ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ ΤΟ ΠΕΤΡΩΜΕΝΟ ΔΑΣΟΣ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ

της Ελίνας Γαληνού
Στα δυτικά της Λέσβου, ανάμεσα στην σκάλα Ερεσσού και στο Σίγρι, το φημισμένο πετρωμένο Δάσος απλώνεται σε μια έκταση 50.000 στρεμμάτων. Οι συνθήκες δημιουργίας του, προβάλουν την γεωλογική ιστορία της περιοχής αυτής καθώς και την ιδιοτυπία του φυσικού της περιβάλλοντος και των οικολογικών στοιχείων από τα οποία αποτελείται.
Η Λέσβος συνιστά έναν εδαφικό χώρο με αφθονία ορυκτών όπως ιζηματογενή πετρώματα, μαγματικά, λευκόλιθο, αμίαντο, καολίνη και τάλκη. Η δημιουργία αυτών των ορυκτών, προυποθέτει έντονα γεωλογικά και κλιματολογικά φαινόμενα, τα οποία οφείλονταν προφανώς σε εκρήξεις ηφαιστείων που συναντώνται σε όλη την Ανατολική πλευρά του Αιγαίου. Είναι τα λεγόμενα ηφαίστεια μεσογειακού τύπου που χαρακτηρίζονται ως καλιούχα. Σύμφωνα με συμπεράσματα ερευνών, η ελληνική ξηρά αναδύθηκε από την Τηθύν θάλασσα και σχηματίστηκε έτσι η Αιγηίδα χερσόνησος στην διάρκεια του Καινοζωικού αιώνα. Τότε υπολογίζεται χρονολογικά η εμφάνιση έντονης δράσης των ηφαιστείων αυτών.
Κατά τις επιστημονικές εκτιμήσεις, οι εκλύσεις λάβας κάλυψαν στην αρχή την βλάστηση που υπήρχε στην περιοχή αυτή. Προφανώς εκεί η βλάστηση να ήταν πλούσια καθώς το κλίμα εκτιμάται ότι ήταν υποτροπικό . Ετσι αναπτύχθηκε ένα ολόκληρο δάσος από δέντρα κωνοφόρα (πρόγονοι του πεύκου) και καρποφόρα με αρκετά χοντρούς κορμούς. Με τις κατά περιόδους εκρήξεις των ηφαιστείων, η λάβα έκαψε τα δέντρα απογυμνώνοντάς τα από βλάστηση. Οι εκρήξεις των ηφαιστείων προκαλούσαν πλημμύρες, οπότε τα ορμητικά θαλάσσια κύματα σκέπαζαν και αυτά με την δική τους σειρά τα καμένα δέντρα. Στο μεταξύ το χώμα βρεχόταν και σε λίγο χρονικό διάστημα έδινε ζωή σε νέα βλάστηση. Καθώς η ηφαιστειακή δράση στην Αιγηίδα ήταν διακοπτόμενη, υπήρχε αρκετός χρόνος για να αναπτυχθούν νέα δέντρα και να φτάσουν στο μέγεθος των αρχικών. Ετσι δημιουργήθηκε ολόκληρο δάσος.
Οι κλιματολογικές συνθήκες ήταν και αυτές εναλλασσόμενες εκείνη την περίοδο. Μετά τις αλλεπάλληλες εκρήξεις των ηφαιστείων και τις πλημμύρες, ακολουθούσαν περίοδοι παγετών. Ετσι έχουμε ένα φαινόμενο παρόμοιο με τη δημιουργία σταλαγμιτών και σταλακτιτών στα σπήλαια. Ετσι πέτρωσε το δάσος με τα δέντρα να στέκουν νεκρά από κάθε ίχνος ζωής αλλά περήφανοι μάρτυρες της μακραίωνης ιστορίας τους που υπολογίζεται σε εκατομμύρια χρόνια. Οι κορμοί και τα κλαδιά τους ως πετρώματα πλέον, έχουν μεγάλο επιστημονικό ενδιαφέρον. Πολλοί επισκέπτες στο πρόσφατο παρελθόν, έκοψαν κάποια κομμάτια όχι μόνο για λόγους ερευνητικούς, αλλά και σαν ενθύμιο. Το εμπορικό δαιμόνιο είχε απλώσει τα πλοκάμια του και στο Απολιθωμένο Δάσος με αποτέλεσμα να χρησιμοποιούνται κάποτε κομμάτια του για κατασκευή κοσμημάτων. Αυτό όμως, απαγορεύτηκε όταν το δάσος ανακηρύχτηκε διατηρητέο μνημείο της Φύσης (ΠΔ 433/1985).
Το 1994, με πρόταση του τότε υφυπουργού Πολιτισμού, ιδρύθηκε το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους της Λέσβου στο Σίγρι. Ο σκοπός του ήταν να διατεθεί υλικό προς μελέτη, έρευνα, συντήρηση και φύλαξη αυτού του φυσικού μνημείου. Στο πρόσφατο παρελθόν, αναπτύχθηκε ανασκαφική δραστηριότητα στην θέση Μπαλή Αλώνια και ήρθαν στο φώς πολλά ενδιαφέροντα φυσικά πετρώματα εξαιρετικά καλά διατηρημένα λόγω της δομής τους και σκελετοί προιστορικών ζώων από την πανίδα του προιστορικού Αιγαιακού χώρου. Αυτά έχουν τοποθετηθεί στο μουσείο Φυσικής Ιστορίας που άνοιξε το 2001, ενώ το 2002, ιδρύθηκε το Σωματείο «Φίλοι του Απολιθωμένου Δάσους» που εργάζεται για την προστασία και ανάδειξη του Απολιθωμένου Δάσους, ως αντικείμενο παγκόσμιου επιστημονικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Αλλωστε το πετρωμένο δάσος της Λέσβου θεωρείται ως ένα από τα σημαντικότερα και εξαιρετικής σπανιότητας γεωλογικά μνημεία του κόσμου.