Η δομική ισχύς της Γερμανίας και τα ελληνικά ευρωπαϊκά συμφέροντα. Του Νίκου Κοτζιά

Γερμανικές πιέσεις
Η Γερμανία, ιδιαίτερα στις σημερινές συνθήκες κρίσης, ασκεί πολλαπλές μορφές ισχύος και πιέσεις έναντι άλλων κρατών-μελών της ΕΕ. Αφενός όπου χρειάζεται επιβάλει ευθέως τις προτιμήσεις και επιλογές της, αφετέρου φροντίζει να εγκαθιστά στον εγκέφαλο των εκπροσώπων αδύνατων κρατών, ή αλλιώς στο κέντρο λήψης αποφάσεων ενός κράτους όπως είναι η Ελλάδα, καθώς και στον τρόπο σκέπτεστε φοβισμένων Ελλήνων υπουργών, ένα είδος μπάτσου (επί παραδείγματι την τρόικα). Με αυτόν επιβάλλει συνεχώς στην Ελλάδα τι δέον πράξει, χωρίς να εμφανίζεται η ίδια ενώπιον της ελληνικής κοινής γνώμης. Ανάλογα πράττει έναντι ηγετών ισχυρών κρατών της ΕΕ, όπως είναι επί παραδείγματι η Γαλλία, όταν αυτοί βρίσκονται υπό την πίεση οικονομικών προβλημάτων και εσωτερικών μετώπων πάλης.Δίπλα σε αυτού του είδους άσκησης εξουσίας εντός της ΕΕ, η Γερμανία αξιοποιεί και ένα άλλο τρόπο επιβολής της θέλησής της, σε συνεργασία με κράτη που έχουν τις ίδιες με εκείνη απόψεις. Τέτοια είναι σήμερα η Σουηδία, η Φιλανδία και πιο περιορισμένα η Ολλανδία. Αυτός ο άλλος τρόπος στηρίζεται σε μια ισχύ που ονομάζω δομική. Το γεγονός, δηλαδή, ότι η ίδια η ΕΕ λειτουργεί με κανόνες και θεσμούς που βρίσκονται πλησιέστερα στη Γερμανία παρά σε κάποιο άλλο κράτος.

Η τριπλή δομική ισχύς της Γερμανίας
Τι σημαίνει αυτό το πλησιέστερα; Θα το προσδιόριζα σε τρία διαφορετικά επίπεδα. Το πρώτο, και πιο απλό, είναι αυτό των προσώπων. Με βάση αυτό το κριτήριο η Γερμανία κυριαρχεί σε σημαντικά «σημεία» του θεσμικού συστήματος της ΕΕ, όπως είναι, επί παραδείγματι, το προεδρείο του ευρωκοινοβουλίου, οι επικεφαλής των ευρωπαϊκών κομματικών ομάδων, συγκεκριμένες διευθύνσεις της ΕΕ με ειδικό ρόλο. Αλλά και στις ευρωπαϊκές κομματικές ομάδες, η Γερμανία κυριαρχεί σχεδόν απόλυτα, ανεξάρτητα του κομματικού χώρου. Βέβαια, η σημασία αυτής της κατάληψης θέσεων είναι σχετικά μικρή σε σύγκριση με τις επόμενες πλευρές που αναλύω.Πολλοί θεσμοί, και αυτή είναι η δεύτερη πλευρά της δομικής ισχύος της Γερμανίας στην ΕΕ, έχουν συγκροτηθεί και κατασκευαστεί στην ΕΕ σύμφωνα με το Γερμανικό πρότυπο. Σύμφωνα, δηλαδή, με την γερμανική κουλτούρα, παράδοση και πολιτική νοοτροπία, σε συνδυασμό με τον γερμανικό τρόπο οικονομικού πράττειν. Με αυτό τον τρόπο η Γερμανία δεν είχε ποτέ, ούτε έχει σήμερα ανάγκη μεγάλων προσαρμογών στο οικονομικό σύστημα της ΕΕ. Γνωρίζει δε, τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και κανόνες καλύτερα από τον καθένα (πέρα του γεγονότος ότι μπορεί να τους παραβιάζει με το μικρότερο κόστος από κάθε άλλο κράτος – μέλος). Για αυτό εξάλλου μπορεί να τους αξιοποιεί αποτελεσματικότερα από άλλους. Έτσι, επί παραδείγματι, το ΕΥΡΩ έχει κατασκευαστεί στη δομή του ως κληρονόμος και συνέχεια του Γερμανικού Μάρκου. Το σύστημα Κεντρικών Ευρωπαϊκών Τραπεζών, οι εθνικές, δηλαδή, κεντρικές τράπεζες έπρεπε να προσαρμοστούν την τελευταία δεκαετία στο πρότυπο της Γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας (Bundesbank). Η ίδια η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι ένα πιστό αντίγραφό της Bundesbank, τόσο στη λειτουργία, όσο και στους στόχους που έχουν τεθεί να επιδιώκει με την (νομισματική) πολιτική της. Με άλλα λόγια, η Γερμανία γνωρίζει καλύτερα από τον καθένα και είναι σε θέση να αξιοποιήσει περισσότερο από τον καθένα τις ευρωπαϊκές διαδικασίες, κανόνες και πολλούς από τους υπάρχοντες κεντρικούς θεσμούς της ΕΕ.Τέλος, σειρά μέτρων που λαμβάνονται στα πλαίσια της κρίσης όχι απλά αποδίδουν ακόμα μεγαλύτερη θεσμική ισχύ στη Γερμανία, αλλά αντιστοιχούν πλήρως στα δικά της στενά οικονομικά συμφέροντα. Τέτοια είναι οι προτάσεις της για μηχανισμό ποινικοποίησης όσων παραβιάζουν το Σύμφωνο Σταθερότητας που προωθεί τον τελευταίο καιρό. Προτάσεις που ανοήτως αφήνει η Ελληνική κυβέρνηση την εντύπωση ότι αποδέχεται. Πρόκειται για προτάσεις που αντιστρατεύεται τόσο την απαίτηση για εκδημοκρατισμό της ΕΕ που προβάλλουν οι πολίτες της, όσο και την ανάγκη για ουσιαστική παραπέρα εμβάθυνση των διαδικασιών ολοκλήρωσης της.

Οι νέες γερμανικές προτάσεις – ο νέος ευρωπαϊκός αυταρχισμός
Οι καινούργιες γερμανικές προτάσεις συνοδεύονται με ακραίες αντικοινωνικές προτάσεις, όπως του να αποδοθεί το δικαίωμα στην ΕΕ να καταργεί μισθολογικές κατακτήσεις των εργαζομένων, αν αυτές αντιστρατεύονται τις κατά τη γνώμη της «απαιτήσεις της ανταγωνιστικότητας». Τα προβαλλόμενα σχέδια ως προς το μέλλον της ΕΕ αντιστοιχούν, επίσης, στις απαιτήσεις της Γερμανίας να προηγείται η οικονομία κάθε πολιτικής σκέψης, επιχειρήματος, ανάγκης. Διότι τι άλλο είναι η πρότασή του Βερολίνου να χάνουν τα κράτη μέλη το δικαίωμα ψήφου εάν υπερβαίνουν τα όρια δανεισμού και χρέους ή κάποιου δείκτη ελλείμματος, παρά η προσπάθεια επιβολής της πλήρης πρωτοκαθεδρίας των αγορών επί της πολιτικής και επί των πολιτικών δικαιωμάτων κρατών και πολιτών εντός της ΕΕ. Μάλιστα, εάν υιοθετηθούν οι γερμανικές προτάσεις αυταρχοποίησης της ΕΕ, τότε τα δημοκρατικά και κοινωνικά προβλήματα της ΕΕ θα αυξάνουν με γοργούς ρυθμούς και η Ευρώπη θα χάσει το ουσιαστικό πλεονέκτημα που είχε έναντι όλων των υπολοίπων στον σημερινό κόσμο, το Κοινωνικό της Μοντέλο και την μεγάλη ήπια ισχύ της.Θεμελιακό στοιχείο της υπεροχής της Γερμανίας εντός της ΕΕ είναι οι πολιτικές προστατευτισμού της ΕΕ ως προς τον έξω κόσμο στους τομείς άμεσου ενδιαφέροντος των ισχυρών (όπως είναι ο τομέας της αεροναυπηγικής Airbas) και το άνοιγμα των αγορών για προϊόντα που δεν ενδιαφέρουν την Γερμανία (όπως σειρά αγροτικών προϊόντων). Ακόμα πιο χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ενώ υπάρχει σε έναν βαθμό πολιτικής προστασίας ορισμένων ευρωπαϊκών (γερμανικών) κλάδων οικονομίας από τις παγκόσμιες αγορές, αντίθετα δεν υπάρχει καμία προάσπιση των κλάδων σημασίας των λιγότερο ισχυρών κρατών εντός της ΕΕ έναντι των ισχυρών (λέγε με Γερμανία) εντός της ΕΕ. Για αυτό εξάλλου από τα ευρωπαϊκά κονδύλια συνοχής που λαμβάνουν τα κράτη της ευρωπαϊκής περιφέρειας, περισσότερο από το 60% επιστρέφει ως αγορές ή συμμετοχές στην Γερμανία! Είναι, μάλιστα, χαρακτηριστικό ότι στα πλαίσια της νέας διαμάχης της Γερμανίας με τις ΗΠΑ, ο Γερμανός υπουργός οικονομικών επικαλέστηκε το γεγονός ότι η Γερμανία εξάγει το 63% του συνόλου των αγαθών σε κράτη μέλη της ΕΕ και αποκομίζει από το εμπόριο μαζί τους το 85% των πλεονασμάτων της. Χωρίς, δηλαδή, την ΕΕ η Γερμανία δεν θα ήταν μια ιδιαίτερα μεγάλη εμπορική δύναμη. Επίσης, όχι μόνο δεν θα ήταν πλεονασματική, γεγονός για το οποίο καμαρώνει με μεγάλη δόση αλαζονείας, αλλά θα ήταν, όσον αφορά στο έξω-ΕΕ εμπόριό της, ελλειμματική.Χαρακτηριστικό ως προς όσα υποστηρίζω στο παρόν κείμενο, είναι το γεγονός ότι η Γερμανία που έχει βγάλει το σκληρό μαστίγιο ποινικοποίησης των αριθμών εντός της ΕΕ, αρνείται πεισματικά την υιοθέτηση πρόταση των ΗΠΑ προς τους G20 που συνεδρίασαν στην Νότια Κορέα. Η πρόταση αυτή είναι ανάλογης δομής και περιεχομένου και λίγο ηπιότερη με όσα έχει επιβάλει η Γερμανία στην ΕΕ. Οι ΗΠΑ πρότειναν να τεθούν όρια, μέσω ενδεικτικών δεικτών, στις αποκλίσεις των ισοζυγίων πληρωμών και συναλλάγματος. Ισοζύγια που διαμορφώνονται με βάση τις εισαγωγές και εξαγωγές αγαθών, υπηρεσιών και άδηλων πόρων. Προτάθηκε δε, το ανώτατο όριο αυτών των δεικτών αποκλίσεων να είναι το [+, -] 4%. Η Γερμανία απέρριψε μετά βδελυγμίας την πρόταση των ΗΠΑ χαρακτηρίζοντας την ως σκέψη χειρότερη από εκείνες της σχεδιασμένης οικονομίας του σταλινισμού! Στο παγκόσμιο πεδίο, δηλαδή, η Γερμανία απορρίπτει την εισαγωγή δεικτών που θα την δέσμευαν. Αντίθετα στην Ευρώπη παριστάνει τον χωροφύλακα και προσπαθεί να αυξάνει συνεχώς τα δεσμά τρίτων. Ακολουθεί δύο εντελώς διαφορετικές πολιτικές που έχουν ως κοινό τους στοιχείο τα δικά της στενά συμφέροντα. Όχι έλεγχοι σε παγκόσμιο επίπεδο, ποινικοποίηση των ελέγχων στην ΕΕ όπου έχει τον πρώτο λόγο.Η Ελλάδα πάντα ήταν υπέρ της ανάπτυξης της ΕΕ. Δυστυχώς εδώ και έξη χρόνια έχει γίνει απλός παρατηρητής του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι με κενά περιεχομένου λόγια (όπως τα περί ένταξης των δυτικών Βαλκανίων το 2014 στην ΕΕ, όπως ανοήτως διαβεβαιώνει το Υπουργείο Εξωτερικών). Το δίλημμα δεν είναι να είναι κανείς ευρωπαϊστής ή μη, αλλά τι είδος ευρωπαϊστής θέλει να είναι: δημοκρατικός, υπέρ της εμβάθυνσης της διαδικασίας της ενοποίησης, υπέρ της διασφάλισης των δικαιωμάτων και των σχετικά πιο ασθενών και μεσαίων κρατών ή απλά παρακολουθητής και υποστηρικτής των επιλογών της Γερμανίας και των μεθοδεύσεων προώθησης των στενών συμφερόντων της σε βάρος της Ευρώπης, της πλειοψηφίας των κρατών και των πολιτών της Ευρώπης;