Παρατίθενται αποσπάσματα από ένα άρθρο για τα διαδιδόμενα σχετικά με τους αιωνόβιους της Ικαρίας, όπου, για μια ακόμα φορά ΑΠΟΣΙΩΠΑΤΑΙ η θεμελιώδης σημασία τού νωρίς, ήρεμου ύπνου, όταν μάλιστα, λόγω του χαζοκουτιού, σχεδόν και τα 7 δισεκατομμύρια των ανθρώπων στον πλανήτη είναι σε συνεχή λήθαργο, αφού ούτε ξέρουν ούτε κανένας φορέας νοιάζεται να τους διδάξει ποιές είναι οι κατάλληλες συνθήκες για σωστό ύπνο...
Μετά την καταστροφή τής κλασσικής Ελλάδας από τους συνεργαζόμενους ειλωτόφονους εφόρους-διεφθαρμένους σωκρατικούς-σικελιώτες και καρχηδόνιους μοναρχικούς με τους πέρσες σατράπες, οι παράκτιες πόλεις της Ικαρίας (Δράκανο, Θέρμαι, Οινόη, Νάς), εγκαταλείφθηκαν. Ήδη επί Ρωμαίων η Ικαρία αναφέρεται ως έρημη. Τι συνέβη;
Θα πρέπει όσοι έμειναν στο νησί, να αποσύρθηκαν στα ορεινά. Τότε ουσιαστικά θα πρέπει να δομήθηκε το αυτόνομο ικαριακό νοικοκυριό και όχι στην περίοδο της μεταβυζαντινής πειρατείας, όπως πιστεύουμε σήμερα.. Επομένως, δεν θα πρέπει να μιλάμε για τον αιώνα της αφάνειας, αλλά για πολλούς αιώνες επιβίωσης και προσαρμογής αυτόνομων και συνεχώς διευρυνόμενων νοικοκυριών, με απόλυτη αυτάρκεια, μέσα στην ικαριακή φύση.Η μεγάλη παραγωγική δύναμη της ικαριακής φύσης και τα διάσπαρτα νερά κατά μήκος του Αθέρα, ευνόησαν τον πρωτότυπο οικιστικό τύπο της αραιής κατοίκησης, δηλαδή της επιβίωσης σε επικλινές δασωμένο έδαφος. Η τροφοσυλλογή, η αιγοτροφία, η καρβουνοποιία και η αμπελουργία αναπτύχθηκαν σε συνθήκες αυτάρκειας.
Διατηρήθηκαν οι αρχαίες ελληνικές τεχνικές, που επιβιώνουν ακόμη και σήμερα. Διατηρήθηκαν έτσι και τα ήθη και έθιμα.
Οι κάτοικοι ζούσαν ελεύθεροι, μακρόβιοι, χωρίς ταξικές αντιθέσεις, χωρίς αρένες και εμπόριο. Η αλίμενη και ανεμόεσσα Ικαρία, και το τραχύ Ικάριο Πέλαγος διαμόρφωσαν ένα τείχος προστασίας.
Μέσα σε ένα τέτοιο σκληρό, λιτό, δασώδες, τροφοσυλλεκτικό ανθρωπογεωγραφικό σύστημα, διαμορφώθηκαν και τα στοιχεία της μακροζωίας των Ικαρίων. Αυτό μαρτυρείται από πολλά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Γράφαμε στο 5ο τεύχος του περιοδικού μας για ορισμένα από αυτά:
Η Τροφοσυλλογή στην Ικαρία: κυνήγι, ψάρεμα, αμολατή κτηνοτροφία, σαλιγκάρια, περδικοπαγίδες [τσούνες].
Παραδοσιακά προϊόντα της Ικαρίας: (Περιγραφή παρασκευής, φύλαξη, συντήρηση)
Το τουλουμοτύρι, Το κατσικίσιο παστό (λιαστό, παστουρμάς), Η κοπανιστή, Η καθούρα, Η γλύνα (χοιροσφάγια), κλπ
«Ιδιαιτερότητες στα σκεύη της παραδοσιακής Καριώτικης Ζωής: Το σιφούνι, Το Φυλάκι, Ο Χερόμυλος, Η Μαργούνα (παλιό λιοτρίβι), Η τσαμπούνα και το πιδαύλι, κλπ
Μάλιστα παραπέμπαμε στο εξαίρετο βιβλίο του Αλέξη Πουλιανού "Λαογραφικά της Ικαρίας".
Η σχέση των Καριωτών με το δάσος
Ας ανατρέξουμε πάλι στις πηγές. Στο τεύχος 5 ( Α' περίοδος Ιούλιος-Αύγουστος 1999) δημοσιεύτηκε Μια συζήτηση για την ανάπτυξη, την απασχόληση και την ανεργία στις παραμεθόριες νησιώτικες περιοχές, με παράδειγμα την Ικαρία. Σε εκείνη τη συζήτηση αναδείχθηκε η σχέση των Καριωτών με το δάσος:
Η κανονική βλάστηση της Ικαρίας πριν πολλά χρόνια θα πρέπει να ήταν η Δρύς, η Αριά που λέμε εμείς. Έχουμε μάλιστα ένα τέτοιο καταπληκτικό δάσος στην περιοχή Ράντη.
Έχουμε επομένως έναν λαό ο οποίος ζει με το δάσος, είναι κυρίως ορεινός, έχει αξιοποιήσει παραγωγικά το δάσος, είναι παραδασόβιος,
...και κάποτε είχε και μια τέτοια κτηνοτροφία που δεν πείραζε το δάσος.
Πάντα ο άνθρωπος στην Ικαρία είχε μια αρμονική σχέση με το περιβάλλον. Μπορεί να μην ξέρανε να διαβάσουν και να γράψουνε όμως ξέρανε ότι το δάσος είναι η ζωή τους. Μπορούσανε και ζούσανε μέσα σε αυτό το προφυλάσσανε,
και κρυβόντουσαν μέσα σε αυτό. Σε ορισμένες ιστορικές περιόδους η πυκνή Ικαριακή βλάστηση ήταν η άμυνά τους.
Ναι, και κρυβόντουσαν από τους πειρατές. Ωστόσο, ήξεραν και ζούσαν μαζί με το δάσος. Έχω βρει ένα έγγραφο στην Κοινότητα των Ραχών που λεει ότι είχαν ορίσει τόπους που μπορούσαν να τους υλοτομήσουν, για να κάνουν τα κάρβουνα, γιατί όπως ξέρουμε οι Καριώτες ήταν καλοί ανθρακείς. Γι' αυτούς που ήταν παραβάτες είχαν ορίσει και την τιμωρία, είχε κάποιο χρηματικό πρόστιμο, σε γρόσια, γιατί ήταν επί τουρκοκρατίας βέβαια, ήταν νομίζω του 1808. Σε περίπτωση βαριάς παράβασης προέβλεπαν ξυλιές, και στην ακόμη χειρότερη περίπτωση προβλεπόταν ακόμη και εξορία από την πατρίδα!
Αυτά τα έκαναν για να προστατέψουν το δάσος, επειδή καταλαβαίνανε ότι ήταν η ίδια τους η ζωή.
Εμείς εδώ στην Ελλάδα, έχουμε μια ιδιαιτερότητα που είναι άξια να την προσέξει κανείς. Στα νησιά του Αιγαίου νομίζω ότι συμβαίνει ακόμη περισσότερο, και σε ορισμένες περιοχές να είναι ιδιαίτερα έντονη. Είναι η διαδικασία της τροφοσυλλογής. Του κυνηγιού και της τροφοσυλλογής. Κατ' αρχήν και το ψάρεμα είναι μια τέτοια διαδικασία. Με την εξαίρεση των ιχθυοκαλλιεργειών, το ψάρεμα είναι μια μορφή κυνηγιού. Το ίδιο συμβαίνει με τα μανιτάρια, με το μέλι και τη μέλισσα, συμβαίνει με το κυνήγι, με τα χόρτα, τα κούμαρα, τα βατόμουρα, τα σαλιγκάρια, τα σπαράγγια, τα κάστανα και άλλα δασικά είδη. Αυτού του είδους η σχέση σε ορισμένες περιοχές είναι αναπτυγμένη και πραγματικά εκεί έχουμε και αποτελεσματική προστασία των δασών. Φαίνεται ότι το παιχνίδι γέρνει υπέρ των δασών όταν αξιοποιούνται οικονομικά, όταν προσφέρουν στον τοπικό πληθυσμό. Όχι όταν η φύση είναι μουσείο, περιφρουρημένο, χώρος προστασίας, όπου απαγορεύεται η προσπέλαση των ανθρώπων. Σε αυτό ίσως η Ικαρία και άλλες παρόμοιες περιοχές που οι τοπικοί πληθυσμοί έχουν τέτοια καλή σχέση με το δάσος μπορούν να διδάξουν πολλά. Και απαιτούνται σε αυτές τις περιπτώσεις ιδιαίτερες πολιτικές ώστε η προστασία να είναι αποτελεσματική, αλλά και η εμπειρία που θα αποκτάται να διδάσκει και άλλες μικρές κοινωνίες.
Η σχέση του Καριώτη με το δάσος ποτέ δεν ήταν ανταγωνιστική. Ποτέ δεν θεωρούσαν ότι το δάσος λειτουργούσε εις βάρος του δικού τους οφέλους. Και πρέπει να το τονίσουμε και αυτό: ότι ενώ κάθε χρόνο μπαίνουν αρκετές φωτιές, τις σβήνουν οι ίδιοι οι κάτοικοι. Αυτό δεν το συναντάς εύκολα σε άλλα μέρη και σε άλλα νησιά που έχουν πρόβλημα πυρκαγιών.
Ναι, πρέπει να το τονίσουμε. Πέρσι, συνάντησα την περίπτωση να καίγεται μία περιοχή στην Πελοπόννησο, στην Ακράτα, και οι πληθυσμοί έμεναν απαθείς. Στην Ικαρία, χτυπάνε οι καμπάνες, ξέρουν και πώς να πλησιάσουν τη φωτιά, γιατί ξέρουν τους ανέμους, ειδικά στο βόρειο μέρος, και ξέρουν πού θα πάνε, με τι εργαλεία θα πάει ο καθένας. Αυτές οι ομάδες πυρόσβεσης που έχουν από μόνες τους δημιουργηθεί σαν μία μορφή αυτοπροστασίας μπορούν να γίνουν παράδειγμα και για άλλες περιοχές της Ελλάδας. Και θέλω να πω και το εξής. Τα δάση παλιά τα περιποιούνταν, τα πεύκα τα κλαδεύανε, και έκοβαν τα μικρά κλωνάρια και βοηθούσαν το κάθε δέντρο να ανέβει πολύ ψηλά. Έτσι και οι άνθρωποι έπαιρναν τα ξύλα τους, και έτσι είχαν μάθει να ζουν με το δάσος και αυτό έδινε εγγυήσεις ζωής στο δάσος. http://www.asda.gr/ikariaka/interv.htm#%CE%951
Επομένως, η μακροζωία στην Ικαρία δεν είναι σημερινή υπόθεση. Έτσι όπως διαδίδεται το νέο, ο θεατής ή ο ακροατής ή ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται ότι θα πρέπει να πάει να μείνει στην Ικαρία για να ζήσει πολλά χρόνια, ή να τρώει τα ίδια πράγματα.
Αυτό είναι παραίσθηση. Η μακροζωία στην Ικαρία έχει σφυρηλατηθεί μέσα από μια σχέση αιώνων μεταξύ των ντόπιων και του φυσικού περιβάλλοντός τους, αλλά και μέσα από μια απαράμιλλη κοινωνική οργάνωση της τοπικής κοινωνίας, που δύσκολα συναντά κανείς σε άλλα νησιά ή και σε άλλα μέρη.
Επιπλέον, παρατηρείται το φαινόμενο η μακροζωία στην Ικαρία να εντοπίζεται σε εκείνα τα σόγια που είναι από τα παλαιότερα. Νεότεροι εποικιστές (π.χ. των τελευταίων 2 αιώνων) δεν έχουν τα ίδια επίπεδα μακροζωίας με τους παλιότερους Καριώτες.
Μπορεί να ωφελήσει τον καθένα που θα προσελκυστεί από το φαινόμενο της μακροζωίας στην Ικαρία, να έρθει να μείνει στο νησί. Θα ζήσει χωρίς άγχος, και μέσα σε μια φύση όλο υγεία. Αν όμως ζει στην Ικαρία με το πρότυπο της αστικής ζωής, όπως κάνουν και πολλοί σύγχρονοι Καριώτες, ας μην περιμένει να έχει μακροζωία.
Πρέπει να αναζητά κανείς σήμερα τον παλιό καριώτικο τρόπο ζωής, αν θέλει να κάνει καλό στον εαυτό του αλλά και στον τόπο.
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
ΠΕΣ ΤΗΝ ΑΠΟΨΗ ΣΟΥ ΧΩΡΙΣ ΥΒΡΕΙΣ. Παρατηρούμε ακραίες τοποθετήσεις αναγνωστών. ΠΑΡΑΚΛΗΣΗ δεν θέλουμε να μπαίνουμε στη δύσκολη θέση να μην βάζουμε ΟΛΑ τα σχόλια. Δόξα στο Θεό η Ελληνική γλώσα είναι πλούσια ωστε να μην χρειάζονται ακραίες εκφράσεις.