουν και τα απειλητικά-φοβικά ερεθίσματα), φαίνεται να μη διαδραμματίζουν σωστά το ρόλο τους και αυτό το βλέπουμε ξεκάθαρα από τα όσα βιώνουθμε καθημερινά στη σύγχρονη κοινωνία.
Το γιατί όμως συμβαίνουν όλα αυτά, προφανώς δεν είναι τυχαίο...σίγουρα υπάρχει κάποια αιτία και κάποιος σκοπός. 
Ίσως αυτοί πους μας εξουσιάζουν θέλουν να είναι έτσι τα πράγματα, γιατί σίγουρα ένας πολίτης σε σύγχυση και ταραχή είναι πιο ευάλωτος και μπορεί να χειραγωγηθεί πολύ ευκολότερα από έναν πολίτη υγιή σωματικά και ψυχολογικά, σκεπτόμενο, ουσιαστικά κοινωνικό και ενωμένο με τους συμπολίτες του σαν γροθιά.
            Αυτοί και πολλοί ακόμη λόγοι έχουν οδηγήσει στη διαμόρφωση αυτού του νέου «είδους» πολίτη και παράλληλα σε μια κοινωνία που από «ένα σύνολο ανθρώπων που αλληλεπιδρούν φιλικά» έχει καταντήσει σε «ένα σύνολο ανθρώπων που αλληλεπιδρούν αμυντικοεπιθετικά». 
Στο χέρι μας είναι λοιπόν, να αποκτήσουμε πραγματική αυτογνωσία, όσο επώδυνο κι αν είναι αυτό, να παλέψουμε ενωμένοι ενάντια στο κατεστημένο και να συμβαδίσουμε προς την πανανθρώπινη ανάπτυξη και ευτυχία.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΡΑΚΑΣΗΣ

e-mail: karakasis-psy@live.com

Τηλ. Επικοινωνίας:6980723774