Εξελίξεις και Προοπτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. B’ Προτάσεις αναδιάρθρωσης της ΕΕ από τη Γερμανία.Του Νίκου Κοτζιά

1. Μετά την ενοποίηση της Γερμανίας, Γερμανία και Γαλλία αναζητούν να βρουν μεταξύ τους μια νέα ισορροπία. Μια ισορροπία που κατά την πρώτη θα πρέπει να καθρεφτίζει τους νέους συσχετισμούς, ενώ κατά τη δεύτερη, δεν θα πρέπει να υπονομευθούν τα ιστορικά κεκτημένα της Γαλλίας ως παγκόσμιας δύναμης, μόνιμου μέλους του ΣΑ του ΟΗΕ και κατόχου ατομικών όπλων.
2. Στις νέες συνθήκες, η Γερμανία εμφάνισε έναν ισχυρό εθνικισμό, ιδιαίτερα οικονομικό εθνικισμό. Ο «σοβαρός» γερμανικός τύπος ανακαλύπτει ότι η Γερμανία (FAZ 22.3.10) πρέπει να πάψει να είναι “παρούσα για την Ευρώπη». Αντίθετα, «να είναι παρούσα για τον γερμανικό λαό που… έχει αποξενωθεί από την ευρωπαϊκή ενοποίηση». Για αυτό, ο Paul Taylor στην IHT (23.3.10), εκτίμησε ότι «η εγωιστική συμπεριφορά της Γερμανίας είναι τμήμα των προβλημάτων του Ευρώ» και της Ένωσης. Ενώ η NZZ (29.4.10) θα γράψει σε κύριο άρθρο της ότι το «Βερολίνο τείνει στον δημοσιονομικό εθνικισμό».
3. Τα ενδιαφέροντα της Γερμανίας εντός της ΕΕ έχουν τροποποιηθεί από την νέα ισχύ της εντός της ΕΕ, τον εθνικισμό της, που την οδηγεί να κρατά αυξανόμενες αποστάσεις από τις ΗΠΑ, χωρίς να διαχωρίζεται από αυτές, την σχετικά μειούμενη σημασία της ΕΕ στο παγκόσμιο γεωπολιτικό παιχνίδι, ενώ διατηρείται ισχυρή στο γεοικονομικό. Το Βερολίνο όλο και περισσότερο δρα αυτόνομα στις εξωτερικές του σχέσεις, υπερβαίνοντας τα πλαίσια της ΕΕ και διαπραγματευόμενη, όταν χρειάζεται, όπως για τα ενεργειακά, απευθείας με εξωενωσιακές δυνάμεις, χωρίς να προσφεύγει στις Βρυξέλλες. Τα τελευταία χρόνια, η Γερμανία ανέπτυξε με ένταση τις σχέσεις της με τη Ρωσία καθώς και με σειρά από αναδυόμενες αγορές, ιδιαίτερα την Κίνα, ενώ πρόσφατα επανακάμπτει και στην Βραζιλία. Εξάλλου οι αναδυόμενες δυνάμεις είναι, πλέον, οι μεγάλες αγορές της γερμανικής βιομηχανίας.
4. Από πλευρά της η Γαλλία, βρίσκεται σε πιο δύσκολη θέση από ότι η Γερμανία ως προς τις απαιτήσεις και τα αποτελέσματα της παγκοσμιοποίησης, αν και προσωπικά πιστεύω ότι αυτό είναι προσωρινό. Αναζητά συμμαχίες εντός της ΕΕ για να ισορροπήσει την αυξανόμενη ισχύ της Γερμανίας. Επέστρεψε στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ και προσπάθησε να καλυτερέψει τις σχέσεις της με τον αγγλοσαξονικό κόσμο, ιδιαίτερα την Ουάσιγκτον του Ομπάμα. Δίνει διαφορετικές απαντήσεις από τη Γερμανία στην Κρίση. Επιθυμεί μια πραγματική οικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ. Ελπίζει μέσα από αυτή να μπορέσει να χαλιναγωγήσει το Βερολίνο και τις μονόπλευρες κινήσεις του. «Ανακάλυψε» εκ νέου τον Νότο της ΕΕ ως έναν χώρο εν δυνάμει συμμαχιών και τη Μεσόγειο ως περιοχή ισορροπίας προς το ανατολικό άνοιγμα της ΕΕ. Προς το παρόν αυτές της οι προσπάθειες κάθε άλλο παρά έχουν καλυφθεί από επιτυχία. Η Γαλλία βρίσκεται στο δίλημμα ή να εγκαταλείψει το παραπέρα βάθεμα της Ένωσης και να αφήσει τα πράγματα να κυλούν ως έχουν, κάτι το οποίο δεν επιθυμεί, ή να έρθει σε έναν συμβιβασμό με τις γερμανικές φιλοδοξίες, έστω και αν δεν θα είναι ο πλέον συμφέρον για εκείνη.
5. Η Γερμανία κατά το παρελθόν είχε στηρίξει με εμμονή την εμβάθυνση της ΕΟΚ / ΕΕ. Στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου επεδίωκε η σχετικά περιορισμένη κυριαρχία της να γενικευθεί ως περιορισμένη κυριαρχία όλων των δυτικών ευρωπαϊκών δυνάμεων. Ενώ από την άλλη ήλπιζε, όπως και συνέβη, ότι κάθε ενίσχυση της ευρωπαϊκής ενοποίησης δεν θα υπονομεύει ούτε το σχέδιο της επανενοποίησής της, ούτε τη στρατηγική της να ενισχύσει την κυριαρχία της. Στη βάση αυτής της γενικής στρατηγικής εξυπηρέτησης των εθνικών της συμφερόντων -που την εμφάνιζε ως παραίτηση από αυτά και παραχώρηση δικαιωμάτων της στα «ευρωπαϊκά συμφέροντα»- η Γερμανία δυνάμωσε τις θέσεις της στην ΕΕ. Υποστήριξε την ομοσπονδιοποίηση της ΕΕ και την ενίσχυση όλων των διαδικασιών βαθέματος της. Η στρατηγική της μετεξέλιξης της ΕΕ σε μόρφωμα συμβάδιζε, κατά προέκταση, με μια συχνή συνεργασία, κατά περιόδους άτυπη συμμαχία, με μικρά και μεσαία κράτη. Τα συμφέροντα των οποίων ελάμβανε σε μεγάλο βαθμό υπόψη της, όπως, εξάλλου και οι τότε Επιτροπές. Το ίδιο συνέβη και μετά την γερμανική ενοποίηση, όταν το Βερολίνο εξακολουθούσε να θέλει να αποδείξει ότι συνέχιζε να επιδιώκει μια Ευρώπη ισότιμων μελών. Και αυτό παρά το γεγονός ότι από τα μέσα της δεκαετίας του ενενήντα έκανε λόγο για την ανάγκη της Ευρώπης των «πολλών ταχυτήτων» και της δημιουργίας μιας «Ευρώπης του πυρήνα».
6. Η εγκατάλειψη από τη Γερμανία της Ομοσπονδιακής προοπτικής (στις 6.5. η FAZ έγραψε ότι ο Ομοσπονδισμός είναι ιστορικά ξεπερασμένος) συνοδεύεται από την δημόσια διατύπωση από «επίσημα χείλη» σκέψεων που κατατείνουν στην λεγόμενη «Ευρώπη του Πυρήνα» σε διαφορετικές παραλλαγές. Ταυτόχρονα εκφράζεται μια σαφή εχθρότητα έναντι των χωρών του Νότου. Εχθρότητα που συνοδεύεται από την εγκατάλειψη πολλών στοιχείων του κοινωνικού μοντέλου που έκανε την (Δυτική) Ευρώπη να ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες περιοχές του κόσμου.
7. Η επιδίωξη της Γερμανίας, την οποία πιθανά να στηρίξει η Γαλλία, είναι να διευρυνθεί η ΕΕ με χώρες όπως είναι η Κροατία και η Ισλανδία, αλλά το ζήτημα της Τουρκίας να μείνει σε εκκρεμότητα, και να αναβληθεί κάθε σκέψη ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ.
8. Σε αυτά τα πλαίσια η Γερμανία έχει αρχίσει να συμπεριφέρεται έναντι των εταίρων της εντός της ΕΕ με τον ίδιο τρόπο που συμπεριφέροντε οι ΗΠΑ έναντι των εταίρων τους στην Δύση. Η Γερμανία εμφανίζεται, πλέον, όχι μόνο ως η ατμομηχανή της ευρωπαϊκής ένωσης, αλλά και ως θύμα της, γιατί μέχρι τώρα πλήρωνε «τα σπασμένα των άλλων». Η θυματοποίηση της Γερμανίας που έχει πείσει τον εαυτό της ότι ήταν το μόνο διττά θύμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (του Χίτλερ και των βομβαρδισμών των συμμάχων) μεταφέρεται, πλέον, σε αναφορά προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση.
9. Η εγκατάλειψη μιας συνολικής ενοποίησης της ΕΕ, συνδέεται από την Γερμανία με μια κατασταλτική αντίληψη για το μέλλον της Ευρωπαϊκής ενοποίησης. Αρχικά η γερμανική Κυβέρνηση διατύπωσε τη σκέψη ότι χρειάζεται να γίνει πιο αυστηρό το Σύμφωνο Σταθερότητας και με την πιο εντατική παρακολούθηση των πράξεων των κρατών μελών. Δηλαδή, εκτιμήθηκε ότι είναι ανάγκη να τιμωρηθούν οι παραβάτες του. Στη συνέχεια η τιμωρία στα δημοσιονομικά εκτιμήθηκε ως ανεπαρκής. Διατυπώθηκε η πρόταση να αφαιρείται το δικαίωμα ψήφου του κράτους – παραβάτη που συμμετέχει στην Ευρωζώνη. Κάτι που όχι απλά δεν προβλέπεται στις Συνθήκες, αλλά είναι εξορισμού απαγορευμένη από αυτές. Αργότερα, στα μέσα του Οκτώβρη του Μαρτίου του παρόντος έτους, η Μέρκελ πρότεινε την προσωρινή αποβολή κράτους-μέλους, ενώ σε συνέδριο περιφερειακής οργάνωσης του συγκυβερνώντος φιλελεύθερου κόμματος (27.4) προτάθηκε μια τέτοια αποβολή να είναι τελεσίδικη, τουλάχιστον από τη Ζώνη του Ευρώ. Τελικά, τρεις ημέρες αργότερα, υποστηρίχτηκε, ότι αυτή η αποβολή να μην είναι αφορά μόνο στην ευρωζώνη, αλλά συνολικά την ΕΕ μόνο προσωρινή, αλλά μιGriecheland soll Euro verlassen (παραδειγματικά, FAZ 30.4).
10. Η πλειοψηφία των απόψεων που ακούγονται στη Γερμανία σήμερα, κατατείνει στο διαχωρισμό της ΕΕ σε δύο ζώνες, τη Νότια και τη Βόρεια, προκειμένου να μην «ιταλοποιηθεί η ΕΕ και αποκτήσει το δικό της Mezzogiorno (FaSZ, 2.5.10). σε κάθε περίπτωση πρέπει, υποστηρίζεται, να υπάρξουν δύο ζώνες, η μία εκ των οποίων θα αποτελέσει έναν ιδιαίτερο «Πυρήνας της ΕΕ». Πυρήνας που άλλοτε προτείνεται να αποτελείται από τα 6 ιδρυτικά μέλη της ΕΟΚ καθώς και 3-4 κράτη που εντάχθηκαν υστερότερα στην ΕΕ, και άλλοτε, η δημιουργία ενός πυρήνα νέου τύπου που θα έχει ως μέλη τις Γερμανία, Αυστρία, Φινλανδία και τα τρία κράτη της Μπενολούξ.
11. Συνολικά, η ΕΕ βρίσκεται ενώπιον μεγάλων αλλαγών. Οι ισχυρές χώρες της ΕΕ ήδη διαμορφώνουν εναλλακτικές στρατηγικές που στρέφονται κύρια ενάντια σε σειρά μικρών και μεσαίων κρατών του νότου. Δηλαδή, αυτές θα έχουν μεγάλες αρνητικές επιπτώσεις στη μακρόχρονη συνολική θέση της Ελλάδας στο σύγχρονο κόσμο. Η ελληνική κυβέρνηση δείχνει να μην το αντιλαμβάνεται. Πέραν της μυστικής διπλωματίας δεν δείχνει να έχει αντίληψη των αναγκαίων μέτρων παρέμβασης στις μεγάλες υπερεθνικές διαπραγματεύσεις.


Περί ειδικών:
Μερικοί υποστηρίζουν ότι η Οικονομική Πολιτική είναι θέμα αποκλειστικό των ειδικών τεχνοκρατών. Φίλος συνδικαλιστής, ο ΛΝ, με παρακάλεσα να υπενθυμίζω, ότι «η σωτήρια Κιβωτός του Νώε κατασκευάστηκε από ερασιτέχνες. Οι ειδικοί επαγγελματίες έφτιαξαν τον Τιτανικό»….