ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ ΓΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Τα τρία κριτήρια για μια ελεύθερη πολιτεία. Της Μαίρης Καρά

Ο Θουκυδίδης (περίπου 460-398 π.Χ.) ήταν Aρχαίος Έλληνας ιστορικός, γνωστός για την συγγραφή της Ιστορίας του Πελοποννησιακού Πολέμου. Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, μια πόλη (μια χώρα θα λέγαμε σήμερα) είναι ελεύθερη όταν είναι ΑΥΤΟΝΟΜΗ, ΑΥΤΟΔΙΚΗ και ΑΥΤΟΤΕΛΗΣ.

Ας κάνουμε μια σύντομη αναφορά σε κάθε μια από αυτές τις έννοιες, για να  κατανοήσουμε σε τι τελικά συνίσταται η Ελευθερία μιας χώρας, αλλά και να δούμε ποια είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά που πρέπει να την διέπουν....

ΑΥΤΟΝΟΜΗ

Αυτονομία σημαίνει να δίνει η Πολιτεία στον εαυτό της τους νόμους της. Προσοχή όμως. Πολιτεία, με την αρχαιοελληνική σημασία του όρου, δεν είναι ένας εξουσιαστικός μηχανισμός ανεξάρτητος απ' την κοινωνία που της επιβάλλεται, όπως είναι το Κράτος σήμερα. Αντίθετα, Πολιτεία είναι το σύνολο των μελών μιας κοινότητας που οργανώνονται πολιτικά.

Είναι δηλαδή η Πολιτεία, η ίδια η κοινωνία με την μορφή πολιτικής οντότητας. Όταν λέμε λοιπόν ότι η Πολιτεία δίνει τους νόμους της στον εαυτό της, εννοούμε ότι το σύνολο των πολιτών που αποτελούν την πολιτεία θέτουν τους νόμους σύμφωνα με τους οποίους θεωρούν ότι πρέπει να ζουν.

Σε μια αυτόνομη Πολιτεία άρα, οι πολίτες είναι αυτοί που κατέχουν και ασκούν τη νομοθετική λειτουργία. Η κορυφαία έκφραση αυτονομίας μιας Πολιτείας σημειώθηκε στην Αρχαία Αθήνα, όταν οι πολίτες μέσα απ' το κυρίαρχο όργανο, την Εκκλησία του Δήμου, πρότειναν, ψήφιζαν, ενέκριναν ή απέρριπταν, άλλαζαν ή καταργούσαν τους Νόμους τους.

ΑΥΤΟΔΙΚΗ

Αυτόδικος είναι η Πολιτεία στην οποία η απονομή του δικαίου γίνεται απ' τα δικά της Δικαστήρια και σύμφωνα με τους Νόμους που η ίδια η Πολιτεία έχει προηγουμένως θεσπίσει. Μέσα από τα Δικαστήρια της η Πολιτεία έχει την ευκαιρία να εφαρμόσει την βούληση της, όπως την έχει κωδικοποιήσει μέσα από τους Νόμους που έχει ψηφίσει ο λαός.

Έτσι όπου προκύπτουν αμφισβητήσεις σχετικά με την εφαρμογή του νόμου, όπως π.χ. στην περίπτωση που εξετάζεται, αν ένας άρχοντας άσκησε τα καθήκοντα του σύμφωνα με το Νόμο ή όχι, η Πολιτεία με τα Δικαστήρια καλείται να τον επιβάλλει. Κι όταν μιλάμε για εφαρμογή του Νόμου, εννοούμε ότι την εξουσία για να το κάνει, την έχει ο λαός και την εκδηλώνει μέσα από δικαστικά όργανα, τα οποία ο  λαός τα συνθέτει. Για παράδειγμα αυτόδικος ήταν η Πολιτεία των Αρχαίων Αθηναίων, αφού μέσα απ' τα Δικαστήρια της Ηλιαίας ένα μέρος του λαού που νομοθέτησε, είχε και την εξουσία να επιβάλλει την εφαρμογή αυτού του Νόμου.

ΑΥΤΟΤΕΛΗΣ

Αυτοτελής είναι η Πολιτεία, που λαμβάνει η ίδια τις αποφάσεις που χρειάζονται, για την εύρυθμη λειτουργία της Πολιτείας σε καθημερινή βάση. Η αυτοτέλεια είναι - θα λέγαμε σήμερα - η δυνατότητα της Πολιτείας να κυβερνάει η ίδια τον εαυτό της, αποφασίζοντας σχετικά με τα θέματα που πρέπει να διευθετηθούν. Έτσι έχουμε για παράδειγμα την Εκκλησία του Δήμου στην Αρχαία Αθήνα, η οποία παίρνει τις αποφάσεις ως το κορυφαίο όργανο που εκφράζει την Αυτοτέλεια της Πολιτείας.

Βλέπουμε λοιπόν πως μια Πολιτεία είναι ελεύθερη, όταν ο λαός της έχει τα κατάλληλα όργανα να θέτει τους νόμους της, να τους επιβάλλει όταν χρειάζεται και να λαμβάνει τις αποφάσεις που την αφορούν. Άρα πρέπει για να είναι ελεύθερη η Πολιτεία, να είναι ελεύθεροι οι πολίτες να κάνουν όλα τα παραπάνω. Πολιτεία ελεύθερη χωρίς ελεύθερους πολίτες δεν υφίσταται. Και πολιτεία χωρίς ελεύθερους πολίτες δεν είναι Δημοκρατία.