Κινδυνεύουμε σήμερα από ένα νέο Μαντζικέρτ;

Η ήττα του Βυζαντινού Στρατού στο Μαντζικέρτ, τον Αύγουστο του 1071,

δεν ήταν τίποτε περισσότερο από την επιβεβαίωση της παρακμής της άλλοτε κραταιάς αυτοκρατορίας, πενήντα μόλις χρόνια μετά τον θάνατο ενός κορυφαίου αυτοκράτορα, του Βασιλείου Β’ του Βουλγαροκτόνου. Ποια ήταν, όμως, τα αίτια που οδήγησαν την αυτοκρατορία στην πτώση και άνοιξαν την πόρτα της Μικράς Ασίας στα τουρκικά φύλα; Το Βυζάντιο είχε γνωρίσει στα μέσα του 11ου αιώνα τη μεγαλύτερη ασφάλεια στα εξωτερικά του σύνορα. Στη Μικρά Ασία οι κάτοικοι δεν είχαν γνωρίσει επιδρομές ξένων φυλών. Τότε η άρχουσα τάξη διέπραξε ένα τεράστιο σφάλμα, εγκαταλείποντας την άμυνα της χώρας για να ασχοληθεί μόνο με την εσωτερική πολιτική. «Οι εξωτερικοί πόλεμοι και οι στάσεις έχουν τερματισθεί. Οι εχθροί έχουν ειρηνεύσει και οι υπήκοοί μας έχουν συμφιλιωθεί. Τα ζητήματα των Ρωμαίων βρίσκονται τώρα σε μεγάλη ηρεμία. Τίποτε δεν αποσπά την προσοχή μας. Με την ευχή του Θεού επικεντρώνουμε όλες μας τις προσπάθειες στη μεταρρύθμιση της πολιτείας», δήλωνε αυτάρεσκα και με σιγουριά ο Κωνσταντίνος Θ’ Μονομάχος το 1047. Ηταν τόσο εμπεδωμένη η ψευδαίσθηση της ασφάλειας από τους εξωτερικούς εχθρούς, ώστε όταν το μικρασιατικό οροπέδιο συγκλονίστηκε από τις τουρκικές επιδρομές ο Μιχαήλ Ψελλός σημείωσε, το 1063: «Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι πεπεισμένοι ότι τα έθνη γύρω μας διεξήγαγαν τις ξαφνικές επιδρομές κατά των συνόρων μας, τις απροσδόκητες αυτές επιδρομές, για πρώτη φορά στις ημέρες μας». Οι Βυζαντινοί είχαν λησμονήσει τι σήμαινε απειλή και θα το πλήρωναν ακριβά.Οι εκπρόσωποι της άρχουσας τάξης στην Κωνσταντινούπολη διεπίστωσαν ότι η συντήρηση ενός ισχυρού στρατεύματος απαιτούσε μεγάλα κονδύλια και αποφάσισαν, όπως είπαμε, την αισθητή μείωση των στρατιωτικών δαπανών. Ο Ψελλός έδωσε το στίγμα της πολιτικής του θρόνου: «Τα έσοδα που είχαν συγκεντρωθεί για τις στρατιωτικές δαπάνες διοχετεύθηκαν χωρίς λόγο προς όφελος άλλων ατόμων, ένα πλήθος συκοφαντών…ωσάν ο Βασίλειος Β’ να είχε γεμίσει το θησαυροφυλάκιό του με πλούτους για τον σκοπό αυτό…». Η αριστοκρατία της πρωτεύουσας δεν άργησε να συγκρουσθεί με την αντίστοιχη στρατιωτική της Μικράς Ασίας. Ο αγώνας εξελίχθηκε υπέρ των πρώτων, οι οποίοι είχαν στη διάθεσή τους το κρατικό θησαυροφυλάκιο και, κυρίως, προστατεύονταν από τα «θεοφύλακτα τείχη». Ετσι σταδιακά οι θεματικοί στρατοί παρήκμασαν, η στρατολογία υπονομεύθηκε, η μισθοδοσία περικόπηκε. Οταν ο Ρωμανός Δ’ ο Διογένης συγκέντρωσε το 1068 στρατεύματα για την πρώτη του εκστρατεία κατά των Σελτζούκων, αυτοί ήταν «λιγοστοί άνδρες…καταπονεμένοι από τη φτώχεια και την ανέχεια, χωρίς οπλισμό…φέροντας κυνηγετικά δόρατα και δρεπάνια», σύμφωνα με τον χρονογράφο Γεώργιο Κεδρηνό. Οι θεματικοί στρατοί δεν αποτελούσαν πλέον τα αξιόμαχα στρατεύματα διότι «…οι μισθοί και οι παραδοσιακές τους προμήθειες είχαν κοπεί». Οι αυτοκράτορες χρησιμοποιούσαν περισσότερο ξένους μισθοφόρους, θεωρώντας τους λιγότερο επικίνδυνους για στάση.Οπως τότε έτσι και σήμερα, τηρουμένων των αναλογιών, οι Ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις βρίσκονται σε πορεία παρακμής, χωρίς την απαιτούμενη ανανέωση στους εξοπλισμούς και με συνεχή μείωση του αριθμού των στρατευσίμων και της θητείας. Η παρακμή της οικονομίας οδηγεί στην παρακμή του στρατεύματος. Οι πολιτικές ηγεσίες των τελευταίων δεκαετιών έχουν καταστήσει τους στρατιωτικούς έρμαια των κομματικών ελέγχων, αναγκάζοντάς τους να αποδέχονται όποιες «ρυθμίσεις» και αλλαγές έχουν αποφασίσει. Η συνεχής μείωση των κονδυλίων για την άμυνα, συμβαδίζει με την απαξίωση των εννοιών του έθνους, της πατρίδας και της σημαίας. Η κοινωνία θεωρεί ότι είναι εξασφαλισμένη από εξωτερικές απειλές και απορρίπτει μετά βδελυγμίας τις όποιες προειδοποιήσεις ως κινδυνολογίες, ας έχει γνωρίσει την τουρκική εισβολή του 1974 στην Κύπρο και την κρίση στα Ιμια το 1996, ας υφίσταται την επιδρομική συμπεριφορά της Τουρκίας στο Αιγαίο και ας ζει συνεχώς υπό την απειλή του πολέμου από τη «φίλη και σύμμαχο». Σήμερα η Ελλάδα έχει την ίδια συμπεριφορά με το Βυζάντιο, μειώνοντας συνεχώς την ισχύ των Ενόπλων Δυνάμεων. Οι πολιτικοί όπως και οι απλοί πολίτες, οφείλουν να διδάσκονται από την Ιστορία για να μην επαναλαμβάνουν ολέθρια σφάλματα. Ο εφιάλτης του Μαντζικέρτ δεν έχει σβήσει από το συλλογικό ασυνείδητο του Ελληνισμού. Ας μη συνεχίσουμε να συμβάλλουμε με τις αποφάσεις μας στην επάνοδό του με νέα μορφή. Ιωάννης Σ. Θεοδωράτος

Διευθυντής Σύνταξης

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ